Δυστυχώς δεν είναι η Τόνι Μόρισον που λάτρεψα στην Αγάπη και στα Γαλάζια μάτια. Ναι γράφει ωμά, λυρικά, πολύ πολύ ωραία, με πολύ ωραίες αποδόσεις αισθημάτων κλπ. αλλά η πλοκή δε με τράβηξε καθόλου. Η ιστορία στρέφεται γύρω από ένα φάντασμα! Το οποίο στην αρχή δεν εμφανίζεται αλλά στοιχειώνει το σπίτι της πρωταγωνίστριας κι έπειτα παίρνει σάρκα και οστά κι η Αγαπημένη γίνεται μέρος της ζωής της Σηθ.
Κι όλα αυτά γιατί; Μας απαντά η ίδια η Σηθ: \"Είναι φίλη του νου μου. Με μάζεψε, φίλε μου. Τα κομμάτια που είμαι, τα μάζεψε και μου τα ξανάδωσε με τη σωστή σειρά. Είναι ωραίο, ξέρεις, να έχεις μια γυναίκα που να \'ναι φίλη του νου σου\". Δεν παύω όμως να αναρωτιέμαι αν είναι φάντασμα ή όχι λόγω της ανάμιξής της με υπαρκτά πρόσωπα που το βλέπουν, κι ας το ξεκαθαρίζει αρκετά η συγγραφέας (φίλη του νου). Αλήθεια, η αφήγηση ξεκινάει από το τέλος της ζωής της Σηθ; που βρήκε ένα σπιτικό και προσπαθεί να μαζέψει τα κομμάτια της βασανισμένης ζωής της αγκαλιά με την κόρη της, το μοναδικό παιδί που της απέμεινε και σιγά σιγά φτάνουμε στην αρχή, στη σκλαβιά αμέσως μετά τη λήξη του Εμφυλίου των ΗΠΑ που το σκάει σε ελεύθερη πολιτεία των ΗΠΑ και διεκδικεί την ελευθερία της; Μάλλον, γιατί ομολογώ ότι με μπέρδεψε πολύ αυτό το βιβλίο.
Η Σηθ λοιπόν δίπλα σε καλά λευκά αφεντικά, κρυμμένη σε καλαμποκοχώραφα, τυραγνισμένη και γκαστρωμένη να προσπαθεί να δραπετεύσει, ξεριζωμός και αγωνία των εγχρώμων για ένα ανθρώπινο αύριο, για μια ελπίδα, Ιστορίες φρίκης καθ\' όλη τη διάρκεια του βιβλίου (βασανιστήρια, σφαγές, άρρωστα παιχνίδια των λευκών με τις έγχρωμες γυναίκες κλπ.). Δυνατό κείμενο, ρεαλιστικότατο και αμεσότατο αλλά αρκετά μεταφυσικό για μένα. Και ειλικρινά δεν κατάλαβα γιατί ένα τόσο όμορφο (δεν εννοώ το περιεχόμενο που είναι η βιαιότητα και η κακοπραγία) στόρι, ένα τόσο ωραίο κέιμενο και κάτι τόσο ωμό, απάνθρωπο και αιματοβαμμένο όπως η ζωή των εγχρώμων στις φυτείες να συνοδεύεται από κάτι τόσο μεταφυσικό και άυλο. Θα έλεγα να μην ξεκινήσετε Τόνι Μόρισον με αυτό το βιβλίο αλλά να τη διαβάσετε οπωσδήποτε αν θέλετε να έχετε μια σφαιρική εικόνα των έργων αυτής της μεγάλης συγγραφέως.
Χαρακτηριστικά αποσπάσματα: \"Οι εποχές στο Οχάιο είναι θεατρικές. Η καθεμιά κάνει την είσοδό της σαν πριμαντόνα, σίγουρη ότι η παράστασή της είναι ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν άνθρωποι στον κόσμο. Όταν ο Πωλ Ντη εξεναγκάστηκε να καταφύγει από το 124 σ\' ένα παράπηγμα πίσω του, το καλοκαίρι είχε διωχτεί από τη σκηνή και όλη η προσοχή ήταν στραμμένη στο φθινόπωρο με τις μπουκάλες του από αίμα και χρυσάφι. Ακόμα και τη νύχτα που θα \'πρεπε να υπάρχει ένα ξεκούραστο διάλειμμα, δεν υπήρχε τίποτα γιατί οι φωνές του ετοιμοθάνατου τοπίου ήταν επίμονες και δυνατές\" (σελ. 186).
\"Η έφοδος της κούρασής της, όπως και της δικής του, ήταν ξαφνική, μα κράτησε χρόνια. Για εξήντα χρόνια έχανε παιδιά εξαιτίας των ανθρώπων που μάσησαν τη ζωή της και την έφτυσαν σαν ψαροκόκκαλο. Για πέντε χρόνια είχε ελευθερία που της τη χάρισε το τελευταίο της παιδί, αγοράζοντας το μέλλον της με το δικό του, ανταλλάσσοντάς το ας πούμε, για να έχει αυτή μέλλον είτε αυτός είχε είτε όχι\" (σελ. 279).
Πάνος Τουρλής