Η αγάπη μεγαλώνει στο σκοτάδι

του Σωτήρη Σαμπάνη

Ο Μιχάλης Νέζης επιστρέφει στην Αυστραλία όταν λαμβάνει μια επιστολή από ένα ίδρυμα, στην οποία του αποκαλύπτεται πως η σύντροφός του, Ντορίν Πρατ, είναι νεκρή κι έχει έναν γιο με εγκεφαλική παράλυση στο ίδρυμα αυτό. Η ζωή του έρχεται τα πάνω κάτω και γυρίζει όχι μόνο στον τόπο όπου μένει και ζει το τελευταίο διάστημα αλλά στην ίδια του την ψυχή. Γιατί η Ντορίν του κράτησε ένα τέτοιο μυστικό; Τι την οδήγησε στην απόφαση να τον εγκαταλείψει χρόνια πριν; Θα δεχτεί τελικά να γνωρίσει το παιδί του; Αν ναι, πόσο έτοιμος είναι να εντάξει στη ζωή του ένα αβοήθητο πλάσμα;

Ο Σωτήρης Σαμπάνης επιστρέφει μ’ ένα μυθιστόρημα αφιερωμένο στην ενδοσκόπηση και την αληθινή αγάπη, όπως και όπου κι αν αυτή εκφράζεται και καταγράφεται. Αφήνει πίσω του τα καλολογικά στοιχεία και τις έντονες σκηνές δράσης και βυθίζεται στον σκοτεινό κόσμο της ανθρώπινης ψυχής. Διαλέγει τέσσερις χαρακτήρες, γύρω από τους οποίους θα αναπτύξει μια ξεχωριστή ιστορία, τέσσερις μόνο προσωπικότητες γεμάτες αντιφατικά συναισθήματα και μια ποικιλία βιωμάτων που καθοδηγούν τα διασταυρούμενα βήματά τους. Ο Μιχάλης, η Ντορίν, ο παιδοψυχίατρος Μπεν και η διευθύντρια του ιδρύματος Νάνσι Ουίλιαμς έχουν τις δικές τους ιστορίες ν’ αφηγηθούν, τα δικά τους μυστικά ν’ αποκαλύψουν και τη δική τους αντίληψη των πραγμάτων. Χάρη στη σωστή και μετρημένη γραφή, εξελίσσονται, αναθεωρούν, αποτραβιούνται, ερωτεύονται, ελπίζουν, παραιτούνται, χαρίζοντας έτσι στον αναγνώστη αληθινούς χαρακτήρες, οικείους και φυσιολογικούς.

Ο Μιχάλης, πρωταγωνιστής στο προηγούμενο βιβλίο με τίτλο «Σκανταλόπετρα», αφήνει τις υποθέσεις του στην Ελλάδα για να γυρίσει σε κάτι εντελώς απρόσμενο. Ξαναζεί τις στιγμές του με την Ντορίν, προσπαθεί να καταλάβει πώς και γιατί τον άφησε χωρίς να του πει για την εγκυμοσύνη της, αγωνίζεται να μάθει τι έκανε όλο αυτό το διάστημα και ταυτόχρονα αρχίζει έναν δύσκολο και κουραστικό γολγοθά γνωριμίας με το παράλυτο παιδί του. Τα βήματα αποδοχής και κατανόησης είναι καταγεγραμμένα σωστά και συμβαδίζουν αρμονικά με την ψυχοσύνθεση του ήρωα. Όσο προχωρούσε προς το πεπρωμένο του ο Μιχάλης τόσο προσπαθούσα να μπω κι εγώ στη θέση του και να δω αν θα δεχόμουν ποτέ να γνωρίσω, να βάλω στη ζωή μου, ακόμη και ν’ αγαπήσω ένα πλάσμα απόλυτα εξαρτημένο από τους άλλους, έστω κι αν η βοήθεια και η φροντίδα που δέχεται είναι πληρωμένα εσαεί. Πολλές σκηνές μού έφεραν δάκρυα στα μάτια και ο ρεαλισμός τους είναι συγκλονιστικός. Δεν έχουμε περιστατικά που ίσως να φθήναιναν μελοδραματικά την ιστορία αλλά ρεαλιστικές και λογικές αντιδράσεις και επιθυμίες ενός παγιδευμένου σώματος κι ενός σκοτεινού, ανεξερεύνητου εγκεφάλου.

Η Ντορίν είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα προσωπικότητα, μιας και ακροβατεί ανάμεσα στις σαρκικές σχέσεις με άντρες και γυναίκες. Αρχικά μαθαίνουμε κάθε δυνατή λεπτομέρεια για τη σχέση της με τον Μιχάλη, για όλα τα στάδια γνωριμίας, οικειότητας, έρωτα και πάθους αυτών των ανθρώπων, μόνο και μόνο για να γυρίσουμε στο παρελθόν και να πλεύσουμε μαζί της στα αχαρτογράφητα νερά της ψυχής. Οι εύθραυστες ισορροπίες, η προθυμία της να δοκιμάσει κάθε πλευρά του έρωτα καταγράφηκαν ακριβοδίκαια και η γραφή με βοήθησε να αγκαλιάσω κάθε της απόπειρα και λαχτάρα. Τα αίτια της αποχώρησής της από τη σχέση με τον Μιχάλη ήταν λογικά απότοκα του συναισθηματισμού της και η πορεία της μετέπειτα ζωής της ως το μοιραίο τέλος με έκαναν να την αγαπήσω ιδιαίτερα. Πόσο δύσκολο είναι να παίρνεις την απόφαση να μεγαλώσεις μόνος σου ένα παιδί με προβλήματα υγείας, πόση αυταπάρνηση και πείσμα θέλει! Ίσως όμως η γυναίκα αυτή να μην είχε τη δύναμη που απαιτούνταν κι έτσι κύλησε στον αλκοολισμό, δίνοντας την ευκαιρία στον συγγραφέα να αναφερθεί στον δύσκολο αυτόν αγώνα. Καταγράφει εξίσου παραστατικά τον ψυχισμό του παραιτημένου ανθρώπου, καθώς και τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι του φιλικού και οικογενειακού του περιβάλλοντος αν επιλέξουν να σταθούν δίπλα του.

Ο Μπεν, που είναι και γείτονας του Μιχάλη, και η Νάνσι είναι άλλοι δύο πυλώνες, γύρω από τους οποίους ξετυλίγεται ένα κουβάρι που λεπταίνει όλο και περισσότερο όσο πλησιάζουμε προς το τέλος. Ο τρόπος που ενσωματώνονται στην ιστορία βοηθάει την πλοκή να προχωρήσει παρακάτω ενώ ο πραγματικός λόγος για τον οποίο βρίσκονται στις ζωές των πρωταγωνιστών είναι μια διαδοχική μεγάλη αποκάλυψη που θα εναποθέσει και τις τελευταίες ψηφίδες ενός καλοδουλεμένου παζλ στη σωστή τους θέση, με αποτέλεσμα να έχουμε μια γλαφυρή και πολυπρισματική εικόνα.

Μια σφιχτοδεμένη ιστορία είναι το μυθιστόρημα «Η αγάπη μεγαλώνει στο σκοτάδι» κι ένας ύμνος στην αγάπη, που ξεδιπλώνεται μακριά από τις στερεοτυπικές μυθιστορηματικές αναπλάσεις που ξέρουμε. Διαλεχτοί ήρωες, πρωτότυπες ιστορίες, ευρηματικός κοινός τόπος, ελάχιστη δράση που αφήνει έτσι το περιθώριο για συναρπαστικά και μελετημένα ψυχογραφήματα είναι κάποια από τα συγκινητικά και διαλεχτά χαρακτηριστικά γνωρίσματα που πλαισιώνουν έναν ξεχωριστό ύμνο στην αγάπη. Γιατί όπως σημειώνει και ο συγγραφέας: «Η αγάπη για τον άλλο είναι το παν. Η μόνη αφετηρία. Είναι το μοναδικό αληθινό κίνητρο για να πολεμήσεις μια κατάσταση απελπιστική. Στην ουσία, αυτή τη δύναμη δεν μπορείς να τη χρησιμοποιήσεις για ν’ αλλάξεις τον αλκοολικό, που έτσι κι αλλιώς απέναντί του είσαι αδύναμος, αλλά για να ξεπεράσεις τις δικές σου λαθεμένες ιδέες και τη δική σου στάση» (σελ. 328).

Πάνος Τουρλής