Ένα εξαιρετικό βιβλίο που το συνιστώ ανεπιφύλακτα. Ο μαγικός κόσμος του τσίρκου και ο σκληρός κόσμος των τσιρκολάνων. Ο γοητευτικός κόσμος της παράστασης και ο αμείλικτος κόσμος των ακροβατών και των νάνων. Ένας έρωτας που φουντώνει ξαφνικά και σε συνθήκες ακατάλληλες. Είστε έτοιμοι; Η παράσταση αρχίζει!Ένας νέος Πολωνός, ο Τζέικομπ Τζανκόφσκι, σπουδάζει κτηνίατρος σε πανεπιστήμιο των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Είναι όλα ειδυλλιακά και ρόδινα ως την ημέρα που σκοτώνονται οι γονείς του σε τροχαίο. Χωρίς άλλους συγγενείς και χωρίς χρήματα, τραυματισμένος από το αναπάντεχο νέο, ο Τζέικομπ παρατάει τις σπουδές του και την πόλη του και καταφεύγει δίπλα στις γραμμές ενός τρένου. Χωρίς να το σκεφτεί αρπάζεται από τις λαβές του πρώτου διερχόμενου τρένου ελπίζοντας να ξεφύγει από το παρελθόν του. Το τρένο ανήκει σε περιπλανώμενο τσίρκο και η ιστορία μας μόλις ξεκίνησε! Τις αναμνήσεις αυτές τις φέρνει στο μυαλό του χρόνια αργότερα, στα ενενήντα τρία του, ο Τζέικομπ, ένας ηλικιωμένος πλέον άντρας που μπορεί να συντηρείται ακόμη αλλά αποτελεί βάρος για τα πέντε του παιδιά, τα οποία χωρίς δισταγμό τον παράτησαν σε γηροκομείο και περιορίστηκαν σε εβδομαδιαίες επισκέψεις της μίας ώρας. Αφορμή να θυμηθεί το παρελθόν του είναι ένα τσίρκο που κατασκηνώνει έξω από το γηροκομείο, δίνοντας χαρά και αλλάζοντας την καθημερινότητα των ηλικιωμένων τροφίμων!
Έχουμε ένα πολύ καλογραμμένο κείμενο, πολύ ωραίους χαρακτήρες και μια ιστορία που δε χαρίζεται στον αναγνώστη! Ο κόσμος του τσίρκου είναι σκληρός, αδυσώπητος, μια καλολαδωμένη μηχανή που στις δυσκολίες δε διστάζει να φτύσει κάθε γρανάζι που καταστρέφει τον μηχανισμό ή να καταπιεί άλλες, αποτυχημένες επιχειρήσεις τσίρκου που πτωχεύουν (οι υπάλληλοι που δεν είναι πλέον απαραίτητοι «τρώνε κόκκινο φως» και πετιούνται τη νύχτα από το τρένο εν κινήσει!). Ο Τζέικομπ, σε μια εποχή δύσκολη και σκληρή, αμέσως μετά το κράχ του 1929 και την οικονομική ύφεση, κερδίζει σιγά σιγά κάποιους φίλους και διεισδύει στον κόσμο του τσίρκου, στον κόσμο του αδίστακτου θείου Αλ, επιχειρηματία και ιδιοκτήτη του τσίρκου, στην άστατη ψυχολογία του Όγκαστ, υπεύθυνου προγράμματος του τσίρκου και γενικότερα υπεύθυνου του προσωπικού και της παραστασιολογίας του, στη γλυκειά και τρυφερή σύζυγο του Όγκαστ, τη Μαρλίνα, μιας γυναίκας που έχει παγιδευτεί σε έναν γάμο με έναν άντρα τρυφερό και αδυσώπητο, γλυκό και βίαιο, ειλικρινή και σχιζοφρενή.
Από τις σελίδες παρελαύνουν πολλές ιστορίες που συνέβησαν σε διάφορα τσίρκα και η συγγραφέας τα συγκέντρωσε εδώ, σκιαγραφούνται χαρακτήρες και ψυχογραφίες ανθρώπων που έδωσαν το είναι τους να στηθεί ένα τσίρκο και δε φαίνονται πουθενά μες στην ομίχλη από τα γοητευτικά φώτα της παράστασης. Θα σταθώ ιδιαίτερα στον Καμήλα, έναν άντρα έρμαιο του αλκοολισμού, ο οποίος λόγω της ποτοαπαγόρευσης έπινε ό,τι έβρισκε μπροστά του, κάτι που οδηγεί σιγά σιγά στον θάνατό του, και στον Γουόλτερ, έναν νάνο δεμένο με την αγαπημένη του σκύλα, την Κουίνι, έναν άνθρωπο παραμελημένο από το τσίρκο αλλά με αισθήματα και χαρακτήρα. Θα σταθώ στην ελεφαντίνα του τσίρκου, τη Ρόζι, την οποία θεωρούσαν άχρηστη και ηλίθια, ώσπου τυχαία ο Τζέικομπ ανακάλυψε ότι ξέρει πολωνικά και από τότε η τύχη της άλλαξε! Και φυσικά δε θα ξεχάσω τον έρωτα του Τζέικομπ και της Μαρλίνα, που έχουν να πολεμήσουν όχι μόνο τον οξύθυμο σύζυγο, Όγκαστ, όχι μόνο την αυστηρή τάξη και το πρωτόκολλο του τσίρκου, αλλά και τις δύσκολες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες.
Τραγικό σημείο του βιβλίου οι συνθήκες ζωής του Τζέικομπ στο γηροκομείο, όπου η συγγραφέας βρίσκει ευκαιρία να περιγράψει με ωμό και αποκαλυπτικό τρόπο τις πραγματικές συνθήκες κράτησης (;) ή φύλαξης (;) των γερόντων, ανθρώπων που η μοίρα με τη μορφή των απογόνων τους τους εγκατέλειψε σε ένα απρόσωπο σπίτι, με ιδιαίτερο, απρόσωπο και άνοστο διαιτολόγιο, πλούσια κάβα σε φάρμακα και καμία έκπληξη ή αλλαγή στη ρουτίνα τους. Συγκινητικές σκηνές, σοκαριστικές ιστορίες που με έκαναν να συγκινηθώ πολλές φορές. Όπως λέει χαρακτηριστικά ο Τζέικομπ: «Το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να μετράω το χρόνο περιμένοντας το αναπόφευκτο, παρακολουθώντας τα φαντάσματα του παρελθόντος να τριγυρνούν στο άδειο παρόν μου κουδουνίζοντας τις αλυσίδες τους. Βροντάνε και χτυπάνε και βολεύονται σαν στο σπίτι τους, κυρίως επειδή δεν υπάρχει ανταγωνισμός. Έχω πάψει να τα πολεμώ» (σελ. 29). Το πιο τραγικό από όλα η σκηνή της μέρας που οι τρόφιμοι πάνε στο τσίρκο με τους δικούς τους ανθρώπους, μόνο που ο Τζέικομπ περιμένει μάταια: οι απόγονοί του μπέρδεψαν τις μέρες επισκέψεων και τελικά δεν εμφανίστηκε κανείς! Ο Τζέικομπ δε θα το αφήσει έτσι και...
Υπέροχο, αληθινό, τρυφερό, ωμό και σκληρό! Είμαι σίγουρος ότι θα το απολαύσετε!
Πάνος Τουρλής