Ο μάγος του Οζ

του Λίμαν Φρανκ Μπάουμ

Η Ντόροθι με τον Τότο προσγειώνεται στη Σμαραγδένια Πολιτεία και κατόπιν συμβουλής της Μάγισσας του Βορρά αρχίζει να ψάχνει τον Μάγο του Οζ για να τη βοηθήσει να γυρίσει στο σπίτι της, στο Κάνσας. Στον δρόμο γνωρίζει το  σκιάχτρο που το φωνάζει Κορν και θέλει ν’ αποκτήσει μυαλό για να κατανοήσει καλύτερα τον κόσμο γύρω του, τον τενεκεδένιο ξυλοκόπο Μπράντλεϊ που θέλει μια καρδιά και το λιοντάρι που θέλει θάρρος. Οι τέσσερις αυτοί φίλοι (καλά, Τότο, πέντε, μη γαβγίζεις!) θα αντιμετωπίσουν πολλά και διαφορετικά εμπόδια για να φτάσουν ως τον Μάγο του Οζ αλλά η ιστορία δεν τελειώνει εκεί. Πόσο σημαντική είναι μια ομάδα για την επίτευξη των στόχων; Ποιος είναι ο Μάγος του Οζ και γιατί οι κάτοικοι της Σμαραγδένιας Πολιτείας δεν τον έχουν δει ποτέ; Τι θα ζητήσει σε αντάλλαγμα για να πραγματοποιήσει τις ευχές τους; Θα αποκτήσουν τελικά οι ήρωες της ιστορίας αυτό που θέλουν;

Το κλασικό μυθιστόρημα του Lyman Frank Baum δημοσιεύθηκε το 1900 με τον τίτλο «Ο θαυμαστός μάγος του Οζ» και σύντομα απέκτησε μεγάλη δημοτικότητα, με αποτέλεσμα ο συγγραφέας να γράψει άλλες δεκατρείς ιστορίες ως συνέχεια του βιβλίου! Πρόκειται για μια υπέροχη ιστορία, που διαδραματίζεται σε μια φανταστική χώρα και είναι γεμάτη από χαρακτήρες και πλάσματα που μόνο στα παραμύθια μπορείς να βρεις αλλά ταυτόχρονα αναφέρεται σε πράγματα οικεία, τουλάχιστον για τα αμερικανόπουλα στα οποία εξαρχής απευθύνεται, όπως τα ποντίκια, τα σκιάχτρα και τα καλαμπόκια, ακόμη και οι κυκλώνες. Τα μικρά παιδιά, διαβάζοντας το κείμενο, παρασύρονται από μια σειρά συναρπαστικών περιπετειών, ταξιδεύουν σε μια χώρα μακρινή και ταυτόχρονα έχουν σημεία αναφοράς αντικείμενα που βλέπουν και χρησιμοποιούν στην καθημερινότητά τους. Αυτό το γνώρισμα απέδωσε στο κείμενο την ιδιότητα του «πρώτου σύγχρονου αμερικανικού παραμυθιού», άλλωστε η Ντόροθι έρχεται από το Κάνσας!

Ο συγγραφέας ακολουθεί την ιδέα του Λιούις Κάρολ που είχε γράψει την «Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων» να μη γεμίσει το κείμενό του με διδακτισμούς και ηθικοπλαστικά μηνύματα, φρόντισε λοιπόν να γεμίσει απλώς τις σελίδες με σκηνές και περιστατικά γεμάτα σασπένς και φαντασία. Από την άλλη βέβαια ο καθένας μπορεί να βρει μια ποικιλία από αλληγορίες και ως εκ τούτου να καταλήξει σε ποικίλα συμπεράσματα, μιας και τα πλάσματα που περνάνε από την ιστορία, τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των πρωταγωνιστών, η χρήση κάποιων αντικειμένων μπορεί να συμβολίζουν πολλά και να μη βρίσκονται τυχαία στο κείμενο. Σε γενικές γραμμές πάντως δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει πως το κείμενο εν όλω είναι μια καυστική κριτική της οικονομικής κρίσης της αμερικανικής κοινωνίας στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν με νόμο αχρηστεύτηκε το νόμισμα και δόθηκε αξία στον χρυσό: η Ντόροθι με τ’ ασημένια παπούτσια (κόκκινα έγιναν στην ταινία του 1939 κι ήταν τόσο μεγάλη η επιτυχία της που όλοι πιστεύουν πως και στο βιβλίο ήταν το ίδιο χρώμα) είναι ο λαός που έχει σαστίσει με τις αλλαγές, το σκιάχτρο οι καταχρεωμένοι αγρότες, ο τενεκεδένιος ξυλοκόπος οι εξαθλιωμένοι εργάτες, το λιοντάρι ο πολιτικός που ηττήθηκε στις εκλογές για τη μεταρρύθμιση αυτή και ο Οζ είναι ο διεφθαρμένος απατεώνας και αντίπαλος του ηττημένου πολιτικού.

Σε γενικές γραμμές το κείμενο είναι ένας ύμνος στη φιλία και στην αγάπη για τη ζωή, περιγράφει παραστατικά και μέσα από διαφορετικά παραδείγματα πόσες φορές θα δοκιμαστεί ένας δεσμός, μια επαφή, ακόμη κι η αγάπη και ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να παραμείνει κανείς ακέραιος, ηθικός, ο ίδιος του ο εαυτός, χωρίς να προδώσει τις αρχές και τις αξίες του. Μάτσκιν, καλιντά, καλές και κακές μάγισσες, αδιαπέραστα δάση, ποντίκια και υπνοφόρες παπαρούνες, ιπτάμενοι πίθηκοι και τόσα άλλα βοηθάνε την Ντόροθι και την παρέα της να αντιμετωπίσουν τους φόβους τους, τους βοηθούν ή τους κυνηγούν, τους υποστηρίζουν ή τους εμποδίζουν. Η διασκευή του Σεμπαστιάν Περέζ σέβεται απόλυτα το αρχικό κείμενο και παραμένει πιστό στην ιδέα και το πνεύμα που διέπει τον αυθεντικό «Μάγο του Οζ», με μια σημαντική διαφορά που δίνει νέα πνοή στις περιπέτειες της παρέας: βασικός αφηγητής είναι το σκιάχτρο και αποδίδεται τόσο παραστατικά και ανθρωπομορφικά που πολλές φορές δάκρυσα με τα παθήματά του.

Η εικονογράφηση του Μπενζαμέν Λακόμπ, που είναι και ο επιμελητής της σειράς αυτών των εκδόσεων, είναι αριστουργηματική. Η τεχνική του έχει διαρκείς εναλλαγές, μεταβαίνει από διχρωμία και απλό σκίτσο σε ολοζώντανα πορτρέτα των ηρώων κι από κει σε πολύχρωμους, μαγικούς ολοσέλιδους πίνακες ζωγραφικής που χάζευα με τις ώρες και τουλάχιστον οι πρώτοι σίγουρα θα κοσμούσαν αγροτικά σπίτια της αμερικανικής υπαίθρου με τη θεματολογία τους. Όλοι οι χαρακτήρες, μικροί και μεγάλοι, πρωταγωνιστές και απλοί περαστικοί, ζωντανεύουν μέσα από μια εξαιρετική παλέτα χρωμάτων και μια πολυπρισματική τοποθέτηση. Αγαπημένες μου εικόνες αυτές που απεικονίζουν την περιπέτεια της Ντόροθι και της παρέας της στην κοιλάδα με τις παπαρούνες αλλά και όσες αφορούν τον Κορν, έναν ήρωα που αγάπησα βαθιά και καταγράφεται τόσο παραστατικά και ρεαλιστικά.

Η «Κόκκινη Κλωστή Δεμένη» με αυτό το βιβλίο αποδίδεται σ’ έναν όμορφο εκδοτικό άθλο υλοποιώντας την επιθυμία των εκδοτών να παρουσιάσουν κλασικά κείμενα μ’ έναν καινούργιο τρόπο, προσεγγίζοντας έτσι ένα διαφορετικό κοινό απ’ αυτό στο οποίο απευθύνονται αυτά συνήθως. Η σειρά, με επιμέλεια του Μπενζαμέν Λακόμπ, είναι δομημένη γύρω από την εικόνα, σέβεται τα κλασικά έργα κι έχει ως στόχο να τα παρουσιάσει σε όσους αγαπούν την οπτική αφήγηση. Διαβάζουμε στον επίλογο του βιβλίου: «Ο καλλιτέχνης που επιλέχθηκε να δουλέψει πάνω σε κάθε κείμενο είναι ο ίδιος στενά συνδεδεμένος με αυτά, με αποτέλεσμα να παρουσιάζει μια προσωπική, υποκειμενική και ειλικρινή οπτική του έργου. Αυτό είναι το κλειδί της συγκεκριμένης σειράς: το σύμπαν κάθε κειμένου παραμένει μοναδικό ενώ ταυτόχρονα αποτελεί μέλος μιας μεγάλης οικογένειας κλασικών έργων με σύγχρονη εικονογράφηση». Είναι μια καλαίσθητη και φροντισμένη έκδοση που δεν πρέπει να χάσετε!

Πάνος Τουρλής