ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ του Μιχάλη…

ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ του Μιχάλη Σπέγγου Εκδόσεις Λιβάνη 2011 (γράφει ο Δημήτρης Τσεκούρας) ∞ Τα Βιβλία είναι όπως τα σπίτια. Μέσα τους κατοικούν Ζωές. Ζωές ανθρώπων αλλά και κάτι άλλες Ζωές. Ζωές φαντασμάτων. Σκιών. Επιθυμιών. Μέσα στα Βιβλία επίσης, όπως ακριβώς και μέσα στα σπίτια, κατοικεί και ο Χρόνος. Ο τρισδιάστατος υποτίθεται Χρόνος: Παρελθόν, Παρόν, Μέλλον. Ο Ευγένιος Ο’ Νηλ στο “ΕΝΑ ΦΕΓΓΑΡΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑΡΑΜΕΝΟΥΣ” λέει “Δεν υπάρχει παρόν, δεν υπάρχει μέλλον, υπάρχει μόνο επαναλαμβανόμενο παρελθόν.” Μία άποψη για τον Χρόνο βέβαια που ως αρχέτυπο τη συναντάμε ήδη στο τέλος τής Πλατωνικής Πολιτείας. “ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ” τού Μιχάλη Σπέγγου είναι ένα πυκνοκατοικημένο και από Ζωές και από Χρόνο σπίτι. Πυκνοκατοικημένο και ταυτόχρονα συμπυκνωμένο σπίτι παρά τα πολλά τετραγωνικά, δηλαδή τις πολλές σελίδες που το συνθέτουν. Θα προσπαθήσω λοιπόν να προσεγγίσω το βιβλίο σαν να είναι σπίτι και να σας το περιγράψω με όσο πιο συμπυκνωμένο τρόπο μπορώ: 1. Η μορφή τού σπιτιού. Είναι ένα φροντισμένο σπίτι. Άρτιο αλλά και που δεν σου αποκαλύπτεται αμέσως. Κατ’ αρχάς και πάνω απ’ όλα η στέρεη αρχιτεκτονική του δομή, γιατί ένα σπίτι και ένα βιβλίο πάνω απ’ όλα πρέπει να είναι στέρεα: Υπάρχουν κεφάλαια με την αρχαία ελληνική αρίθμηση (Α, Β, Γ κοκ.), υπάρχουν κεφάλαια αριθμημένα με τους γνωστούς σε όλους μας αριθμούς (1, 2, 3 κ.λπ.) Η πολύ ευχάριστη αναγνωστικά έκπληξη είναι πως τα κεφάλαια με τα γράμματα αντιστοιχούν σε αφήγηση που σχετίζεται με το Μέλλον, ενώ τα κεφάλαια με τους αριθμούς έχουν να κάνουν αποκλειστικά με το Παρόν. Το Παρελθόν εννοείται πανταχού Παρόν. Από τη στιγμή επομένως που αυτό γίνεται αντιληπτό στον αναγνώστη, αυτομάτως και αναπόφευκτα ό αναγνώστης γίνεται συνένοχος αφενός με τα δεξιοτεχνικά τερτίπια τού Χρόνου αλλά και αφετέρου με τη μαεστρία τού συγγραφέα. Γιατί, όσο βέβαια η αφήγηση προχωρεί, τόσο και οι χρονικές βαθμίδες πάνε να αγκιστρωθούν και να δεθούν αρμονικά η μία πάνω στην άλλη. Αυτά τα ολίγα ας πούμε ότι έχουν να κάνουν με τη μορφή τού σπιτιού. Με τη μορφή, που θα πει δηλαδή με το περιτύλιγμα τού περιεχομένου, εάν ασφαλώς μπορεί να νοηθεί και να εν-νοηθεί το ένα αυτόνομα από το άλλο. 2. Το περιεχόμενο τού σπιτιού. Είναι ένα φορτωμένο σπίτι, φορτωμένο με πάσης φύσεως Ιστορία, όπως κάτι παληά αρχοντικά σπίτια πολύ πριν έρθει η μόδα τής λεγόμενης minimal διακόσμησης. Μέσα στο σπίτι αυτό συζητιούνται και θίγονται σχεδόν τα πάντα: Η Πίστη, η Θρησκεία, η Ψυχή, η Επιστήμη, η Τέχνη, ο Έρωτας, η Σοφία, και ασφαλώς η ενδόμυχη στους περισσότερους ανθρώπους επιθυμία για Αθανασία. Η Ανθρώπινη Ύπαρξη με άλλα λόγια και η εξέλιξη τού Ανθρώπινου Είδους. Έχω την προσωπική αίσθηση ότι το κύριο δωμάτιο τού σπιτιού που είναι η Ύπαρξη Εξωγήινης Ζωής και η περιβόητη Κλωνοποίηση δεν αποτελούν παρά το πολύ πολύ σοβαρό χαλί, το οποίο δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία πολύ πολύ σοβαρή αφορμή για να τεθούν επί τάπητος όλα τα προαναφερθέντα θέματα που υπάρχουν και απασχολούν από την εμφάνιση αυτό το αλλόκοτο είδος που λέγεται Άνθρωπος. Επίσης, μια σειρά διακειμενικών αναφορών και ονομάτων σχεδόν διαρκώς παρούσα: Η Καινή Διαθήκη, ο Πλάτωνας, ο Πάστερνακ, ο Αριστοτέλης, ο Ντοστογιέφσκη και ο σχεδόν εξίσου πραγματικός Ρασκόλνικοφ, ο Μισίμα, ο Τόλκιν, ο Μακιαβέλι, ο Μαρξ, ο Ησίοδος, ο Ρίλκε, όλοι μαζί συνθέτουν ένα υπόγειο κειμενικό μωσαϊκό που, αν μη τι άλλο, σε βάζει στη διαδικασία σκέψεων και προβληματισμών. Ένα αξιόλογο βιβλίο πρέπει πάντα να σε ωθεί και στην ανάγνωση άλλων βιβλίων. Και με “ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ” αυτό συμβαίνει και με το παραπάνω. Θα ήθελα –και βεβαιότατα πρέπει- να σταθώ στους δύο βασικότερους κατοίκους αυτού του σπιτιού. Είναι η Νίκη και ο Μαξ. Η Νίκη, αφού προσλαμβάνεται στο τμήμα υπολογιστών ενός παγκόσμιου κολοσσού πληροφορικής που εδρεύει στην Αμερική, αίφνης λαμβάνει μέσω υπολογιστή σήμα από το διάστημα για την ύπαρξη εξωγήινης και εξελιγμένης ζωής. Ο Μαξ έχει ως στόχο του την κλωνοποίηση. Αυτές οι ελάχιστες πληροφορίες έχουν να κάνουν αποκλειστικά και επιδερμικά με το story telling. Εάν τα πράγματα μένανε εδώ, το ζήτημα θα ήταν πολύ απλό και θα μπορούσε κάλλιστα να μιλήσει κανείς για ένα βιβλίο επιστημονικής φαντασίας με εσχατολογικές αναφορές. Καθόλου έτσι όμως δεν έχουν τα πράγματα. Διότι με αυτούς τους δύο –και κυρίως με την Νίκη- ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα τεράστιο θέμα τής Ζωής και κατ’ επέκτασιν της Λογοτεχνίας: Ερχόμαστε αντιμέτωποι με το Ον εκείνο που θα έλεγα ότι έχει το Σ τ ί γ μ α. Ερχόμαστε αντιμέτωποι με το Ε κ λ ε κ τ ό Ο ν. Με τη μοίρα τού Εκλεκτού Όντος. Με την Ευθύνη ή την Μη Ευθύνη τού Εκλεκτού Όντος. Τι συμβαίνει όταν ο Εκλεκτός μαθαίνει και αντιλαμβάνεται ότι είναι ο Εκλεκτός; Ποιο είναι το Χρέος αυτού τού Όντος; Έχει κατ’ αρχάς Χρέος; Πρέπει να μεταδώσει τη Γνώση του; Είναι η Γνώση, είναι η Αποκάλυψη για όλους; Και αν η Γνώση, εάν η Αποκάλυψη φανερωθεί τελικά και στους υπόλοιπους, μέχρι π ο ύ μπορεί να φθάσει η Απαίτηση των άλλων από τον Εκλεκτό; Ο Εκλεκτός και η Γνώση του πρέπει να προχωρήσει στη δημιουργία κάποιου Κινήματος; Και εάν ναι, πόσο μπορεί να διαρκέσει το οποιοδήποτε κίνημα μέσα στον Χρόνο; Θα διαρκέσει ή μήπως τελικά θα διαβρωθεί από τις ενδεχόμενες διαφωνίες των ηγετικών του στελεχών; Αγάπησα “ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ” κυρίως για αυτόν τον λόγο. Διότι ακριβώς τίθενται ερωτήματα που αφορούν στη Φύση τού Εκλεκτού. Στη Φύση τού Ανθρώπου που έχει το Ο Ρ Ι Ο όπως θα έλεγε ο αγαπημένος μου Γιώργος Χειμωνάς. 3. Κάθε σπίτι έχει ένα τουλάχιστον μυστικό. Το ίδιο συμβαίνει και εδώ. Μυστικά που αποκαλύπτονται, μυστικά που αργούν να αποκαλυφθούν, μία συνεχής δράση όλων των υποκειμένων, κεντρικών και δορυφόρων. Σαν να λέμε ένα καλοστημένο thriller, ένα ντόμινο ανατροπών και εξελίξεων, ένα σπίτι που καθόλου δεν το βαριέσαι. Ένα σπίτι που έχεις λόγο να μείνεις μέσα του, που ακόμη κι όταν για λίγο το αφήνεις, θέλεις να επιστρέψεις σε αυτό. Υπ’ αυτήν την έννοια λοιπόν το σπίτι αυτό και οι κάτοικοί του θα μπορούσαν κάλλιστα να αποτελέσουν υλικό για ένα πρώτης τάξεως κινηματογραφικό συμβάν. 4. Κάθε σπίτι έχει ένα σεντούκι. Ένα σεντούκι στο οποίο συνήθως φυλάσσονται και προστατεύονται πολύτιμα πράγματα. Στην προκειμένη περίπτωση πολύτιμα πράγματα είναι οι πολύτιμες φράσεις. Διαλέγω λοιπόν μερικές από τις πιο αγαπημένες μου και τις μοιράζομαι μαζί σας: “Μία είναι η τέχνη αγαπητέ μου. Η τέχνη τού να εκπλήσσεις τον άλλον.” “Η αισθητική είναι αδύνατον να κρυφτεί, άρα αποτελεί σήμα κατατεθέν της προσωπικότητας τού καθενός.” “H αδιαλλαξία υποδηλώνει βλακεία.” “Ο κυνισμός υποδηλώνει πικρία.” “Υπάρχει ανώτερο ένστικτο από τον έρωτα;” “Ο άνθρωπος που έχει ελπίδα μπορεί να σκεφτεί πέρα από τον εαυτό του.” “Οι απαντήσεις βρίσκονται _πάντα_ στο εσωτερικό τής συνείδησης τού καθενός.” “Το ζητούμενο για έναν ηγέτη είναι η διάρκεια.” “Όποιος σκόπιμα προσπαθεί να σε κοντύνει αξίζει την περιφρόνησή σου.” “Πάντα υπάρχει ένας προδότης, σε κάθε επίσημη ιστορία.” “Το κύριο ερώτημα είναι η φυσική φθορά, ο θάνατος. Αρκεί να νικήσουμε τον θάνατο, μπορεί να πει κάποιος. Τα ερωτήματα όμως παραμένουν και θα παραμείνουν και πέρα από το θάνατο”, φράση που αναπόφευκτα φέρνει στο μυαλό μου τον στίχο τού Ελύτη “Η πρώτη αλήθεια είναι ο θάνατος. Απομένει να μάθουμε ποια είναι η τελευταία.” “Στο μπαρ είναι σαν να ξαναμπαίνουμε στη μήτρα. Στο υγρό. Για εμάς η μήτρα υπήρξε το πρώτο μας μπαρ.” Αυτές και πλήθος άλλες είναι φράσεις που –κατά τη γνώμη μου- εντυπώνονται άμεσα και σχεδόν ακαριαία και κάλλιστα στέκονται και αυτόνομες από το έργο, “φράσεις αποστάγματα”, όπως συνηθίζω να τις αποκαλώ. 5. Εσκεμμένα άφησα για το τέλος τον τίτλο τού βιβλίου. “ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ”. Οι τίτλοι των βιβλίων κατά κανόνα λειτουργούν είτε ως προοικονομία τού τι πρόκειται να διαβάσει ο αναγνώστης είτε ως μία σύνοψη όλου τού έργου είτε ως και τα δύο. Στην προκειμένη περίπτωση βρίσκω ιδιαιτέρως γοητευτικό εκ μέρους τού συγγραφέα το γεγονός ότι “ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ” τελικά δεν είναι καθόλου μονοσήμαντο. Μένει ανοιχτό. Ποιο είναι τελικά αυτό το στοίχημα των ανθρώπων; Είναι η Αθανασία; Η καταπάτηση τού Θανάτου; Η απόλυτη Σοφία; Ο προσδιορισμός τής γενετικής ακολουθίας τού Ανθρώπου; Η αποκωδικοποίηση τού ανθρώπινου εγκεφάλου; Ή μήπως τελικά “ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ”, ανεξάρτητα από το μορφωτικό και κοινωνικό status quo του καθενός μας, είναι να είμαστε πάντοτε σίγουροι ότι όσο μακριά ή όσο κοντά κι αν βρίσκονται, ΠΑΝΤΟΤΕ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΙ ΑΛΛΟΙ ΚΑΠΟΥ ΑΛΛΟΥ; Έστω και στο μακρινό και στο ανεξερεύνητο ακόμη διάστημα; Μόνο και μόνο για τη σημασία τής Πολυσημίας τού τίτλου του “ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ” τού Μιχάλη Σπέγγου, αξίζει να διαβαστεί. Να διαβαστεί με προσοχή. Έτσι κι αλλιώς πάντα υπάρχει ένα Στοίχημα. Ο καθένας μας βάζει ένα Στοίχημα. Και το όποιο Στοίχημα είναι πάντα ένα κίνητρο Ζωής.