Η «Τετράς η Ξακουστή του Πειραιώς» σχηματίστηκε το 1934 και υπήρξε η πρώτη κλασική ρεμπέτικη κομπανία με μπουζούκι και μπαγλαμά. Αποτελούνταν από τους: Μάρκο Βαμβακάρη, Γιώργο Μπάτη, Ανέστο Δελιά και Στράτο Παγιουμτζή και εμφανίστηκε στην προσφυγική συνοικία Ανάσταση στον Πειραιά. Η πορεία τους ήταν λαμπρή ακόμη και δισκογραφικά (μαζί ηχογράφησαν το 1935 τη θρυλική «Φραγκοσυριανή») αλλά διακόπηκε με τη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά, που επέβαλε λογοκρισία και απαγόρευσε τα ρεμπέτικα τραγούδια.
Κεντρική ιδέα του graphic novel αλλά και του μυθιστορήματος του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Όλα βαίνουν καλώς εναντίον μας» στο οποίο βασίζεται (ο ίδιος έγραψε και τα δύο), είναι τα προβλήματα του Βαμβακάρη με την πρώτη του γυναίκα, τη Ζιγκοάλα, την εποχή του Μεσοπολέμου όπου ξεκίνησε να μεσουρανεί το άστρο του και η τέχνη του στο μπουζούκι ν’ ανοίγει νέους δρόμους στη λαϊκή μουσική. Πρόκειται για μια δυνητική εκδοχή των γεγονότων, όπου μπλέκονται και μεταπλάθονται τα γεγονότα που αναφέρονται στην αυτοβιογραφία του Βαμβακάρη με όσα είπαν κι έγραψαν άλλα πρόσωπα και με όσα επινόησε ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης για να αποδώσει την εποχή 1932-1940. Προσωπικές και επαγγελματικές περιπέτειες των μελών της κομπανίας συγκροτούν μια ενδιαφέρουσα πλοκή που με οδήγησε σε κακόφημα στέκια, μου σύστησε τους μάγκες, με κέρασε φούντα, με οδήγησε σε πορνεία και τεκέδες. Το λεξιλόγιο είναι χαρακτηριστικό της πιάτσας εκείνης της εποχής και τα γεγονότα έρχονται απανωτά, ανατρέποντας συνεχώς τη ροή της ιστορίας. Φτώχεια και κακομοιριά, κίνδυνος και αβεβαιότητα, γυναίκες, όλα αυτά καθοδηγούν τους χαρακτήρες, αλλάζοντας τις σκέψεις τους και επηρεάζοντας τις αποφάσεις τους. Ευτυχώς που δεν επικράτησε για όνομα της κομπανίας αυτό που πρότεινε ο Ανέστος Δέλιας (σελ. 14), αν και δεν έχω σταματήσει να γελάω από τότε που το διάβασα.
Το σχέδιο του Δημήτρη Κερασίδη ζωντανεύει παραστατικά τα τοπόσημα (το λιμάνι του Πειραιά, τις ταβέρνες, τα φτωχόσπιτα, τα Βούρλα με τα «παραθυράτα» πορνεία, τα γραφεία της Odeon, τη Θεσσαλονίκη, τη Σύρο) και ρεαλιστικά τους χαρακτήρες της ιστορίας (εκτός από την Τετράδα εμφανίζονται η Ρίτα Αμπατζή, ο Γιάννης Παπαϊωάννου, ο Μίνως Μάτσας, ο Παναγιώτης Τούντας, ο Βασίλης Τσιτσάνης, ακόμη και ο Νίκος Χατζηαποστόλου της οπερέτας). Η Τετράς συναναστρέφεται με διάφορα πρόσωπα που προωθούν την πλοκή και οι φυσιογνωμίες, η στάση του σώματος και άλλα χαρακτηριστικά γνωρίσματα ζωντανεύουν μέσα από μια ποικιλία οπτικών γωνιών. Τα χρώματα είναι κατά βάση γήινα, δηλαδή καφέ, λαδί, πράσινα και μπλε, τονίζοντας έτσι το σκοτεινό φόντο στο οποίο δρουν οι πρωταγωνιστές (άνθρωποι της νύχτας και γενικότερα του υποκόσμου), αν και κάπου κάπου μια πολυχρωμία σπάει τα καρέ κι είναι καλοδεχούμενη. Υπέρλαμπρη εξαίρεση και πανέμορφη αποτελεί η εικονογράφηση της Σύρου που ξεδιπλώνεται σε όλο της το φως και τη λαμπρότητα.
Η «Τετράς, η ξακουστή του Πειραιώς» είναι η διασκευή σε graphic novel του μυθιστορήματος του Γιώργου Σκαμπαρδώνη που αφηγείται τη ζωή του Μάρκου Βαμβακάρη και της κομπανίας που έφτιαξε με ρεμπέτες που επηρέασαν σημαντικά την πορεία του ελληνικού τραγουδιού. Το graphic novel συνοδεύεται από κατατοπιστική εισαγωγή του μουσικού δημοσιογράφου Γιάννη Αλεξίου, όπου παρατίθενται όλες οι απαραίτητες πληροφορίες για την κατανόηση της εποχής και των μουσικών αλλαγών και για τη γνωριμία με τους τέσσερις ρεμπέτες. Μη χάσετε αυτό το φροντισμένο και καλαίσθητο άλμπουμ.
Πάνος Τουρλής