Ένα πολύ καλογραμμένο μυθιστόρημα, αποτέλεσμα πολύχρονης έρευνας και τεκμηρίωσης της συγγραφέως. Πραγματικά αναρωτιέμαι πώς κατάφερε και με κράτησε ένα βιβλίο που την πλοκή την ξέρουν όλοι πλέον: ο Αχιλλέας και ο Πάτροκλος μεγαλώνουν μαζί και πολεμούν μαζί στην Τροία και όλοι ξέρουμε πώς τελείωσε ο δεκαετής αυτός πόλεμος. Το ομολογώ ότι στην αρχή δε με κράταγε, ακριβώς γιατί ξέρω τον μύθο (και είμαι φανατικός της ελληνικής μυθολογίας). Μετά όμως η συγγραφέας αρχίζει και μας ξεδιπλώνει αριστοτεχνικά την ατμόσφαιρα και τα συναισθήματα των δύο πρωταγωνιστών και δε σταμάτησα να διαβάζω!Την ιστορία μας την αφηγείται ο Πάτροκλος. Μας εξιστορεί όλη του τη ζωή γύρω από τον Αχιλλέα, τον μοναδικό άνθρωπο που αγάπησε βαθιά και ανιδιοτελώς στη ζωή του. Η συγγραφέας μας δείχνει πώς μεγάλωσαν μαζί, πώς ανατράφηκαν, πώς τους εκπαίδευσε ο Χείρων στο Πήλιο, πώς κρύφτηκαν στη Σκύρο όταν ο Πάρης απήγαγε την Ελένη και τους ψάχναν για να πολεμήσουν, πώς τους ανακάλυψε ο Οδυσσέας, πώς πήγαν στην Αυλίδα, πώς θυσιάστηκε η Ιφιγένεια και φύσηξε ούριος άνεμος και πώς κατέληξαν στην Τροία και τι συνέβη εκεί.
Χωρίς να γίνεται άλλος ένας Όμηρος, η Μίλλερ περιγράφει τα πιο κρίσιμα και σημαντικά περιστατικά της πολιορκίας της Τροίας, δίνοντας μια ανθρώπινη, αληθινή, τρισδιάστατη εικόνα, μας βάζει μέσα στα πράγματα και αναπαριστά μπροστά μας την καθημερινότητα στο στρατόπεδο των Ελλήνων κυρίως.
Έχω να σταθώ σε πολλά επιμέρους κομμάτια που ομολογώ ότι είτε δε θυμόμουν είτε τα θυμόμουν αλλιώς. Πρώτα πρώτα ο Αχιλλέας και ο Πάτροκλος ήταν εραστές, τελεία, ούτε φίλοι καρδιακοί, ούτε φίλοι με υποφώσκοντα ερωτισμό, ούτε τίποτα, ήταν ένα από τα πιο επιφανή ερωτικά ζευγάρια της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας (;). Παρ\' όλο που έχουμε ερωτικές σκηνές, παρ\' όλο που έχουμε ρομαντισμό, παρ\' όλο που ο Πάτροκλος έχει αποφασίσει τι θέλει σε μια εποχή που οι άντρες πήγαιναν με άντρες και με γυναίκες (κάθε συναναστροφή για τους δικούς της λόγους), το περιβάλλον και η ατμόσφαιρα και τα συναισθήματα και η νοοτροπία και οι σκέψεις είναι πολύ ωραία δοσμένα, χωρίς να λες ότι διαβάζεις ένα άρλεκιν ή ότι η συγγραφέας θέλει να προκαλέσει γι\' αυτό παίρνει και τον μύθο και του αλλάζει τα φώτα. Καμία σχέση.
Μου άρεσε πολύ η περιγραφή του Χείρωνα και της Θέτιδος. Οι Κένταυροι και οι θεοί ήταν πλάσματα του μύθου κατ\' εξοχήν και εδώ τους βλέπουμε μπροστά μας, αληθινούς και ανθρώπινους (όσο αυτό γίνεται). Οι περιγραφές αυτών των δύο σημαντικών προσώπων ξεπερνούν κάθε φαντασία και αποδίδονται με αληθοφανέστατο τρόπο. Μου έκανε εντύπωση η Θέτις, η οποία δεν πήγαινε με τίποτα τον Πάτροκλο, όχι γιατί ήταν εραστής του αγοριού της αλλά γιατί ήταν κατώτερός του. Και πράγματι, ο Πάτροκλος παραδέχεται ότι δεν ήταν κάτι το ιδιαίτερο ούτε από μόρφωση, ούτε από εμφάνιση, ούτε από τίποτα. Κι όμως ο Αχιλλέας τον ήθελε ερωτικά κι αυτό η Θέτις δεν το δέχτηκε ποτέ.
Σοκαρίστηκα όταν στην Αυλίδα όντως η Ιφιγένεια θυσιάστηκε μπροστά στα μάτια των Ελλήνων. Περίμενα να δω ότι κάποια συννεφιά έπεσε, κάτι κοσμοϊστορικό και η Ιφιγένεια εξαφανίστηκε από τα μάτια τους, όμως όχι, η Ιφιγένεια θυσιάστηκε κανονικά και με το νόμο, πιτσιλώντας μάλιστα τον Αχιλλέα με άφθονο αίμα! Άλλη λεπτομέρεια που δε θυμόμουν ήταν ότι στον Τρωικό πολέμησαν και οι Αμαζόνες και μάλιστα η Πενθεσίλεια σκοτώθηκε από το χέρι του Αχιλλέα! Αυτό που δε θυμόμουν με τίποτα ήταν η εμφάνιση του Πύρρου, του γιου του Αχιλλέα με τη Διηδάμεια, την πριγκίπισσα της Σκύρου, όπου είχε κρυφτεί ο Αχιλλέας για να μην πάει στην εκστρατεία κατά του Πριάμου. Ο Πύρρος δείχνει κακομαθημένος, αυτάρκης, κομπορρήμων, αλαζόνας, καμία σχέση με τον πατέρα του δηλαδή. Και εμφανίζεται στην Τροία στο πλευρό των Ελλήνων μόλις σκοτώνεται ο πατέρας του, λέγοντας μάλιστα ότι η Τροία θα καταληφθεί μόνο μετά τη δική του συμμετοχή. Επίσης δεν είχα φανταστεί ποτέ ότι η Βρυσηίς θα μπορούσε να έιναι ελεύθερη κι ωραία μες στο στρατόπεδο των Ελλήνων και να τους βοηθάει στο μαγείρεμα, στη θεραπεία των τραυμάτων τους κλπ., πάντα την είχα στο μυαλό μου ως μια απλή σκλάβα χωρίς ταυτότητα!
Θα συμφωνήσω απόλυτα με την παρουσία-απουσία της Ελένης. Η συγγραφέας υποστηρίζει ότι η Ελένη δεν είναι και τόσο πραγματικό πρόσωπο στα μάτια της και στην αντίληψή της, οπότε εμφανίζεται μία και μόνη φορά κι αυτή με πέπλο, την ημέρα που καλούνται όλοι οι επιφανείς άντρες της τότε γνωστής Ελλάδος για να την παντρευτούν. Ο κάθε ήρωας της αρχαίας Ελλάδος περιγράφεται όπως δει: ο Αγαμέμνων ισχυρογνώμων βλάκας, ο Οδυσσέας παμπόνηρος και διαλλακτικός, ο Νέστωρ ραμολί που ακολουθεί το στράτευμα από πείσμα και μόνο να μην παραδώσει ακόμη το θρόνο του, ο Αίας γιγαντόσωμος, ο Διομήδης άχρωμος, ο Μενέλαος κερατούκλης, ο Κάλχας λάθος της φύσης.
Αν και σπάνια γράφω για τον μεταφραστή των βιβλίων που διαβάζω, θα αναφέρω κατ\' εξαίρεσιν την κυρία Αναστασία Καλλιοντζή, διακεκριμένη μυθιστοριογράφο και βαθύ πνεύμα της σημερινής μας εποχής, η οποία έκανε μια επιμελημένη και προσεκτική μετάφραση, με ωραίες εκφράσεις, προσεγμένο λεξιλόγιο και μια νότα αρχαιοελληνισμού χωρίς να καταντά το κείμενο διδακτορική διατριβή (ποτέ δε σκέφτηκα ότι ο Κάλχας κλίνεται αρχαιοπρεπώς και στη γενική είναι του Κάλχαντα!).
Δύο μικρές ενστάσεις έχω παρ\' όλ\' αυτά: στα τελευταία κεφάλαια, παρ\' όλο που δίνεται συνεχής ροή αφήγησης γεγονότων, με έναν έξυπνο τρόπο μαθαίνουμε ότι πέρασαν κιόλας δέκα χρόνια, όμως σχεδόν αμέσως μαθαίνουμε ότι πέρσαν μόλις εννιά και αρκετές σελίδες παρακάω πάλι έχουμε πρώτα αναφορά στα εννιά χρόνια και μετά στα δέκα. Για ξαναρίξτε μια ματιά, εκτός κι αν μου διέφυγε εμένα κάτι. Επίσης, παρ\' όλο που περιγράφονται πολλά σημαντικά περιστατικά, μετά τον θάνατο του Πατρόκλου, του Αχιλλέα και του Έκτορα, ο Δούρειος Ίππος και η τελική νίκη των Ελλήνων ξεπετάγονται μέσα σε πολύ λίγερς σελίδες κι ίσως να είναι δίκαιο γιατί ήδη η ιστορία παρατράβηξε, έχω την αίσθηση όμως ότι η πένα της συγγραφέως δε θα κούραζε τον αναγνώστη.
Επικροτώ την ανατροπή της πλοκής βάσει της ερμηνείας των χρησμών: ο Αχιλλέας έμαθε ότι η Τροία θα παρθεί όταν πεθάνει ο Άριστος των Αχαιών κι αφού σκοτωθεί ο Έκτωρ. Οπότε, ως άριστος Αχαιών ων και ερωτευμένος με τον Πάτροκλο καθυστερεί το χαμό του Έκτορα, έλα όμως που τα γεγονότα με τη Βρυσηίδα και τη Χρυσηίδα τον πεισμώνουν, οπότε ο Πάτροκλος, με αληθινή αγάπη και ανυστεροβουλία παίρνει τη θέση του. Και είναι τέτοιος ο ρόλος του μέσα στον μύθο που αυτός αποδεικνύεται ο άριστος των Αχαιών κι όχι ο Αχιλλέας, κάτι που παραδέχεται επιτέλους και η Θέτις!
Το τέλος του κειμένου είναι πολύ ρομαντικό, η ιστορία ολοκληρώνεται, ο κύκλος κλείνει, οι έχθρες παραμερίζονται και ο Πάτροκλος με τον Αχιλλέα συνεχίζουν να είναι για πάντα μαζί, ακόμη και στον κάτω κόσμο. Το συνιστώ ανεπιφύλακτα, αν θέλετε να γνωρίσετε μια άλλη περιπέτεια αγάπης με ένα σοβαρό, ρομαντικό και ιστορικά τεκμηριωμένο υπόβαθρο, χωρίς το βιβλίο να θυμίζει τα κουραστικά κείμενα της Μαίρη Ρενώ.
Χαρακτηριστικά αποσπάσματα:
\"[Ο Χείρων] Έτσι όπως καθόταν στη ροδόχρωμη σπηλιά του, λες να του είχε έρθει καμιά αναλαμπή για το μέλλον;...πικρή συνήθεια, μια σειρά από αγόρια που πήγαιναν κοντά του για να μάθουν μουσική και ιατρική, για να καταλήξουν στο τέλος να μετατραπούν σε φονικές μηχανές\" (σελ. 247).
\"Μπορείς να χρησιμοποιήσεις ένα δόρυ σαν μπαστούνι για το περπάτημα, όμως αυτό δεν αλλάζει τη φύση του\" (σελ. 270).
\"...κι απ\' την άλλη ο Αγαμέμνων, με το πρόσωπο σφιγμένο σαν τη χούφτα του τσιγκούνη, να μας αγριοκοιτάζει όλους\" (σελ. 362).
Πάνος Τουρλής