Αργυρώ και Καλομοίρα Χατζηιορδάνογλου. Κόρες πλούσιου εμπόρου που βίωσε από κοντά τη σφαγή των Αρμενίων του 1915 στη Μουταλάσκη της Καππαδοκίας και αναγκάστηκε να ξεσπιτωθεί με την οικογένειά του από φόβο και σιχασιά για το τι μπορεί να κάνει ο άνθρωπος στον άνθρωπο («Το αντίθετο του Θεού είναι ο φόβος»). Δημιουργεί από την αρχή τη ζωή του στην Κάτω Παναγιά της Σμύρνης, απέναντι από τη Χίο. Η Αργυρώ γνωρίζει και παντρεύεται έναν οδοντίατρο και ερασιτέχνη φωτογράφο, τον Αύγουστο του 1922,λίγες μέρες πριν εισβάλλουν οι Τσέτες και αλλάξουν για πάντα τις ζωέςτους. Το 1993 στη Νέα Υόρκη, η Ειρήνη γνωρίζει μια ηλικιωμένη γυναίκα που της αποκαλύπτει το παρελθόν των παππούδων της, βοηθώντας την έτσι να καταλάβει ότι ο ρόλος της είναι πολύ σημαντικός: θα ενώσει τους πολύτιμους κρίκους του χτες και θα βοηθήσει τις ταραγμένες ψυχές να αναπαυτούν. Τι ενώνει αυτές τις δύο ιστορίες; Τι συνέβη τις αποφράδες μέρες που το μέτωπο στη Μικρά Ασία έσπασε; Πώς δένεται η Ανατολή με τη Δύση;
Η κυρία Ισμήνη Μπάρακλη, μετά το πρώτο της από τις εκδόσεις Ψυχογιός μυθιστόρημα. που είχε ως επίκεντρο τη μεταμέλεια και τη δύναμη της πίστης, επιστρέφει κάτω από την ίδια εκδοτική στέγη για να εξηγήσει πώς ένα κυνήγι μαγισσών μπορεί να στερήσει την ψυχή από την ουσία της ζωής, διαλέγοντας μια ιστορία που ξεκινάει από το ταραγμένο 1922 και φτάνει ως το λυτρωτικό 1993. Με την ίδια μεστή γραφή, την ίδια απαράμιλλη αφηγηματική δεινότητα και το γνώριμο συγγραφικό στυλ, με ταξίδεψε, με συγκίνησε, με άφησε άφωνο με την ανατροπή της κεντρικής ιδέας. Η ιστορία εκτυλλίσσεται στα γνωστά αστικά σπίτια που έχω διαβάσει και σε πάμπολλα άλλα μυθιστορήματα λίγο πριν πέσουν η φωτιά και το τσεκούρι που ξερίζωσαν κάθε στοιχείο ελληνικού πολιτισμού και Ιστορίας από την ανατολική λωρίδα γης που αντικριζουν τα νησιά μας κάθε πρωί. Σε αυτό το μυθιστόρημα όμως υπάρχει ένας κρυφός συνεκτικός δεσμός που συνδέει τους δυο απομακρυσμένους τόπους που ανέφερα πριν αλλά και την περιοχή της Κυλλήνης. Επιπλέον, αυτό το κείμενο περιέχει τις πιο ανατριχιαστικές σκηνές αίματος, βιασμών και λεηλασιών που έχω διαβάσει μέχρι σήμερα. Αποτελείται από σελίδες ξέχειλες από το προσωπικό ύφος της κυρίας Μπάρακλη, η οποία έκανε αναπόσπαστο δικό της κομμάτι αυτήν τη μελανή σελίδα.
Ο ρεαλισμός της συγγραφέως σε συνδυασμό με την τραγικότητα των γεγονότων εκείνης της εποχής γέμισαν πολλές σελίδες αφιερωμένες στην επέλαση των Τσετών στα χωριά της Σμύρνης και μάλιστα οι δηώσεις και οι σφαγές έλαβαν χώρα πολύ κοντά σε ένα γαμήλιο γλέντι με το οποίο ξεκινάει το βιβλίο. Η κυρία Μπάρακλη δε διστάζει να βάψει το νυφικό κόκκινο, να ποτίσει τα κεράσματα χώμα και λάσπη, να τσαλαπατήσει τα μουσικά όργανα, να βρωμίσει τα στέφανα και να μαγαρίσει τις νυφικές κονίστρες των αθώων κοριτσιών που συμμετείχαν στο γλέντι. Η γλαφυρότητα και η αληθοφάνεια των γεγονότων, η ωμότοητα των πράξεων, είναι χαρακτηριστικά που αποτελούν ένα από τα ατού του μυθιστορήματος. Και μάλιστα, ενώ η Καλομοίρα και η Αργυρώ είναι στο επίκεντρο των γεγονότων και μαθαίνει ο αναγνώστης σταδιακά τι συνέβη στις ζωές τους, οι τύχες των υπολοίπων αποκαλύπτονται σε σωστά σχεδιασμένα σημεία της αφήγησης, κλείνοντας τμηματικά αυτό το σκουρόχρωμο υφαντό της ιστορίας.
Ο πυρήνας του βιβλίου δεν άργησε να μου θυμίσει την ίδια ανατροπή που υπήρχε και στην τηλεοπτική σειρά «Αντίζηλες», με πρωταγωνίστρια την Έλενα Ναθαναήλ (προβλήθηκε από την ΕΤ2 το 1989) και οι συνέπειες αυτής της πράξης ήταν ανυπολόγιστες για όλους όσους γνωρίζει ο αναγνώστης στην πορεία της αφήγησης. Μια κίνηση που την κρίσιμη στιγμή φαίνεται σωτήρια αλλά σε βάθος χρόνου συνοδεύεται από τύψεις και ενοχές, γιατί άλλαξαν ριζικά οι τύχες των ανθρώπων που συναναστρέφονται τις ηρωίδες του βιβλίου. Ένα υπέροχο ψυχογράφημα ξεδιπλώθηκε σε αυτό το μυθιστόρημα, με τον ρεαλισμό και την αληθοφάνεια που χαρακτηρίζει την κυρία Μπάρακλη σε κάθε της βιβλίο. Η μόνη ένστασή μου αφορά την επιλογή του τίτλου, που αναγκαστικά λειτουργεί συνειρμικά με τις «Μάγισσες της Σμύρνης» της Μάρας Μεϊμαρίδη, που κυκλοφόρησε το 2002 και ως υπόθεση δεν έχει καμία σχέση το ένα με το άλλο.
Το νέο μυθιστόρημα της κυρίας Μπάρακλη είναι ένα σκληρό, ρεαλιστικό κείμενο με μια μεγάλη ανατροπή, στολισμένο με μεταφορές και καλολογικά στοιχεία, που εισδύει βαθιά στην ανθρώπινη ψυχή και ξεδιπλώνει αντικειμενικά τα λάθη και τις αδυναμίες των χαρακτήρων. Το αίμα και η σφαγή, η αδικία, η κακιά ώρα εναλλάσσονται με τη λύτρωση της ψυχής, με την προσπάθεια της Ειρήνης, του τελευταίου κρίκου, να βάλει τα πράγματα σε μια σειρά και μέσα από αυτό να βελτιωθεί και η ίδια, με το αέναο κυνήγι μαγισσών της ανθρώπινης ψυχής. Ένα σκληρό ταξίδι, χωρισμένο σαν άλλη αρχαία τραγωδία σε πρελούδιο, πράξεις και θεαματικό, λυτρωτικό φινάλε.
Πάνος Τουρλής