«Η Τοσοδούλα» είναι ένα παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν που πρωτοδημοσιεύθηκε στην Κοπεγχάγη το 1835 σε μια συλλογή ιστοριών για μικρά παιδιά. Δεν έτυχε θετικής κριτικής επειδή δεν είχε προφανές ηθικό δίδαγμα κι έτσι ο Άντερσεν απείχε για ένα χρόνο ώσπου να γράψει τα «Καινούργια ρούχα του αυτοκράτορα» και τη «Μικρή γοργόνα». Στα αγγλικά είναι γνωστό ως «Thumbelina», από τη λέξη «thumb» που σημαίνει αντίχειρας. Και πράγματι, η Τοσοδούλα είναι τόσο μικρή όσο το δάχτυλο! Η καλαίσθητη αυτή έκδοση της «Κόκκινης Κλωστής Δεμένης» απευθύνεται σε παιδιά από 8 ετών και πάνω, δίνοντας μια νέα ώθηση σε κλασικά, αγαπημένα κείμενα που συντρόφεψαν τα βράδια της παιδικής μας ηλικίας.
Η Τοσοδούλα βγήκε μέσα από τον σπόρο ενός μικρού κριθαριού που πούλησε μια μάγισσα στην απελπισμένη για παιδί μητέρα της και ζει απίθανες περιπέτειες και στιγμές γεμάτες χαρά αλλά και δυστυχία. Η ομορφιά της μαγεύει διαδοχικά έναν βάτραχο, έναν μπάμπουρα κι έναν τυφλοπόντικα που θέλουν να την παντρευτούν, κάνει φιλίες μ’ ένα χελιδόνι και μια ποντικίνα, ο χαρακτήρας και η συμπεριφορά της τη βοηθάνε να ξεφεύγει από δύσκολες στιγμές και να κάνει καλούς φίλους και η όλη περιπέτεια που ζει είναι ακριβώς ο αγώνας που δίνουμε όλοι για να βρούμε ποιοι πραγματικά είμαστε, πού ταιριάζουμε, τι θέλουμε και τι μας ευχαριστεί, δηλαδή ένα ταξίδι αυτογνωσίας. Μέσα από αυτό το παραμύθι ο μικρός αναγνώστης βρίσκει πάρα πολλά νοήματα: ο εγωισμός δεν κάνει καλό, η αγάπη, το χάδι και η άδολη, χωρίς ανταλλάγματα αγάπη, επουλώνει τις πληγές και ξαναδίνει ζωή, οφείλουμε ν’ αγαπάμε και να σεβόμαστε το μεγαλείο της φύσης που μας περιβάλλει, είναι επικίνδυνο να παρασυρόμαστε από τις γνώμες των άλλων για κάτι που θέλουμε εμείς γιατί σύντομα θα βλέπουμε με ξένα μάτια, παραγκωνίζοντας τις δικές μας επιθυμίες, ευγνωμοσύνη, βοήθεια, αγάπη και πάρα πολλά άλλα. Η εξιστόρηση είναι γραμμική αλλά οι πολλές ανατροπές φέρνουν αγωνία και κανείς δεν ξέρει τι θα συμβεί παρακάτω. Το αναμενόμενο happy end δείχνει εμμέσως πόσο καλύτερα μπορεί να νιώθει κάποιος όταν είναι με τους ομοίους του παρά με διαφορετικούς ανθρώπους ή άλλα πλάσματα. Η διασκευή είναι του Νταβίντ Σοντί (1819-1884), που έγινε γνωστός για τις πρώτες μεταφράσεις των παραμυθιών του Άντερσεν στα γαλλικά μεταξύ 1856 και 1861.
Η εικονογράφηση του Μάρκο Ματσόνι είναι αριστουργηματική. Χρησιμοποιώντας ξυλομπογιές, ένα υλικό που σύντομα ο αναγνώστης ξεχνάει, βουτηγμένος σ’ έναν ωκεανό σχεδόν ανάγλυφων και άκρως ρεαλιστικών εικόνων, που δύσκολα λες πως προήλθαν όντως από κάτι τόσο ταπεινό, ο Ματσόνι δημιουργεί ένα εξαιρετικό οπτικό αποτέλεσμα βασισμένο στο κυανό, τη ματζέντα και το κίτρινο. Με μεγάλη μου έκπληξη διαπίστωσα, όπως διάβασα και στον επίλογο του παραμυθιού, πως οι εικόνες ακολουθούν ακριβώς την πορεία της εσωτερικής μεταμόρφωσης της Τοσοδούλας και από απλά σκίτσα καταλήγουμε σε εξαιρετικούς λεπτομερείς και παραστατικούς πίνακες ζωγραφικής. Είναι ασύλληπτος ο τρόπος με τον οποίο αναμιγνύονται αρμονικά πέταλα και άνθη με τα μαλλιά και το πρόσωπο της Τοσοδούλας, πώς τοποθετούνται τα πουλιά, τα βατράχια, τα ψάρια, η πεταλούδα, ο τυφλοπόντικας στο πλάι της ηρωίδας, πόσες κρυμμένες εικόνες υπάρχουν πίσω από κάθε σελίδα και πόσο ανάγλυφα και παραστατικά αποδίδονται τα χελιδόνια αλλά και ο ίδιος ο Άντερσεν σ’ ένα φινάλε-φόρος τιμής στον μεγάλο παραμυθά. Το μεγάλο μέγεθος του βιβλίου επιτρέπει χιλιάδες λεπτά ενατένισης και παρατήρησης, βυθίζει τον αναγνώστη σ’ ένα χρωματιστό σύμπαν και δημιουργεί μαγευτικά τοπία που αφήνουν τη φαντασία ελεύθερη!
Η «Κόκκινη Κλωστή Δεμένη» με αυτό το βιβλίο αποδίδεται σ’ έναν όμορφο εκδοτικό άθλο υλοποιώντας την επιθυμία των εκδοτών να παρουσιάσουν κλασικά κείμενα μ’ έναν καινούργιο τρόπο, προσεγγίζοντας έτσι ένα διαφορετικό κοινό απ’ αυτό στο οποίο απευθύνονται αυτά συνήθως. Η σειρά, με επιμέλεια του Μπενζαμέν Λακόμπ, είναι δομημένη γύρω από την εικόνα, σέβεται τα κλασικά έργα κι έχει ως στόχο να τα παρουσιάσει σε όσους αγαπούν την οπτική αφήγηση. Διαβάζουμε στον επίλογο του βιβλίου: «Ο καλλιτέχνης που επιλέχθηκε να δουλέψει πάνω σε κάθε κείμενο είναι ο ίδιος στενά συνδεδεμένος με αυτά, με αποτέλεσμα να παρουσιάζει μια προσωπική, υποκειμενική και ειλικρινή οπτική του έργου. Αυτό είναι το κλειδί της συγκεκριμένης σειράς: το σύμπαν κάθε κειμένου παραμένει μοναδικό ενώ ταυτόχρονα αποτελεί μέλος μιας μεγάλης οικογένειας κλασικών έργων με σύγχρονη εικονογράφηση». Είναι μια καλαίσθητη και φροντισμένη έκδοση που δεν πρέπει να χάσετε.
Πάνος Τουρλής