Το κεντρί της πεταλούδας

της Γιώτας Ν. Γουβέλη

Το φαινόμενο της πεταλούδας: "Αν μια πεταλούδα κουνήσει τα φτερά της στον Αμαζόνιο μπορεί να προκαλέσει βροχή στην Κίνα; Αυτό είναι μια ποιητική μεταφορά της θεωρίας. Επειδή τα δυναμικά συστήματα παρουσιάζουν ευαίσθητη εξάρτηση από τις αρχικές συνθήκες, το ότι κούνησε η πεταλούδα τα φτερά της σ' εκείνες τις αρχικές συνθήκες -κατάσταση ατμόσφαιρας, κλίμα, περιβάλλον κλπ.- επιφέρει μια σειρά από φυσικές αλληλουχίες που καταλήγουν σε βροχή στην Κίνα, η οποία όμως ήταν αναμενόμενες λόγω των νόμων που διέπουν την εξέλιξη των φαινομένων" (σελ. 148).

Σόνια, Φωτεινή, Καίτη. Τρεις γυναίκες αποφασισμένες, τρεις γυναίκες που η Μοίρα θα τις παίξει στα δάχτυλα. Και δυστυχώς δε με κέρδισε καμιά τους.

Σχηματικά και εκ του προχείρου ορίστε η υπόθεση: η Σόνια τη δεκαετία του 1970 ξετρελαίνεται από τον Σπύρο, γείτονά της στο χωριό που μεγαλώνουν μαζί. Η Σόνια, ο Βάσος, ο Αχιλλέας και η Φωτεινή είναι αδέρφια. Ε η Φωτεινή είναι σε καιρό γάμου και η ξεπεσμένη αρχοντική οικογένεια του Σπύρου καλοβλέπει τη μικρή περιουσία τους (η οποία θα αβγατέψει αφού ο Βάσος είναι αρχιτέκτονας και η Αθήνα ανοικοδομείται), οπότε η μάνα-κέρβερος, Ρεβέκκα, ζητά τη Φωτεινή για τον Σπύρο της. Ο άβουλος Σπύρος δεν μπορεί να ορθώσει το ανάστημά του απέναντι στη δεσποτική μητέρα του και δέχεται. Έξαλλη η Σόνια τον στριμώχνει "για τελευταία φορά" και μένει έγκυος. Αμέσως φεύγει στην Αθήνα για σπουδές όπου συγκατοικεί με την Κλειώ. Η αδερφή του Σπύρου, Καίτη, παντρεύεται τον άχρωμο και άγευστο Άκη κι όταν ο γάμος καταρρέει μετά από σειρά γεγονότων τον απατά με ξανθό ξένο και κάνει παιδιά μαζί του, δίδυμα, τα οποία πείθει τον Άκη ότι είναι δικά του.

Όλο το μυθιστόρημα περιστρέφεται γύρω από αυτές τις τρεις γυναίκες. Διαβάζουμε για την οικογένεια που κάνουν, για τα αισθήματά τους απέναντι στη ζωή και τον έρωτα και όλα κλείνουν με έναν φόνο. Πιστέψτε με όμως δεν είναι πολύ καλογραμμένο και δεν θα σας κρατήσει. Παρ' όλο που έχουμε να κάνουμε με κάποια σοβαρά θέματα (αυστηρή μητριαρχία, κλειστές κοινωνίες, ανύπαντρη μητέρα κλπ.) γενικά το ύφος του κειμένου είναι κάπως χαλαρό, σχεδόν ιλαρό κι ενώ η αφήγηση μεταφέρεται από γυναίκα σε γυναίκα πάντα σε πρώτο πρόσωπο, δεν αλλάζει ούτε η νοοτροπία, ούτε η αφήγηση, ούτε το χιούμορ. Φτάνουν σε σημείο η μεν Φωτεινή η δε Καίτη να διαπιστώσουν το ίδιο πράγμα: πώς περνά ο καιρός και πάνε τα παιδιά τους σχολείο (η κόρη της μιας στο δημοτικό, τα δίδυμα της άλλης Πανελλήνιες).

Δείτε κάποια τυχαία αποσπάσματα:

"Τη διόρισε κι ο βουλευτής σε μια υπηρεσία στο Αγρίνιο κι ήταν βασίλισσα, το 'ξυνε επί ένα οχτάωρο ημερησίως" (σελ. 35).

"Δεν ήταν κακός, ούτε υποκριτής. Ήταν ανήμπορος και ανίσχυρος. Ευτυχώς όχι ανήμπορος στο κρεβάτι του κοντινού ξενοδοχείου. Μετά από ικανές επαναλήψεις, ήλπιζα ότι είχα πάρει αυτό που ήθελα. Και το πήρα. Ήμουν νέα, υγιής και...καρπερή" (σελ. 43) (τόσο επιφανειακά δίνεται η πράξη της σύλληψης από τη Σόνια, μια γυναίκα που αγάπησε τον άντρα που της χάρισε αυτό το παιδί).

Το σημαντικότερο όλων είναι ότι δεν βρήκα καμία μα καμία συνέπεια στην πρωταρχική πράξη της Σόνιας να κάνει το παιδί του Σπύρου. Δεν επηρέασε απολύτως τίποτα! Οι ζωές των άλλων συνεχίζονται κανονικά, ο Σπύρος όταν ξανασυναντά μάλιστα τη Σόνια το ξανακάνουν, η Φωτεινή στον κόσμο της αλλά όταν το μαθαίνει γίνεται χαμός, ούτε καν δηλαδή η περίπτωση το παιδί της Σόνιας να ερωτευτεί το παιδί του Σπύρου και της Φωτεινής και να τρέχουμε! Ούτε καν αυτό! Με το ζόρι να μάθουμε για όλα τα παιδιά όλων (ακόμη και για την οικογένεια της Κλειώς μαθαίνουμε μέχρι κεραίας) ως τις πανελλήνιες εξετάσεις και τις επαγγελματικές τους επιλογές. Καμία σύνδεση, καμία έκπληξη, καμία ανατροπή (μόνο η αποκάλυψη του μυστικού της Σόνιας και η δολοφονία της Ρεβέκκας από άτομο που ήθελε να φυλάξει το μυστικό του πάση θυσία). Ακόμη και αυτή η πληρωμένη δολοφονία με την οποία ξεκινάει το μυθιστόρημα δεν αποτελεί ακριβώς "λύση" του δράματος.

Ακόμη χειρότερα για το σύνολο του μυθιστορήματος κόλλησα στη σελίδα 90 και στη φράση "εξώλεις και προώλεις", η οποία φυσικά γράφεται ορθά ως "εξώλης και προώλης" και πρόκειται για άκλιτη επιρρηματική φράση, δηλαδή αν η συγγραφέας ή ο επιμελητής την κράτησε έτσι γιατί αφορά δύο άτομα κάνει σοβαρό λάθος λόγω του άκλιτου της φράσης, αλλιώς έχουμε ένα απλό ορθογραφικό ατόπημα (γκουχ, γκουχ...).

Τα μόνα καλά σημεία του βιβλίου είναι τα ποιητικά ιντερμέδια ανάμεσα στις σκηνές και στα επεισόδια, όπου ο γερο-πλάτανος συζητά με τον άνεμο κι έχουμε ωραιότατες λυρικές συζητήσεις για τη μοίρα, για τα παιχνίδια του Θεού με τους ανθρώπους, για το πώς θα εξελιχθεί στη συνέχεια η ιστορία κλπ. αλλά δυστυχώς η συνολική εικόνα δεν βοηθά να τα απολαύσεις όσο θα έπρεπε, αν και δείχνουν πόσο καλά μπορεί η συγγραφέας να γράψει ένα παραμύθι και πόσο πιο όμορφα μπορεί να γράψει μια ιστορία.

Πάνος Τουρλής


 

Σχόλια

Η κυρία Γιώτα Γουβέλη -η συγγραφέας του βιβλίου- μας ζήτησε να δημοσιευτεί η απάντησή της στο παραπάνω κείμενο:


Κύριε Τουρλή, ελπίζω να μην αγοράσατε το βιβλίο μου "Το κεντρί της πεταλούδας", σε αντίθετη περίπτωση πείτε μου πού να σας στείλω το αντίτιμο. Ξέρετε, η σύγχρονη ελληνική γλώσσα προέρχεται από την αρχαία και το "εξώλεις και προώλεις" -από το οποίο κρίνετε το σύνολο του μυθιστορήματος- ήταν επίθετα και γράφονταν έτσι (βλέπε κείμενα Δημοσθένη). Η γραφή που προτείνετε είναι σωστή, αλλά απλή προσαρμογή στην τρέχουσα γλώσσα. Έχετε κάθε δικαίωμα, όπως και ο κάθε αναγνώστης, να κρίνετε ένα έργο. Στην προκειμένη περίπτωση μου έκανε εντύπωση η έλλειψη ψυχραιμίας στο κείμενό σας, σαν να σας πάτησα άθελά μου κάποιον συναισθηματικό κάλο και ψάχνατε να βρείτε από πού να πιαστείτε για να εκφράσετε τον πόνο σας. Τέλος, σας διαβεβαιώνω πως μια γυναίκα σαν τη Σόνια, όταν πληγωθεί, δεν εκφράζεται με λυρισμό. Τα αισθήματά της τα εξομολογήθηκε αμέσως πριν το απόσπασμα που παραθέσατε. Μπορώ να γράψω όσα λυρικά κείμενα θέλετε, αλλά μ' ενδιαφέρει περισσότερο η αλήθεια και η αυθεντικότητα των ηρώων μου και σ' αυτό δεν χωράει κανένας καθωσπρεπισμός. Κατ' εμέ, το τραγικό πρόσωπο του μυθιστορήματος δεν ήταν οι τρείς γυναίκες αλλά ο Σπύρος, που έχασε τη ζωή του γιατί πορεύτηκε με τα "θέλω" των άλλων. Λυπάμαι που δεν μπόρεσα να σας το μεταδώσω αυτό. Αν είχατε διαβάσει προηγούμενα βιβλία μου, θα βλέπατε άλλους αντρικούς χαρακτήρες, καθόλου αδύναμους ή υποταγμένους όπως ο Σπύρος. Αλλά δεν μπορούμε όλοι μας, άντρες ή γυναίκες, να είμαστε δυνατοί. Υποψιάζομαι πως το σχόλιο του συγγραφέα δεν έχει θέση στο site σας, αλλά αισθάνθηκα την ανάγκη να επικοινωνήσω μαζί σας.
Συγχωρέστε με.

Φιλικά, Γιώτα Γουβέλη


noa6064
(Αναρτήθηκε στις 10/11/2012)

Παρακαλώ τους αναγνώστες να αγνοήσουν στην παρουσίασή μου την προτελευταία παράγραφο σχετικά με το σχόλιο για την έκφραση "εξώλης και προώλης". Οι Εκδόσεις Διόπτρα είναι πολύ προσεγμένες στην επιμέλεια των κειμένων και δυστυχώς με αυτήν την παρατήρησή μου (σημειωτέον, μόνο μια πηγή αντιπαρέβαλα και δεν έκανα εκτεταμένη έρευνα, μέγα λάθς μου για δημόσια άποψη) μειώνω το γόητρό τους. Η έκφραση είναι ορθώς χρησιμοποιημένη. Ζητώ δημοσίως συγνώμη για την αβλεψία μου.

Πάνος Τουρλής


panost
(Αναρτήθηκε στις 12/11/2012)