Το παρόν δεν είναι ο γνωστός Τσιφόρος. Πρόκεται για μια εμπεριστατωμένη μελέτη και έρευνα με ονομαστικές πηγές γύρω από τις γενεσιουργούς αιτίες, τα αίτια και τις συνθήκες δημιουργίας, ανάπτυξης και εξέλιξης των μυστικών εταιριών. Διάβασα για Πεφωτισμένους, Κομόρρα, Σατανισμό, Μασονία, Μαύρη Χείρα, Κου Κλουξ Κλαν, Άσπρη και Μαύρη μαγεία, για ένα σωρό πράματα. Ο συγγραφέας διαχωρίζει τις εταιρείες σε θρησκευτικές, αλληλοβοηθείας και εγκληματικές. Σύμφωνα με αυτές τις κατηγορίες αναλύει τα πώς και τα γιατί για κάθε μια ξεχωριστά. Κάνει λόγο ακόμη και για τις αρχαίες εταιρείες, τους Γνωστικούς, τους Πυθαγόρειους, τους Κάβειρους, εταιρείες σε Αφρική, ΗΠΑ, Ιπαωνία και Κίνα και γενικά παντού στον κόσμο. Τα κεφάλαια είναι μικρά, η γραφή στρωτή, δυστυχώς χωρίς το γνώριμο ύφος του Τσιφόρου. Άλλωστε το υποστηρίζει κι ο ίδιος σε άσχετη στιγμή εν τη ρύμη του λόγου, ότι πάντα ήθελε να ξεφύγει από το ειρωνικό, σαρκαστικό και καυστικό, να κάνει μια εμπεριστατωμένη και σοβαρή μελέτη. Και το πέτυχε. Πλήθος πληροφοριών, πλήθος στοιχείων, πλήθος περιγραφών. Και όλα στο φως, με ανιδιοτέλεια και ουδετερότητα. Το μόνο ελάττωμα που βρήκα είναι ότι δεν υπάρχει βιβλιογραφία στο τέλος συγκεντρωτική (αλλά ας μην ξεχνάμε ότι οι εκδόσεις του Τσιφόρου ήταν εβδομαδιαίες στήλες στο περιοδικό Ταχυδρόμος κι όχι βιβλίο) και ότι οι πηγές που αναφέρει είναι δύσκολο (μάλλον) να εντοπιστούν (όλες πριν τη δεκαετία του 1950). Είναι πιστεύω ένα καλό ξεκίνημα για κάποιον που θα θέλει να μάθει πράματα για τις μυστικές εταιρείες που διαφεντεύουν τον κόσμο αλλά να μη μείνει εκεί.
Πάνος Τουρλής