Πριν από αρκετό καιρό μια φίλη, μου σύστησε να διαβάσω ένα βιβλίο που κρατούσε στα χέρια της. Προσφέρθηκε να μου το δανείσει. Αρνήθηκα και της εξήγησα πως θα το αγοράσω με δικά μου λεφτά γιατί απλά έχω το «βίτσιο» όταν ένα βιβλίο μου αρέσει να το αγοράζω και να το κρατάω στη βιβλιοθήκη μου. Το εν λόγω βιβλίο δεν ήταν άλλο από το «Απόψε δεν έχουμε Φίλους» της Σοφίας Νικολαϊδου.
Πέ-ρασε αρκετός καιρός από εκείνη την ημέρα και ακόμη δεν είχα αξιωθεί να το πάρω, όπου κάπου, τώρα μέσα στο καλοκαιράκι το αγόρασα. Ένα είναι σίγουρο η ανάγνωσή δικαίωσε την πρώτη εντύπωση μου.
Το πρώτο που πρόσεξα σε αυτό το έργο ήταν η απόδοση της εποχής και των ανθρώπων που έζησαν μέσα σε αυτήν. Διαφορετικές γενιές αλλά ίδια πάστα ανθρώπων, αλληλένδετα εμπλεκόμενοι με την ιστορία και το παρελθόν που καθόρισε το παρόν τους. Ο φοιτητής Σουκιούρογλου, ο Ντόκος, ο καθηγητής Εξάγγελος, από την αντίπερα όχθη ο καθηγητής Νικηφορίδης, η γιαγιά του Σουκιούρογλου, η Φανή. Δωσίλογοι, γερμανόφιλοι του Β Παγκοσμίου Πολέμου, καριερίστες του χθες και του σήμερα και από την άλλη ο απλός κόσμος. Νιώθω πως οι ήρωες είναι αληθινοί, σαν τους ανθρώπους που όλοι μας έχουμε γνωρίσει, σαν τους ανθρώπους που προλάβαμε να γνωρίσουμε και σαν εκείνους τους ανθρώπους για τους οποίους έτυχε να ακούσουμε ιστορίες από τους παλιότερους γιατί απλά εμείς δε τους προλάβαμε. Με συγκίνησε γιατί αναγνώρισα μια γενιά που δεν έπαψε ποτέ να αγωνίζεται και να προδίδεται. Μια γενιά που σήμερα φαντάζει να εκλείπει όλο και περισσότερο αφήνοντας ένα μεγάλο κενό.
Η Ιστορία του φίλου μας, του Σουκιούρογλου, ενός φοιτητή της Ιστορίας που στο διδακτορικό του αποφασίζει να θίξει το θέμα ταμπού των δωσίλογων και των γερμανοφασιστών επί της γερμανικής κατοχής είναι η ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας. Νέος, ικανός που θέλει μέσα από την δουλειά του να αναδείξει την αλήθεια και όμως αυτό δεν φτάνει!
Βίωσε την προδοσία που βιώνει ο μέσος Έλληνας. Κανείς δεν ξεφεύγει από αυτήν την κατάρα που ξεκινά στο έργο από το ΄Β Παγκόσμιο Πόλεμο, με τους δωσίλογους να εκμεταλλεύονται δίχως έλεος το πόνο και την ανάγκη και να θησαυρίζουν εις βάρος των άλλων και φτάνει στο σήμερα με του νέους που καίνε τα πανεπιστήμια.
-Το βίωμα είναι κοινό, όσο και να αξίζεις δεν φτάνει, δεν αρκεί και καθώς η ιστορία έχει μάθει να συσσωρεύει μνήμες, το ξέσπασμά της σημερινής γενιάς απόκτά μια διαφορετική χροιά από την συνήθη μουντή και αφοριστική που αποδίδουμε.
Κά-ποιοι επιπλέουν, έπρεπε να είναι αυτοί που θα επιπλεύσουν; Έπρεπε ο μαυραγορίτης να δικαιωθεί, έπρεπε ο γερμανόφιλός να λέγεται καθηγητής, έπρεπε να δολοφονηθεί ο αγνός διδάσκαλος των γραμμάτων, ο καθηγητής Νικηφορίδης. Και εκεί κάπου ακούγεται δια στόματος Νικηφορίδη «Η Ιστορία είναι υπόθεση προσωπική. Πρώτα κοιτάς πού χύθηκε το αίμα σου και ύστερα διαλέγεις πλευρά».
Έτσι ακριβώς είναι. Η Σοφία Νικολαϊδου με μια εξαιρετική γραφή και μια άρρηκτα συνδεδεμένη πλοκή δίνει το στίγμα της μέσα από τα μάτια όχι της ιστορίας που γράφεται στα βιβλία αλλά τη ιστορίας που φέρουν οι άνθρωποι στις πλάτες τους, τα βιώματα. Η οπτική γωνία αλλάζει, και δεν είναι τυχαίο όταν αποκτά οντότητα και καθορίζει το σύνολο. Δεν πάει να λένε το μαύρο για άσπρο, τα βιώματα είναι που θα καθορίσουν τις απόψεις μας.
Τσεμπερλής Μάνος