Το παιδί με τη φουστανέλα

του Διονύση Λεϊμονή

Ο Γρηγόρης γεννήθηκε με σοβαρό πρόβλημα στο ένα του μάτι κι αυτό θα του δημιουργήσει πολλά προβλήματα όταν μεγαλώσει, μιας και τα άλλα παιδιά δεν παίζουν μαζί του ούτε τον κάνουν παρέα. Σύντομα όμως, μαθαίνοντας για την ιστορία του τόπου του, αρχίζει να γεμίζει θάρρος, δύναμη και αυταπάρνηση, στοιχεία που θα τον βοηθήσουν να κάνει μια γενναία πράξη κι αυτό θα αλλάξει για πάντα τη ζωή του. Τι κοινό έχει το παιδί με τον γενναίο ήρωα Γρηγόριο Λιακατά που πρωτοστάτησε στη μάχη του Αιτωλικού; Πώς θα μπορέσει ο μικρός πρωταγωνιστής να συνδεθεί μαζί του και σε τι θα τον βοηθήσει αυτό; Θα καταφέρει να αντιμετωπίσει σωστά τις δυσκολίες που προέρχονται από τη σωματική του αναπηρία;

Ο κεντρικός ήρωας «…πλαθόταν με της προκοπής τον πλάστη…», όπως έλεγε η μητέρα του ενώ η αγωνία του για αποδοχή, η αδικία που νιώθει από την απόρριψη των άλλων παιδιών, καταγράφονται ανάγλυφα. Ο συγγραφέας δίνει μια πολύ τρυφερή και συγκινητική ιστορία που αφορά κάθε «διαφορετικό» παιδί και χρησιμοποιεί τη μαγιά του ηρωισμού κατά την Επανάσταση του 1821 για να τον μπολιάσει με αυτοπεποίθηση και δυναμικότητα. Μια μέρα, ο Γρηγόρης, βοηθώντας στο καφενείο, ακούει διάφορες ιστορίες, μεταξύ των οποίων την περιπέτεια του Γρηγόρη Λιακατά και των τριακοσίων του, η οποία θα τον σημαδέψει και θα καταφύγει στο άγαλμά του για να του εξομολογείται τα βάσανά του. Σύντομα όμως η μοίρα θα τον φέρει σ’ ένα αναπάντεχο προσκήνιο.

Ο Γρηγόρης Λιακατάς γεννήθηκε κατ’ άλλους στον Ξηρόμερο και κατ’ άλλους στον Ασπροπόταμο της Πίνδου σε κτηνοτροφική οικογένεια. Ένας καλόγερος σε κοντινό μοναστήρι τον μπόλιαζε με ιστορίες και θρύλους της περιοχής κι έτσι μεγάλωνε ο Γρηγόρης, παλικάρι σωστό. Ήταν η εποχή της κυριαρχίας του Αλή Πασά και των Αρβανιτών του που σκότωναν και λήστευαν τον κόσμο ενώ ο ίδιος ο αφέντης άρπαξε την αδερφή του Λιακατά για το χαρέμι του. Όνειρο του Γρηγόρη ήταν να απελευθερωθεί ο τόπος του κι έτσι ξεκίνησε την επανάσταση του Ασπροπόταμου το 1821 ενώ λίγα χρόνια αργότερα κατέφυγε στο Μεσολόγγι για να προσφέρει περισσότερα στην πατρίδα του. Τελικά, τη μαύρη περίοδο πολιορκίας της Ιερής Πόλης, ο μονόφθαλμος από τούρκικο βόλι ήρωας πέθανε υπερασπιζόμενος το νησί Ντολμάς μαζί με 300 μόνο άντρες, χαρίζοντας το όνομά του στις σελίδες της Ιστορίας.

Η αφήγηση μας ταξιδεύει πότε στο σήμερα και πότε στο χτες και είναι γεμάτη καλολογικά στοιχεία, πρωθύστερα, πλούσιο λεξιλόγιο και ιδιωματισμούς που επεξηγούνται στο τέλος του βιβλίου. Το κείμενο είναι κατάλληλο για παιδιά από 8 ετών και πάνω και είναι γεμάτη νοήματα και ιδανικά σημαντικά για τη βελτίωση της προσωπικότητάς τους, χωρίς ίχνος διδακτισμού ή εθνικοπατριωτικών κορωνών. Ο συγγραφέας παραθέτει τα γεγονότα που οδήγησαν στην τελευταία μάχη και την ήττα των Ελλήνων με ακρίβεια και συναρπαστικές λεπτομέρειες. Τα ιδανικά για τα οποία οφείλουμε να πολεμάμε και να τα υπερασπιζόμαστε παρατίθενται ως φυσική συνέπεια της εποχής και των συνθηκών, με απλότητα και χωρίς δεύτερες σκέψεις. Ο Λιακατάς, πληγωμένος από τη δίκη του Καραϊσκάκη και γαλουχημένος με υψηλά ιδεώδη, μάχεται για την πατρίδα του, για την οικογένειά του, μπολιάζει με πυγμή και θάρρος τους συμπολεμιστές του, δεν τον νοιάζει κάτι άλλο, απλώς να διώξουν τον Τούρκο και να ελευθερωθεί η πατρίδα τους. Με τον ίδιο τρόπο και με διαφορετικές συνθήκες αυταπάρνησης έρχεται ο μικρός Γρηγόρης να σταθεί επάξια δίπλα στον πρόγονό του και χάρη σ’ αυτόν η κοινωνία του χωριού του να τον δει με άλλο μάτι.

Η εικονογράφηση των δύο καλλιτεχνών είναι άκρως ρεαλιστική και λεπτομερής. Οι φυσιογνωμίες θυμίζουν βυζαντινή τεχνοτροπία και αγιογραφίες, το Αιτωλικό είναι υπέροχο και σκιαγραφείται με απλότητα, το βλέμμα σε πολλές περιπτώσεις έχει τέτοια ένταση και εκφραστικότητα που δεν έχω ξαναδεί αλλού ως τώρα, ο Γρηγόρης Λιακατάς αποκτά σημαντική πλαστικότητα στις κινήσεις του ενώ σε πολλές περιπτώσεις υπάρχουν άφθονες λεπτομέρειες που συγκροτούν έναν ενδιαφέροντα μικρόκοσμο (το καφενείο, τα τούρκικα πλοία, η ίδια η μάχη των 300 ηρώων).

«Το παιδί με τη φουστανέλα» είναι ένα συγκινητικό και λυρικό μυθιστόρημα που συνδυάζει υποδειγματικά τη σωματική μειονεκτικότητα μ’ ένα ηρωικό γεγονός και τονίζει μέσα από μια ενδιαφέρουσα και γεμάτη ανατροπές ιστορία τον άρρηκτο δεσμό του σήμερα με το γενναίο και αγωνιστικό χτες. Η Επανάσταση του 1821 δεν απελευθέρωσε απλώς την πατρίδα μας και προχωράμε τώρα ανεμπόδιστα στον ρου της Ιστορίας αλλά μπόλιασε τον κάθε ένα από μας με ιδανικά χρήσιμα στην καθημερινότητά μας, είτε σε ακραίες είτε σε φυσιολογικές συνθήκες. Ο ηρωισμός, η αυταπάρνηση, η γενναιότητα είναι κομμάτια του «είναι» μας και πολύτιμη παρακαταθήκη ανθρώπων που σκοτώθηκαν δύο αιώνες πριν ώστε σήμερα να έχουμε, εκτός από ελευθερία, αξιοπρέπεια και αυτογνωσία.

Πάνος Τουρλής