Η Κωνσταντινούπολη διηγείται

του Χαράλαμπου Κ. Βάιου

Όπως γράφει και ο επιμελητής στο οπισθόφυλλο: \"Οι ποιητές και οι πεζογράφοι που μας ήρθαν εδώ από την Κωνσταντινούπολη άφησαν πολλά πράγματα εκεί κάτω...Βιώματα κι εμπειρίες, μνήμες, πρόσωπα και φωνές και το πιο ανεκτίμητο: τα παιδικά και τα εφηβικά τους χρόνια...Το λογοτεχνικό τους έργο, όπως τα κείμενά τους μαρτυρούν, δεν υπήρξε απήχηση καμιάς άλλης λογοτεχνίας. Ήταν και είναι ιδιόμορφο, αυθεντικό. Έχει τη δική του ταυτότητα, της Βασιλεύουσας την ταυτότητα\".

Το βιβλίο είναι ένα σημαντικό λιθαράκι στη διάσωση, τη διατήρηση και την προβολή της πνευματικής κληρονομιάς του Γένους. Όπως παραδέχεται και ο συγγραφέας δεν υπήρχε αντίστοιχη ανθολογία στα εκδοτικά πράγματα κι επιπλέον και τα προσωπικά του βιώματα (οι μνήμες, η αγάπη για το λόγο και την τέχνη), όλα αυτά τον ώθησαν να ετοιμάσει αυτήν την αξιόλογη συλλογή, η οποία έπεται μιας αντίστοιχης ποιητικής, την Ανθολογία Κωνσταντινουπολιτών ποιητών του 20ού αιώνα από τις ίδιες εκδόσεις.

Ο συγγραφέας ενέταξε στη συλλογή αυτούς που γεννήθηκαν ή ήρθαν σε μικρή ηλικία στην Πόλη, μεγάλωσαν κι έλαβαν την εγκύκλιο παιδεία τους εκεί. Επιπλέον κριτήρια ήταν: α) η λογοτεχνική πορεία των πεζογράφων να έχει διαμορφωθεί στην Πόλη ή στην Αθήνα έπειτα από ενεργό συμμετοχή τους στα πνευματικά δρώμενα της εποχής, β) η συνεχής και γόνιμη θητεία τους στα γράμματα με τουλάχιστον ένα μυθιστόρημα ή συλλογή διηγημάτων. Η περίοδος της συλλογής καλύπτει τα έτη 1901-1997 και διατηρήθηκε η ορθογραφία των κειμένων, με εξαίρεση το μονοτονικό σύστημα που ακολουθείται.

Η ανθολογία, που συνοδεύεται από εκτενές εισαγωγικό σημείωμα και ευρετήριο, περιέχει έργα των (μεταξύ άλλων): Αθηνάς Γαϊτάνου-Γιαννιού, Θράσου Καστανάκη, Τατιάνας Σταύρου, Γιώργου Θεοτοκά, Μάγιας Δρόσου, Μαρίας Ιορδανίδου (φυσικά) κ. ά. Στο εισαγωγικό σημείωμα ο συγγραφέας περιγράφει το ξεκίνημα της πνευματικής παραγωγής στην Πόλη (1893), τα σκαμπανεβάσματα της παραγωγής που συνοδοιπορούσαν με τις περιπέτειες του ελληνισμού και τα αντίστοιχα δύσκολα χρόνια και η αφήγηση τελειώνει περίπου τη δεκαετία του 1950 με τα Σεπτεμβριανά. Ο συγγραφέας παραδέχεται ότι η αποτίμηση πρέπει να γίνεται από επαγγελματίες γραμματολόγους και έγκυρους ιστορικοκριτικούς αλλά στηρίζεται στην αισθητική του επάρκεια για να μας χαρίσει αυτό το όμορφο, συλλογικό έργο. Τέλος, σε περίπτωση που παρελείφθησαν κάποια ονόματα, ο συγγραφέας υποστηρίζει έντονα το γεγονός ότι «οι άξιοι και οι μεγάλοι κάθε εποχής ποτέ δεν εξάρτησαν τη μεγαλοσύνη τους και δεν κρίθηκαν οριστικά από ανθολογίες, δοκίμια και κριτικές» (σελ. 30).

Στα θετικά αυτής της μελέτης είναι και οι βιβλιογραφικές σημειώσεις στο εισαγωγικό σημείωμα αλλά κυρίως η εργογραφία και η ενδεικτική βιβλιογραφία σε κάθε, μα σε κάθε, λογοτέχνη, κάτι που οδηγεί με ασφάλεια και σιγουριά τον μελετητή σε μια αρχικής μορφής έρευνα για οποιοδήποτε πρόσωπο θελήσει να μελετήσει ενδελεχέστερα.

Η ανθολογία κλείνει με το κείμενο του Γιώργου Θεοτοκά «Ο έλληνας συγγραφέας», που εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο τα συναισθήματα και την πορεία και των Κωνσταντινουπολιτών λογοτεχνών ακόμη και σήμερα. Σε γενικές γραμμές έχουμε μια πλήρη, τεκμηριωμένη και κομψή ανθολογία που δεν πρέπει να λείπει από κανέναν συμ-Πολίτη!

Πάνος Τουρλής