Όταν κατά πρώτον ήρθα σε επαφή με τις μελέτες του Έλληνα ψυχίατρου και ψυχοθεραπευτή Αθανασίου Καυκαλίδη στα τέλη της δεκαετίας του 1980, συνειδητοποίησα αμέσως ότι ο τρόπος που χρησιμοποίησε το LSD στην ψυχοθεραπεία αποτελούσε μια επιστημονική καινοτομία που ανέτρεπε τα μέχρι τότε εμπόδια. Από το 1950 και μετά, το επιστημονικό ενδιαφέρον σχετικά με τις επενέργειες των ψυχοδηλωτικών ουσιών, ιδιαιτέρως του LSD, και οι πιθανότητες που πρόσφεραν για εφαρμογές στην ψυχοθεραπεία, άρχισε να μεγαλώνει. Πίσω στα 1960, όταν ο Καυκαλίδης ξεκίνησε τις έρευνές του, χρειαζόταν μεγάλο θάρρος να εγκαταστήσει κανείς τη σχέση μεταξύ των καταστάσεων που δημιουργούσε το LSD και τις πλέον πρωταρχικές και απομεμακρυσμένες εμπειρίες μας από το χρόνο πριν, κατά και μετά τη γέννηση, πριν αποκτήσουμε τη δυνατότητα του λόγου. Επιπροσθέτως, μια έντονη ορθολογική προσέγγιση και επιστημονική επιδεξιότητα ήταν απαραίτητες ώστε να ξεπεραστεί η καινοτομία, το καινοφανές και ανοίκειο αυτού του πεδίου έρευνας και να βρεθεί το αρμόζον και συνεπές πλαίσιο για διερεύνηση.
Σ' αυτό το βιβλίο, ο Αθανάσιος Καυκαλίδης μας προσφέρει μια περίληψη της εργασίας του από το 1960 μέχρι το 1972 και δίνει έναν υπολογισμό της επανενεργοποίησης των πρώτων εμπειριών πριν και κατά τη διάρκεια της γέννησης 16 περιστατικών του, που η πλειονότητά τους είχαν σοβαρά νευρωσικά και ψυχοσωματικά συμπτώματα. Το LSD έχει τη δυνατότητα να επαναφέρει τις πρώτες μας εμπειρίες και τις συναισθηματικές μας καταστάσεις που τις ακολουθούν στο συνειδητό μας. Ταυτοχρόνως, με την κατάλληλη επιστημονική υποστήριξη, επιτυγχάνεται μια εσωτερική εκτίμηση και μια πραγματική γνώση αυτών των εμπειριών. Διαβάζοντας τις περιγραφές των περιστατικών, είναι εκπληκτικό να βλέπεις πάλι και πάλι, πως κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας LSD, το πρόβλημα του ασθενούς φαίνεται να ξεπηδά από τη δραματική εμπειρία της πρώτης σχέσης - στην περίπτωση των συναισθημάτων κατωτερότητας, λ.χ., η εμπειρίας μαζικής απόρριψης και κατωτερότητας στο προγεννητικό στάδιο της ζωής. Τα ευρήματα του Καυκαλίδη, λοιπόν, μας επιτρέπουν να πετύχουμε μια νέα και άμεση κατανόηση της ψυχοδυναμικής νευρωτικών και ψυχοσωματικών συμπτωμάτων.
Οι δηλώσεις / αποφάνσεις που γίνονται στην ψυχοθεραπευτική έρευνα είναι συχνά περιορισμένες από το γεγονός - δεδομένο ότι τέτοιες μελέτες είναι περιορισμένες σε ατομικές περιπτώσεις. Το πλαίσιο που χρησιμοποιήθηκε για τις έρευνες με LSD το κάνει δυνατό να συγκρίνεις την επανενεργοποίηση των εμπειριών σε ορισμένους ασθενείς, επιτρέποντας γενικευμένες αποφάνσεις. Το κεντρικό σημείο που ο Καυκαλίδης κατάφερε να αποδείξει χρησιμοποιώντας αυτή τη μέθοδο ήταν ότι η συναισθηματική, θετική ή αρνητική σχέση του παιδιού με τη μητέρα αποφασιστικά καθορίζει τη βασική συναισθηματική του κατάσταση, τη βασική στάση του απέναντι στη ζωή και τον τρόπο με τον οποίο βλέπει και βιώνει τον κόσμο. Τα ευρήματα του Καυκαλίδη και τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγει μου φαίνονται τόσο πειστικά, ώστε δεν μπορούμε παρά να δεχτούμε αυτή την απόφανση.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτή η διορατικότητα της βασικής σημασίας που έχει η προγεννητική κατάσταση αποτελεί πρόκληση για την ψυχολογία και την ψυχοθεραπευτική ως όλον, αλλά ιδιαιτέρως για την ψυχανάλυση. Διάφοροι ψυχαναλυτές υποψιάστηκαν και άρχισαν να καθορίζουν τη σπουδαιότητα της προγεννητικής σχέσης μητέρας - παιδιού. Αλλά ήταν αδύνατον να πετύχουν αποδοχή των υποθέσεών τους. Οι έρευνες του Καυκαλίδη που κατά κάποιο τρόπο προσκομίζουν πειραματική απόδειξη της σπουδαιότητας των πρωταρχικών μας εμπειριών μας εφοδίασαν με μια καινούρια βάση πάνω στην οποία είναι δυνατή μια επιστημονική συζήτηση. Ο Καυκαλίδης, επίσης, κάνει μερικές πρωταρχικές παρατηρήσεις πάνω σ' αυτό το θέμα στο δεύτερο μέρος του βιβλίου του, στο οποίο και εισάγει τις βασικές κατηγορίες της απορριπτικής μήτρας και της αποδεκτικής μήτρας. Οδηγείται σε μια νέα κατανόηση των ριζών και της ψυχοδυναμικής σχετικά με την εξέλιξη των νευρωτικών, ψυχοσωματικών και ψυχωτικών συμπτωμάτων. Ειδικής σημασίας είναι τα σχόλιά του σχετικά με τις σεξουαλικές διαταραχές και τα προβλήματα επικοινωνίας που έχουν την αιτία τους σε προγεννητικές διαταραχές. Γενικότερου ενδιαφέροντος που διαφοροποιεί τις μέχρι τούδε αντιλήψεις είναι η έννοια των "μητρικών υποκατάστατων", που αναφέρονται στο γεγονός των επανενεργοποιήσεων προγεννητικών εμπειριών, οι οποίες φαίνεται να παίζουν σοβαρότατο ρόλο στις προσωπικές σχέσεις, στις σχέσεις με ομάδες και στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε και βιώνουμε τον κόσμο ως όλον. Στη διάρκεια των τελευταίων ετών η ψυχαναλυτική θεωρία και πρακτική άρχισε να γίνεται όλο και περισσότερο έτοιμη να δεχτεί τη σημασία των πρωταρχικών εμπειριών της μητέρας. Τα ευρήματα του Καυκαλίδη προκαλούν όσους ενέχονται στο θέμα αυτό να προχωρήσουν σε ουσιαστική συζήτηση και πιθανώς σε αναθεώρηση βασικών ψυχαναλυτικών υποθέσεων. Έχω την εντύπωση ότι σήμερα τα αποτελέσματα των ερευνών του Καυκαλίδη έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να συναντήσουν μεγαλύτερη αποδοχή απ' ό,τι είχαν όταν πρωτοξεκίνησε τις μελέτες του.
Σήμερα ένα πλήθος από ευρήματα στον χώρο της προγεννητικής και περιγεννητικής ψυχολογίας και ιατρικής, υποστηρίζουν τα αποτελέσματα στα οποία έφτασε ο Καυκαλίδης. Σχετικά, και ειδικά για τα ενδιαφέροντα των ασθενών, ελπίζω ότι αυτό το βιβλίο θα διαβαστεί από ένα πλατύ κοινό καθώς τα ευρήματα του Έλληνα συναδέλφου θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν πολλούς θεραπευτές που έκαναν παρόμοιες παρατηρήσεις σε διαφορετικά πλαίσια και να τους οδηγήσουν ώστε να τις λάβουν σοβαρά υπόψη, ούτως ώστε να παρέξουν καλύτερη υποστήριξη στους ασθενείς τους επανεκτιμώντας τις πρωταρχικές εμπειρίες τους.
Καθηγητής Ludwig Janus MD., PhD.
Χαϊδελβέργη