Ένα εκπληκτικό κοινωνικό μυθιστόρημα που σαν άλλος Σόλωνας ακροβατεί ανάμεσα στο μελό και στο κωμικό, στο τραγικό και στο διασκεδαστικό αλλά δεν μπόρεσα να το χαρακτηρίσω ξεκάθαρα ούτε έτσι ούτε αλλιώς. Δε χόρταινα να διαβάζω τις σελίδες του, να ανακαλύπτω ένα βήμα τη φορά για το πώς χτίστηκε και πώς αποδομήθηκε αυτή η σχέση. Είναι απίστευτο το πώς αλλάζει ένα ζευγάρι με το πέρασμα του χρόνου και πόσο αγώνα καθημερινό χρειάζεται κάτι για να στεριώσει. Μικρά σύντομα κεφάλαια, παραστατικότατοι διάλογοι, αληθινές ανθρώπινες σχέσεις, λόγος που ρέει, χωρίς φανφάρες και κατηγορίες είτε προς τον άντρα είτε προς τη γυναίκα.Η Κόνι ανακοινώνει στον Ντάγκλας ότι θέλει διαζύγιο. Λίγες μέρες πριν ξεκινήσουν για το τελευταίο οικογενειακό τους ταξίδι στην Ευρώπη, πριν ο γιος τους, Άλμπι, αφοσιωθεί στις σπουδές του και φύγει από το σπίτι. Ο Ντάγκλας μας αφηγείται λοιπόν πώς πέρσαν στο ταξίδι τους, πώς γνωρίστηκαν, πώς κατέληξαν ως εδώ. Παράλληλα με το σεργιάνι στις ψυχές των πρωταγωνιστών, ταξιδεύουμε και στην Ευρώπη: Παρίσι, Άμστερνταμ, Μόναχο, Βενετία, Φλωρεντία, Μαδρίτη, Βαρκελώνη. Χωρίς πολλές και περιττές τουριστικές πληροφορίες για την πόλη, που ίσως αποδιοργάνωναν τον ρυθμό της ανάγνωσης, ένιωσα ότι η κάθε πόλη προσαρμόστηκε στις ανάγκες της οικογένειας του Ντάγκλας και όχι ότι ο Ντάγκλας και οι δικοί του την εξερεύνησαν! Ο συγγραφέας δεν εκμεταλλεύτηκε το ταξίδι για να γεμίσει με άσχετες πληροφορίες τις σελίδες του, αντιθέτως, η ιστορία είναι σφιχτοδεμένη και δεν ξεχνιέται ούτε μπροστά στις βιτρίνες του Άμστερνταμ, ούτε στη λάμψη του Παρισιού, ούτε μπροστά στην Γκερνίκα του Πικάσο.
Γιατί θέλει η Κόνι διαζύγιο; Πώς θα αντιδράσει ο Ντάγκλας; Γιατί θα κάνουν τελικά το ταξίδι τους οικογενειακώς; Ποιος είναι ο Άλμπι, ποιος είναι ο γιος που έφεραν στον κόσμο πριν χρόνια και τώρα ετοιμάζεται να βγει στον κόσμο, να ζήσει, να κάνει λάθη, να χτίσει μια καριέρα; Θα χωρίσουν ή θα τα ξαναβρούν Κόνι και Νταγκ; Πόσο δυνατοί και έτοιμοι και ώριμοι είναι να νιώσουν τον αντίκτυπο των αλλαγών του χρόνου στην ψυχολογία τους και στην πορεία του γάμου τους;
Υπέροχο, μεστό και ρεαλιστικό κείμενο που με έκανε κάμποσες φορές να σταματήσω την ανάγνωση για να χωνέψω τις αλήθειες που περιγράφει, να δεχτώ τις καίριες ανθρωπιστικές και ψυχολογικές παρατηρήσεις του συγγραφέα. Αναγκάστηκα να παραδεχτώ ότι έχω πολλά κοινά με τον Ντάγκλας: δε θέλω να μου αλλάζεις το πρόγραμμα, δικούς μου ανθρώπους τους πατρονάρω σύμφωνα με τις δικές μου απόψεις, επιθυμίες και πλάνα, χωρίς να έχω την ωριμότητα ή την εμπειρία να καταλάβω ότι οι άνθρωποι που αγαπώ έχουν δικό τους χαρακτήρα και είναι σωστό και απαραίτητο να κάνουν λάθη, αλλιώς δε θα μάθουν, δε θα βελτιωθούν. Έτσι και ο Ντάγκλας με τον γιο του: γιατί να κάνει αυτό και να μην κάνει το άλλο; Γιατί συμπερφιέρεσαι έτσι, Άλμπι; Γιατί το ένα, γιατί το άλλο, ε, έγκωσε το παιδί και πήρε των ομματιών του! Σημαντικές ανατροπές σε ένα πολυδιάστατο αλλά καθόλου κουραστικό κείμενο!
Μου έκανε τρομερή εντύπωση το πείσμα του Ντάγκλας: ό,τι πήγαινε στραβά, εκείνος επέμενε στον αρχικό του προγραμματισμό ή στις παγιωμένες του απόψεις. Είναι τόσο πραγματιστικά σκιαγραφημένος ο ρόλος του που μου γέννησε τα περισσότερα συναισθήματα από όλους τους χαρακτήρες του βιβλίου! Δειλός και στη συμπεριφορά και στη νοοτροπία, πείσμων και επιμένων, ξεροκέφαλος, έφτασα στο σημείο να τον κατηγορήσω αποκλειστικά για όλο αυτό το τουρλουμπούκι. Κι όμως, δεν είναι έτσι. Με μαεστρία ο συγγραφέας πλάθει τον Ντάγκλας και τον αλλάζει σταδιακά.
Το τέλος του βιβλίου το βρήκα αναμενόμενο, όχι με την κακή έννοια, αλλά σα φυσική συνέπεια και συνέχεια των όσων διαδραματίζονται στο μυθιστόρημα και μακάρι να μπορούσα να μιλήσω περισσότερο. Σίγουρα οι πρωταγωνιστές έμαθαν από τα λάθη τους και απο τις δοκιμασίες που πέρασαν στο οικογενειακό ταξίδι. Κρίμα όμως που έκαναν αυτές τις επιλογές, όσο κι αν αυτή η λύση, αυτό το φινάλε, ήταν το πιο αληθινό και ρεαλιστικό!
Χαρακτηριστικά αποσπάσματα:
«Διαμορφώνουμε και επενδύουμε συναισθηματικά τις πρώτες μας συναντήσεις, δημιουργούμε μύθους για να βεβαιώσουμε τον εαυτό μας και τα παιδιά μας ότι «ήταν γραφτό»...» (σελ. 43).
«Ίσως για αυτό τον λόγο έχουν γίνει πια τόσο δημοφιλείς οι μαγνητοφωνημένοι οδηγοί. Μια καθησυχαστική φωνή στο αυτί σου που σου λέει τι να σκεφτείς, τι να αισθανθείς. Κοίτα αριστερά, πρόσεξε, παρατήρησε, παρακαλώ. Τι καταπληκτικό που θα ήταν να έχουμε αυτή τη φωνή μαζί μας για πάντα, έξω από το μουσείο και σε όλη μας τη ζωή» (σελ. 124).
«Αλλά, αν καθόμουν να απολογούμαι στις κόρες μου για τις χαζομάρες που τους έχω πει κατά καιρούς, δε θα μιλούσαμε για τίποτε άλλο. Πιστεύω ότι, ως γονείς, έχουμε το δικαίωμα να κάνουμε λάθη και να μας συγχωρούν γι’ αυτά» (σελ. 388).
Πάνος Τουρλής