Το 2018 διάλεξε τα «καλύτερα της παλιάς Αθήνας», «Ξεφυλλίζοντας παλιές εφημερίδες», παραθέτοντας ωσαύτως μια ανθολογία σκίτσων, χρονογραφημάτων, γελοιογραφιών και άλλων μορφών αποτύπωσης των αθηναϊκών στιγμιότυπων του χτες (1880-1937).Το 2019 μας ευχήθηκε «Καλό βόλι», καταγράφοντας τις κάλπες και τα τερτίπια μιας άλλης εποχής (1864-1940). Κι αντί να ξεκουραστεί και να απολαύσει τους καρπούς των κόπων του, η αγάπη του για την έρευνα, την αναδίφηση και φυσικά το παρελθόν μας δεν τον αφήνει σε ησυχία! Κυρίες και κύριοι, ο κιμπάρης Θωμάς Σιταράς είναι και πάλι εδώ!
Το νέο του βιβλίο είναι απότοκο μιας σειράς γεγονότων που τον έφεραν σε επαφή με τις παλιές διαφημίσεις, στις οποίες θαύμασε τη γραφή, την επικοινωνιακή αμεσότητα, την απλότητα και το χιούμορ ενώ του ξύπνησε νοσταλγικές αναμνήσεις των παιδικών του χρόνων από τη δεκαετία 1950-1960. Έτσι λοιπόν στράφηκε και πάλι στην περίοδο της παλιάς Αθήνας (1834-1940) κατά την οποία προέκυψαν αγγελίες, ρεκλάμες, ειδοποιήσεις, ρεπορτάζ, ειδήσεις, σχόλια, χρονογραφήματα και πολλά άλλα. Έτσι δημιουργήθηκε αυτή η «εκλαϊκευμένη λαογραφική, ιστορική προσέγγιση της καθημερινότητας των προγόνων μας, μέσα από τις καταναλωτικές τους συνήθειες, γραμμένη μάλιστα από τους ίδιους τους διαμορφωτές της». Περιλαμβάνει ανάλεκτα κείμενα, πλήρως εικονογραφημένα και σχολιασμένα ενώ σε ένθετες σελίδες παρουσιάζεται σημαντικός αριθμός χαρακτηριστικών διαφημίσεων της εποχής.
Το υπέροχο, απολαυστικό και τεκμηριωμένο αυτό βιβλίο χωρίζεται σε δέκα μέρη, μαζί με πρόλογο, εισαγωγή, βιβλιογραφία κλπ. Ξεκινάμε από την ιστορία της διαφήμισης, την ανάγκη και τις τεχνικές της ρεκλάμας, τις ξένες επιρροές, προχωράμε σε «Ρεκλάμες που ξεχώρισαν», σε ειδικές κατηγορίες και επιγραφές, για να φτάσουμε στο θέμα της γλώσσας, στη διαλάληση, στη βιτρίνα και στην υπαίθρια διαφήμιση. Βήμα βήμα ταξιδεύουμε από την αρχή της ρεκλάμας ως το σήμερα, γνωρίζουμε τον τελάλη («τη ζώσα αγγελία») και τις πρωτόλειες μορφές αναγγελιών και ειδήσεων, μαθαίνουμε πόσο σημαντικές ήταν οι εφημερίδες και ό,τι γραφόταν σε αυτές για την πληροφόρηση του κόσμου και διαπιστώνουμε πως στην αρχή «κράχτης» ήταν το καλό όνομα του εμπόρου και όχι οι ανύπαρκτες ακόμη τότε επωνυμίες. Μου έκανε εντύπωση πόσο ταυτισμένη είναι η εξέλιξη της διαφήμισης με τις αλλαγές στην κοινωνία και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου καθώς και την «άρνηση» της ελληνικής αγοράς να ακολουθήσει τις μεθόδους οργάνωσης και προετοιμασίας της ρεκλάμας που είχαν εγγυημένα αποτελέσματα στο εξωτερικό: «Εμείς εξακολουθούμε να επιμένουμε παραδοσιακά», τονίζει ο συγγραφέας. Γι’ αυτό στα πρώτα βήματα της ελληνικής αγοράς συναντάμε φαιδρά και ευτράπελα κείμενα που, παρ’ όλ’ αυτά, λειτουργούν άψογα για την προσέλκυση πελατείας.
Ελληνικές ευρεσιτεχνίες, πληρωμένες και έμμεσες διαφημίσεις, εξωφρενικές επιγραφές αλλά με το άρωμα της εποχής τους, έμμετρες αγγελίες, ρεκλάμες με φωτογραφία του ιδιοκτήτη του μαγαζιού που διαφημίζεται κι όλα αυτά δημοσιεύονται σε αθηναϊκές και επαρχιακές εφημερίδες. Επιπλέον, εκτός από την ιστορία του Τύπου που ξεδιπλώνεται με την εξέλιξη της διαφήμισης, έχουμε και την ιστορία των εμπορικών εκθέσεων, που κι αυτές αποτελούν το ιδανικό μέσον προβολής. Ο κύριος Σιταράς όμως ερευνά όλες τις πτυχές του θέματος κι έτσι καταγράφει με τη γλαφυρή του πένα και τις κοινωνιολογικές προεκτάσεις: τι περίμενε ο κόσμος από τη διαφημιστική τέχνη, γιατί δημιουργήθηκε αυτή, πώς εξελίχθηκε, πώς επηρέασε και πώς επηρεάστηκε κατά την πορεία της στον χρόνο.
Και δε φτάνει μόνο το άφθονο ελληνικό υλικό που έχει στα χέρια του, ο συγγραφέας στρέφει τη ματιά του και παρακολουθεί τις παγκόσμιες εξελίξεις και αλλαγές γύρω από την κοινωνία και τη διαφήμιση των αρχών του 20ού αιώνα. Το υψηλό για την εποχή επίπεδο που λειτουργούσε η επαγγελματική διαφήμιση και δημοσιότητα καταδεικνύεται με τις ανταποκρίσεις από τα τέσσερα Διεθνή Διαφημιστικά Συνέδρια και από ένα απάνθισμα των εξελίξεων στον χώρο αυτό, κάτι που τονίζει τη δική μας φτώχεια, μιας και οι Έλληνες διαφημιζόμενοι της ίδιας εποχής ήταν συντηρητικοί και δεν είχαν διάθεση να επενδύσουν σε καμπάνιες ή πιο έντονη διαφημιστική παρουσία. Λονδίνο, Παρίσι και Βερολίνο αλλά και Αμερική πρωτοστατούν στα γεγονότα κι έχουν την τύχη, για το ελληνικό κοινό, να αποτυπωθούν στις εφημερίδες της εποχής!
Ένας πραγματικός θησαυρός είναι αυτό το βιβλίο, γεμάτο περιστατικά και φυσιογνωμίες, διασκεδαστικά στιγμιότυπα και αύρα από αλησμόνητες εποχές. Ο κύριος Σιταράς παρέδωσε στους αναγνώστες το προϊόν άλλης μιας κοπιώδους έρευνας χρόνων, την οποία στόλισε με το προσωπικό του χιούμορ και τη διεισδυτική του ματιά και με ταξίδεψε πάλι σε ζωές ανθρώπων και στιγμιότυπα που θα ήθελα να είχα ζήσει εκ του σύνεγγυς. Ένα νοσταλγικό ταξίδι με τον πιο διασκεδαστικό κι ευφάνταστο τρόπο!
Πάνος Τουρλής