Υπέροχη, αξεπέραστη Χίσλοπ! Ένας \"ξένος\" άνθρωπος πώς καταφέρνει να κάνει δικό του ένα ελληνικό θέμα και να το περιγράψει λες και το ζει; Τα συναισθήματα των προσφύγων της Μικρασίας, οι εικόνες της καταστροφής του 1922 και φυσικά η μεγάλη πυρκαγιά του 1917 (και όχι μόνο) είναι τόσο καλά μελετημένα και ψαγμένα που δίνονται με έναν αληθινό και τρισδιάστατο τρόπο. Μπράβο στη συγγραφέα που πιάνει ελληνικά θέματα και τα συνθέτει με τη δική της αριστοτεχνική πένα. Η Χίσλοπ μας παρουσιάζει τους ήρωές τους, τους εξελίσσει και τους ανελλίσει, μας τους περιγράφει και συμπάσχει, ακολουθεί και παρίσταται, κλαίει και θλίβεται, γελάει και απολαμβάνει.Το βιβλίο αφορά τον έρωτα του Δημήτρη και της Κατερίνας. Αυτός γιος πλούσιο έμπορα κι αυτή προσφυγοπούλα από τη Σμύρνη και φημισμένη κεντήστρα. Η ιστορία ξεκινάει από την οικογένεια Κομνηνού: ο Κωνσταντίνος είναι πλούσιος υφασματέμπορος, με μεγάλη και σημαντική περιουσία, αυστηρός απέναντι στη γυναίκα του, προσκυνάει το χρήμα, δε σταματά μπροστά σε τίποτα για να αβγατίσει την περιουσία του. Η πυρκαγιά της πόλης καταστρέφει το αρχοντικό τους και η Όλγα καταφεύγει στο πατρικό της στην Άνω Πόλη ώσπου να ξαναχτιστεί το σπίτι. Εκεί, στο σπίτι της οδού Ειρήνης, η Όλγα και ο γιος της συναναστρέφονται μεταξύ άλλων μια επιφανή οικογένεια Εβραίων ραφτών, τους Μορένο, που με την απαράμιλλη τέχνη και την τεχνική τους γίνονται ανάρπαστοι στα αριστοκρατικά και όχι μόνο σαλόνια της Θεσσαλονίκης.
Η Κατερίνα χάνει τη μητέρα της στην τραγική καταστροφή της Σμύρνης και το πλοίο που την περισυλλέγει την αποβιβάζει στη Θεσσαλονίκη. Η κυρα-Ευγενία, που επιβιβάστηκε στο ίδιο καράβι με τις δίδυμες κόρες της, Σοφία και Μαρία, την περιθάλπουν και τη φροντίζουν. Η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων τους βρίσκουν ένα σπίτι στην οδό Ειρήνης κι έτσι σιγά σιγά πλέκεται το νήμα που ενώνει τις ζωές των ηρώων μας.
Δεν έχουμε όμως μια επίπεδη, ανούσια αφήγηση: ο έρωτας που ανθίζει ανάμεσα στον Δημήτρη και την Κατερίνα είναι όλο εμπόδια, μιας και ο επαναστάτης Δημήτρης, ακολουθώντας το ρεύμα των γεγονότων συντάσσεται με τους κομμουνιστές και ζει εξορίες, κυνηγητό, κρυφτό, πολλά. Η Κατερίνα πιάνει δουλειά στους Μορένο κι έτσι σιγά σιγά αποκτά τη φήμη της κεντήστρας που ανέφερα ανωτέρω. Η απουσία του Δημήτρη οδηγεί την ανασφαλή Κατερίνα σε λάθος επιλογές, όμως η καρδιά της είναι για πάντα δοσμένη σε έναν και μοναδικό άντρα. Χρόνια αργότερα, στο σήμερα, η Κατερίνα και ο Δημήτρης αφηγούνται την ιστορία τους στο εγγόνι τους και του δείχνουν τη Θεσσαλονίκη με τα δικά τους μάτια.
Καλογραμμένο, μεστό, ρέον, γρήγορο, ανθρώπινο, ανατρεπτικό, δεν πρόκειται να το αφήσετε από τα χέρια σας. Δεν είναι άλλη μια ιστορία αγάπης με τα εμπόδια και τους αγώνες ως το ευτυχισμένο τέλος αλλά η αναλυτική και λεπτομερής ιστορία της Θεσσαλονίκης από την πυρκαγιά του 1917 έως τον σεισμό του 1978 μέσα από τα μάτια ενός σύγχρονου Ρωμαίου και μιας σύγχρονης Ιουλιέτας. Κι εδώ έχω μια μικρή αντίρρηση: η ιστορία θα μπορούσε να τελειώσει με το ευτυχισμένο τέλος του κεφαλαίου 23 και όχι να τραβήξει εις μάκρος μέχρι τη δικτατορία, όπου ο Δημήτρης ξανατραβά του λιναριού τα πάθη λόγω συμμετοχής παλαιότερα στον ΕΛΑΣ, και ως το σεισμό του 1978 που φέρνει μεγάλες ανατροπές στις ζωές των ηρώων.
Η συγγραφέας διάλεξε σωστούς χαρακτήρες για να πλάσει το έργο της, ανθρώπους που μεγάλωσαν και εξελίχθηκαν καθώς προχωράει η ανάγνωση. Ο Κωνσταντίνος Κομνηνός από παραδόπιστος έμπορος γίνεται δοσίλογος στην Κατοχή και τη βγάζει λάδι μετά την απελευθέρωση και τη λήξη του Εμφυλίου. Ο Δημήτρης, που δεν ασπάζεται τα πιστεύω του κομμουνισμού αλλά βρίσκει εκεί διέξοδο για να παλέψει για την πατρίδα του, δεινοπαθεί και μαρτυρεί στα χέρια του επίσημου κράτους που καταδιώκει απηνώς τους κομμουνιστές. Η οικογένεια Μορένο με συγκίνησε με το τέλος που τους έτυχε, αντίστοιχο με όλου του εβραϊκού πληθυσμού: η Κατοχή ξεκλήρισε τον εβραϊκό πληθυσμό της συμπρωτεύουσας. Πολύ ωραίες οι περιγραφές κάτω από την μπότα του τυρράνου και ο τρόπος που έσωσαν οι εβραϊκές αρχές πολύτιμα κειμήλια των συναγωγών τους από τα αδηφάγα χέρια των Γερμανών. Και στενοχωρέθηκα πάρα πολύ όταν διαπίστωσα από τόσο κοντά πόσα πολύτιμα έγγραφα και αρχεία καταστράφηκαν και χάθηκαν για πάντα εκείνο το μαύρο 1917. Και παράλληλα με τους βασικούς ήρωες έχουμε ένα πολύβουο μελίσσι δευτερευόντων (;) ηρώων που σχηματίζουν ένα όμορφο, καλογραμμένο και ολοκληρωμένο κείμενο.
Αν αγαπήσατε τη Βικτώρια Χίσλοπ, Το Νήμα δε θα σας απογοητεύσει. Αν δεν την έχετε γνωρίσει Το Νήμα είναι μια πολύ καλή αρχή. Το χρυσό νήμα της μοίρας δένει ανθρώπους, καταστάσεις, γεγονότα, εποχές πάνω στο κέντημα της ελληνικής (και όχι μόνο) Ιστορίας.
Παρουσιάσεις στα πλαίσια του 8ου Ελληνικού Συνεδρίου Bookcrossing με βιβλία από τους συγγραφείς που θα συμμετέχουν!
Πάνος Τουρλής