Τέχνη σημαίνει νόημα, είπε ο Χάντκε σε ένα από τα θεωρητικά του άρθρα, και με αυτή τη φράση θέλησε να ξεκαθαρίσει τη θέση του απέναντι στην πολιτική λογοτεχνία. Γνωρίζοντας τον Κάσπαρ, η θέση αυτή ερμηνεύεται ως εξής: Ο Κάσπαρ δεν είναι μια διαμαρτυρία με θέση αλλά το μοντέλο ερμηνείας για ένα θεατρικό έργο. Χάιντς Λούντβικ Άρνολντ
Το θεατρικό έργο Κάσπαρ δεν παρουσιάζει την υπόθεση του Κάσπαρ Χάουζερ όπως είναι στην πραγματικότητα ή όπως ήταν στην πραγματικότητα. Παρουσιάζει τι μπορεί να γίνει με κάποιον. Παρουσιάζει πώς μπορεί κανείς να μάθει να μιλά μέσω της ομιλίας. Το έργο θα μπορούσε να λέγεται και «Γλωσσικά βασανιστήρια». Για την αποτύπωση αυτών των βασανιστηρίων θα ήταν καλό για τη σκηνή που θα ανεβάσει το έργο να τοποθετήσει κάπου πάνω από τη ράμπα ένα είδος μαγικού, ας πούμε, οφθαλμού, ορατού σε κάθε θεατή, που, χωρίς φυσικά να του αποσπά την προσοχή από τα συμβαίνοντα επί σκηνής, να ανοιγοκλείνει ανάλογα με την ένταση της φωνής που μιλά στον Ήρωα, προσπαθώντας να τον πείσει. Όσο πιο μεγάλη αντίσταση προβάλλει ο ήρωας τόσο πιο δυναμική γίνεται η φωνή που του μιλά, και τόσο πιο γρήγορα ανοιγοκλείνει ο «μαγικός οφθαλμός».
Ο Κάσπαρ, που στην αρχή του έργου μπαίνει στη σκηνή βουβός και «όχι συνειδητά υπάρχων» τραβάει στο τέλος την αυλαία σαν ένας άνθρωπος που κατάφερε να κατακτήσει τη γλώσσα και να αποκτήσει συνείδηση του εαυτού του και της γύρω του κατάστασης· αλλά επίσης, σαν κάποιος που κάνει μια τελευταία προσπάθεια για να ξεφύγει από το καθιερωμένο γλωσσικό και «εν γένει κρατούν» σύστημα ή τουλάχιστον να προβάλει αντίσταση σε αυτό επαναλαμβάνοντας χωρίς κανένα νόημα τις λέξεις «κατσίκες και πίθηκοι». Κι όμως, όταν κλείσει οριστικά η αυλαία, ο Κάσπαρ βρίσκεται εκεί πίσω αδέσμευτος, χωρίς παρελθόν. Προσαρμόστηκε με τη βοήθεια της γλώσσας στην εμπειρία του χώρου και δεν μπορεί πια να τον εγκαταλείψει. «Με την πρώτη μου κιόλας φράση, έπεσα στην παγίδα».
Αυτή είναι η πεμπτουσία του Κάσπαρ αλλά και ο σκεπτικισμός του απέναντι στη γλώσσα.
Ο Πέτερ Χάντκε γεννήθηκε το 1942 στην Καρινθία της Αυστρίας. Η μητέρα του ήταν σλοβενικής καταγωγής, ο πατέρας του Γερμανός στρατιώτης. Σπούδασε νομικά στο Γκρατς, αλλά διέκοψε τις σπουδές του το 1966, όταν δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο "Σφήκες". Την ίδια χρονιά ανέβηκε στη Φρανκφούρτη σε σκηνοθεσία Κλάους Πάιμαν το θρυλικό θεατρικό του "Βρίζοντας το κοινό". Χαλκέντερος συγγραφέας, ο Χάντκε δημοσίευσε έκτοτε δεκάδες μυθιστορήματα, νουβέλες και θεατρικά έργα και θεωρείται πια ένας από τους κλασικούς μοντέρνους του 20ού αιώνα. Μετέφρασε επίσης ξένους συγγραφείς στα γερμανικά, μεταξύ άλλων τραγωδίες του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη. Η φιλοδοξία του ήταν να δημιουργήσει μια σύγχρονη επική γραφή που θα απελευθερώνει την πραγματικότητα από τα τετριμμένα σχήματα πρόσληψης. Τιμήθηκε με πολλά διεθνή βραβεία. Τάχθηκε κατά της διάλυσης της πρώην Γιουγκοσλαβίας και κυρίως κατά της αποκλειστικής ενοχοποίησης των Σέρβων για τον πόλεμο. Για το έργο του τιμήθηκε με τα βραβεία Μπύχνερ (1973) και Κάφκα (1979). Έχει προταθεί πολλές φορές για το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Από το 1985 ζει στη Σαβίλ, έξω από το Παρίσι.
(φωτογραφία: Isolde Ohlbaum)
Δείτε όλα τα βιβλία του συγγραφέα
Η Niki Eideneier γεννήθηκε στο Κιλκίς το 1940. Σπούδασε Ελληνική Φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, από όπου αποφοίτησε το 1963. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Μόναχο κοντά στον καθηγητή Η. G. Beck, στον κλάδο Βυζαντινή και Νεοελληνική Φιλολογία. Εργάστηκε από το 1964 ως το 1971 στο ελληνικό πρόγραμμα της Ραδιοφωνίας της Βαυαρίας για τους Έλληνες της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Το 1974 ανέλαβε ως εντεταλμένη λεκτόρισσα για νεοελληνική γλώσσα και λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Φραγκφούρτης όπου εργάστηκε ως το 1983. Με τη βοήθεια του συζύγου της, καθηγητή της Βυζαντινολογίας και Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου και σήμερα ομότιμου καθηγητή Hans Eideneier, ίδρυσε το 1982 τον εκδοτικό οίκο "Ρωμιοσύνη" για τη διάδοση της νεοελληνικής λογοτεχνίας στον γερμανόφωνο χώρο, τον οποίο και διευθύνει μέχρι σήμερα. Έχει μεταφράσει έργα της σύγχρονης γερμανικής λογοτεχνίας στα ελληνικά και της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας στα γερμανικά.
