Τα λαβωμένα σ' αγαπώ

της Θάλειας Ψαρρά

Μια παρεξήγηση που λύθηκε με μαχαίρι σε ένα χωριό του Ρεθύμνου κάπου τη δεκαετία του 1930 ήταν η αφορμή να ξεκινήσει η έχθρα ανάμεσα στον Αριστείδη Αρχοντάκη και τον Ιάκωβο Βενιέρη. Ένα άσχημο περιστατικό, η κακιά η ώρα, έφεραν τους δύο άντρες στη μέση μιας διαφωνίας και από λάθος κίνηση του Αριστείδη, ο Ιάκωβος μαχαιρώθηκε και έμεινε παράλυτος. Χάρη στη νοοτροπία των δύο αντρών και στην επιμονή του παπά του χωριού, οι σύζυγοί τους και τα παιδιά τους δεν προχώρησαν σε βεντέτα, χωρίς αυτό να σημαίνει όμως πως δεν υπήρχε μίσος ανάμεσά τους κι ένα φιτίλι που αδημονούσε για τη φλόγα. Η λύση που δόθηκε από τους πρωταγωνιστές του δράματος δεν άρεσε σε κανέναν άλλον, ήταν όμως η πιο ενδεδειγμένη για να μη μαυροντυθεί το χωριό. Χρόνια αργότερα, ο έρωτας άρχισε να παίζει με τα σπίρτα....

Το πρώτο βιβλίο της κυρίας Θάλειας Ψαρρά είναι μια αξιοπρεπής προσπάθεια συγγραφής, με ωραίο λόγο, λεπτομέρεια στα ήθη, τα έθιμα και τα πραγματολογικά στοιχεία της εποχής και των ανθρώπων, με αγάπη για τα προβλήματά τους στην καθημερινή ζωή και στις δύσκολες καταστάσεις κι επιπλέον, παρ’ όλο που πρόκειται για μια ερωτική ιστορία, οι συνθήκες και ο τόπος αναγκάζουν την πλοκή να γίνει κοφτερή, να βαφτεί κόκκινη και να αποδοθεί χωρίς αίσιο τέλος. Προς τιμήν της, λοιπόν, η συγγραφέας αφήνει τους ήρωές της να κινηθούν όπως και όπου δει, βάσει των άγραφων κανόνων και της αυστηρής νοοτροπίας τους και να μην αφεθεί να περιγράψει για χάρη του έρωτα ρομαντικές στιγμές, αγάπες και λουλούδια. Ακόμη και σήμερα, η τιμή είναι η αφέντρα στο νησί και όχι η αγάπη.

Έχουμε λοιπόν τη βεντέτα που ξεκινάει από έναν απαγορευμένο έρωτα, αφού επί χρόνια σιγόκαιγαν τα πάθη και ήταν λες και περίμεναν να γίνει η αρχή ώστε, ανεμπόδιστα από Θεό κι ανθρώπους, να αρχισουν τα αρσενικά της οικογένειας να κυνηγούν το ‘να τ’ άλλο. Η ιστορία έχει όλα τα συστατικά που θα περίμενε κανείς από μια τέτοια περιπέτεια: γδικιωμό, άγραφο νόμο, τιμή, ηθική, γυναικεία κακοποίηση, μπέσα, σκοτωμούς, πατρική πρωτοκαθεδρία σε όλα και πολλά άλλα. Η Κρήτη, ένα μαγευτικό κατά τα άλλα νησί, ξεδιπλώνεται με όλα της τα χρώματα, που κυμαίνονται από το σκούρο του λάθους ως το κόκκινο του πάθους. Αναμενόμενη η εξέλιξη της ιστορίας, σε μια βεντέτα σίγουρα θρηνούμε και νεκρούς, με ένα διαφορετικό, σχετικά ανοιχτό τέλος, που ίσως φέρει για κάποιους τη δικαίωση και για κάποιους άλλους την τίσιν.

Παρ’ όλο που στα «Λαβωμένα σ’ αγαπώ» έχουμε μια ιστορία που έχω διαβάσει πολλές φορές ως τώρα σε άλλα μυθιστορήματα που ασχολούνται με τη βεντέτα και τις συνέπειές της, η γραφή της κυρίας Ψαρρά και η οπτική της διαφέρουν. Έχει ένα δικό της στυλ, δωρικό, ρεαλιστικό, με συνέπεια και αληθοφάνεια και με ένα μικρό μειονέκτημα: ακριβώς επειδή αγαπάει αυτόν τον τόπο και τους χαρακτήρες που διάλεξε να μας καταδείξει, πολλές φορές κατά την αφήγηση αφήνεται να ξεδιπλώσει παραπάνω περιγραφικά απ’ όσο θα έπρεπε την κοινωνική και πολιτιστική τοιχογραφία της ιστορίας της και ταυτόχρονα οι χαρακτήρες της έχουν πολλές εσωτερικές σκέψεις και επεξηγήσεις που κάπως καθυστερούν τη δράση και την εξέλιξη της ιστορίας. Αν η αφήγηση ήταν πιο σφιχτή, σε συνδυασμό με το κεντρικό θέμα που είναι από μόνο του δύσκολο και «συναρπαστικό», το μυθιστόρημα θα ήταν πιο ανατριχιαστικό και δε θα άφηνε να πάρει ανάσα ο αναγνώστης.

Από την άλλη, σκέφτηκα πως η προσπάθειά της να καλύψει το χρονικό πλαίσιο από το αρχικό ατύχημα ως το τελικό ξεκαθάρισμα της ιστορίας ήταν αρκετά σχοινοτενής. Στο μεσοδιάστημα που μεσολάβησε οι απόγονοι των δύο οικογενειών έπρεπε να παντρευτούν και να κάνουν παιδιά ώστε τα εγγόνια να ερωτευτούν και αυτό δεν είχε και πολλά συναρπαστικά γεγονότα. Μέχρι και ο πόλεμος του ’40 μπήκε στη μέση, χωρίς όμως να επηρεάσει τις ζωές τους, πλην του γεγονότος ότι οι άντρες πήγαν στον πόλεμο. Μάλλον αν η ιστορία του χτες ξεδιπλωνόταν μέσα από αφηγήσεις ή αναδρομές του παρελθόντος ενώ εξελισσόταν η κυρίως ιστορία του έρωτα να μην υπήρχε αυτό το εκτεταμένο, χωρίς άμεση συνέπεια και αντίκτυπο στους χαρακτήρες, κομμάτι, που έχασε πόντους στη σφριγηλότητα του συνόλου.

Σε γενικές γραμμές, έμεινα σχετικά ικανοποιημένος από την πρώτη προσπάθεια της κυρίας Ψαρρά και κατάλαβα πως έχει καλές δυνατότητες και αγάπη απέναντι σε αυτό που κάνει, οπότε θα περιμένω με χαρά την επόμενή της προσπάθεια, αρκεί να διαλέξει μια ιστορία διαφορετική, πρωτότυπη, ξεχωριστή!

Πάνος Τουρλής