Το «Συνέδριο των Πουλιών» είναι μια μυστικιστική αλληγορική ιστορία που αντλεί τη θεματολογία της από τις διδασκαλίες του σουφισμού για την αναζήτηση της Αλήθειας. Ο συγκεκαλυμμένος τρόπος που εκφράζει τις ιδέες και τα νοήματά της ήταν κάτι πολύ συνηθισμένο ως τουλάχιστον τον Μεσαίωνα. Το κείμενο γράφτηκε κάπου τον 12ο αιώνα από τον Πέρση Φαρίντ Αττάρ, έναν λογοτέχνη για τον οποίο γνωρίζουμε ελάχιστα και για τη ζωή του οποίου έχουν διαδοθεί πολλές ιστορίες. Το έργο του Αττάρ απηχεί ξεκάθαρα τη διδασκαλία του σουφισμού, μια ιδέα που εξηγείται ευσύνοπτα και κατανοητά στην εισαγωγή του βιβλίου ο Στέφανος Ελμάζης (που ανέλαβε τη μετάφρασή του μαζί με την Ερατώ Τριανταφυλλίδη) για να μπορέσει ο αναγνώστης να κατανοήσει την αλληγορία του κειμένου.
Η κεντρική ιδέα είναι η εξής: τα πουλιά συγκεντρώνονται για να αποφασίσουν ποιος θα είναι ο βασιλιάς τους, στη συνάντηση πρωταγωνιστεί ο τσαλαπετεινός που τους λέει ότι έχουν βασιλιά, τον Σιμούργκ (το όνομα προέρχεται από ένα πουλί της περσικής μυθολογίας), μόνο που ζει μακριά και θα πρέπει να πάνε να τον βρουν, επομένως αυτό το ταξίδι είναι δύσκολο, κάτι που προκαλεί ποικίλες αντιδράσεις. Συνεκδοχικά, ο τσαλαπετεινός είναι ένας δάσκαλος Σούφι που καθοδηγεί τους μαθητές του στο μονοπάτι του Θεού (ο δρόμος μέχρι τον Σιμούργκ) κι αυτοί περνάνε από διάφορες φάσεις ως την αποδοχή, την αποχώρηση και την επιβράβευση. Το κείμενο είναι ιδιαίτερο και πρέπει να διαβαστεί με τη δέουσα προσοχή για να κινητοποιηθεί η φαντασία κι επιπλέον η διαδικασία αυτή πρέπει να γίνει σταδιακά ώστε ο αναγνώστης να ενσταλάξει βαθμιαία τη σοφία των ιστοριών. Τονίζεται χαρακτηριστικά: «Χρειάζεται να τα διαβάζουμε με ένα συγκεκριμένο τρόπο και συμβολικά να τα ερμηνεύουμε όσο προχωρούμε» (σελ. 13).
Ο τσαλαπετεινός, ο συνεσταλμένος σπίνος, ο δειλός παπαγάλος, η πομπώδης και σκληρόκαρδη πέρδικα, ο ματαιόδοξος χομά (κάτι σαν τον μυθικό γρύπα), το γεράκι που καυχιέται για στρατούς και βασιλείς, το αηδόνι που λατρεύει το εφήμερο, το παγώνι που είναι δέσμιο των αναμνήσεων του Παραδείσου από τον οποίο εκδιώχτηκε, η καθαρή μεν πάπια που ζει όμως στο ασταθές και αείροο νερό, ο βιαστικός ερωδιός, η βλάσφημη και τυπολάτρισσα κουκουβάγια και άλλα πτηνά είναι οι πρωταγωνιστές και τα χαρακτηριστικά παραδείγματα της αλληγορίας που είναι γεμάτη υπέροχες, διαχρονικές ιδέες και αξίες. Η διευκρινιστική εισαγωγή και οι πάμπολλες σημειώσεις με πραγματολογικά και άλλα στοιχεία βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση των πολλαπλών στρώσεων ανάγνωσης που, αν ξεδιπλωθούν κατάλληλα, θα γεμίσουν τον αναγνώστη με υπέροχα νοήματα, υψηλής αξίας και αισθητικής ιδέες μα πάνω απ’ όλα αυτογνωσία και κατανόηση του γύρω και του μέσα κόσμου. «Το Συνέδριο των Πουλιών» είναι μια διαφορετική εκδοτική πρόταση που έχει ανάγκη η σημερινή κοινωνία ενώ τα πανανθρώπινα και πάντα επίκαιρα μηνύματά της μπορούν να αγαπηθούν απ’ όλους μας και σε όλες τις στιγμές της ζωής μας.
Πάνος Τουρλής