Αναλφάβητος

του Sevastian Fitzek

Ποιο είναι το μυστηριώδες κορίτσι που κοιτά με τρόμο και δάκρυα στα μάτια τον Μίλαν Μπεργκ μέσα από ένα αμάξι; Ποιος είναι ο ηλικιωμένος κύριος που τον βρίσκει στη δουλειά του και του δίνει ένα κουτί με χάπια για να αρχίσει να διαβάζει; Ποιον μηχανισμό κινητοποιεί άθελά του όταν ξεκινάει να ψάχνει για το κορίτσι μαζί με την κοπέλα του, τη Λεάντρα; Τι συνδέει τη φωτιά στο πατρικό σπίτι του Μίλαν με την αδυναμία του να διαβάσει; Τι σημαίνει πρακτικά να είσαι αναλφάβητος σε μια κοινωνία;

Ο Sebastian Fitzek, με αφορμή μια ιδιαιτερότητα την οποία κανείς απ’ όσους ξέρουν να γράφουν και να διαβάζουν δεν έχει σκεφτεί, δημιουργεί ένα πρωτότυπο μυθιστόρημα αγωνίας και σασπένς, με χιλιάδες ερωτήματα που όταν απαντηθούν δίνουν τη θέση τους σε άλλα κι όλα μαζί συγκροτούν έναν σφιχτοδεμένο ιστό αλήθειας και ψεμάτων που με παρέσυρε και με συγκλόνισε. Δεν έχουμε όμως μόνο αγώνα δρόμου ενάντια στην αλήθεια και την απελευθέρωση του έφηβου κοριτσιού αλλά και πολλά περιστατικά που απαντούν ή ασχολούνται με το αέναο ερώτημα: υπάρχει Κακό μέσα μας; Ποιο ρόλο παίζει η κληρονομικότητα; Αν το αφήσουμε να μας κυριέψει, πόσο πολύ θα πονέσουμε και θα πληγώσουμε τους άλλους; Μπορούμε να το ελέγξουμε μονάχα χάρη στην ανατροφή μας; Έχει το δικαίωμα η επιστήμη να κάνει κάποιους ανθρώπους πειραματόζωα, αδιαφορώντας για τις συνέπειες, που ίσως και να χειροτερέψουν τον χαρακτήρα και την προσωπικότητά τους; Ο συγγραφέας χαρίζει απανωτές ανατροπές και εκπλήξεις, παίζει με τις οπτικές γωνίες, χύνει άφθονο αίμα, παραθέτει τροφή για σκέψη κι όλα αυτά σε μια πλοκή που κλιμακώνεται από σελίδα σε σελίδα, αφήνοντάς με χωρίς ανάσα να προσπαθώ να φτάσω στο τέλος αυτού του γοητευτικού και ταυτόχρονα φριχτού ταξιδιού.

Η ιστορία στα πρώτα κεφάλαια μας πηγαίνει πότε στο χτες και πότε στο σήμερα για να θέσει σωστά τις βάσεις πάνω στις οποίες θα ξεδιπλωθεί μια αφάνταστη πλοκή και στη συνέχεια αρχίζει ένα ταξίδι που κανείς δεν ξέρει πού θα τον βγάλει. Ένα 13χρονο κορίτσι, παγιδευμένο σ’ ένα αμάξι, ζητάει βοήθεια από τον Μίλαν Μπεργκ, και η κοπέλα του, Λεάντρα, δέχεται να τον βοηθήσει. Ο πατέρας του ζει πλέον σ’ ένα γηροκομείο πολυτελείας και αναβιώνει το μοιραίο βράδυ της φωτιάς που έκαψε το σπίτι του, σκότωσε τη γυναίκα του και κατέστρεψε συμπεριφορικά τον γιο του. Ο Γιάκομπ με τη γυναίκα του οργανώνουν μια απαγωγή, μόνο που τα κίνητρά τους είναι πολύ βαθύτερα και συνδέονται αναπόσπαστα με το παρελθόν του Μίλαν, από το οποίο νόμιζε ότι ξέφυγε. Ένα ετοιμόρροπο τροχόσπιτο φιλοξενεί ανείπωτο πόνο από τα μαρτύρια που υφίστανται οι επιβάτες του από ένα διεστραμμένο μυαλό. Κι όλα αυτά ενώνονται με τέτοιο τρόπο που, όταν το φως χύνεται διάπλατο πάνω στην ιστορία, τοποθετώντας τα γεγονότα στις πραγματικές τους διαστάσεις, με κόπο κατάφερα να κλείσω το στόμα μου από την ευρηματικότητα του συγγραφέα. Βέβαια, οι καταστάσεις ήταν τόσο ευφάνταστες που φοβόμουν πως όλα θα επιλύονταν όπως και στη «Θεραπεία», μιας και κατά καιρούς πετάγονταν λέξεις-κλειδιά που με προσανατολίζανε κατά κει, αλλά τελικά η μαγεία ενός καλού μυθιστορήματος είναι αυτό που συνάντησα εδώ: ο συγγραφέας παίζει με το μυαλό του αναγνώστη, όχι για να τον κοροϊδέψει αλλά για να τον συναρπάσει και ποτέ δεν επαναλαμβάνεται ούτε καταφεύγει σε εύκολες λύσεις εντυπωσιασμού.

Κι όλα αυτά ξεκίνησαν από μια «απλή», κεντρική ιδέα: τι σημαίνει να είσαι αναλφάβητος (και ακόμη πιο σπάνια αλεκτικός, δηλαδή να μην μπορείς νοητικά να διαβάσεις ποτέ λέξεις) στη σημερινή κοινωνία, όπου τα πάντα κινούνται βάσει του γραπτού λόγου; Μέσα από το μυθιστόρημα βιώνουμε τον τρόπο σκέψης και τις φοβίες ενός ανθρώπου που δεν ξέρει γραφή κι ανάγνωση, κάτι που τον αποξενώνει από στοιχειώδεις κινήσεις στη ζωή: λίστα για το σουπερμάρκετ, συμπλήρωση αιτήσεων κλπ. Ο Μίλαν συγκεκριμένα είχε μεν μάθει το αλφάβητο και μπορούσε ν’ αναγνωρίσει λέξεις και αριθμούς αλλά δεν είχε γράψει ποτέ του ορθογραφία ή έκθεση. Δεν μπορεί να διαβάσει ούτε μια πρόταση αν δεν το κάνει κάποιος άλλος για λογαριασμό του και δεν πρόκειται ποτέ να παραδεχτεί το μυστικό του, γιατί φοβάται ότι θα τον περιγελάσουν ή παρατήσουν, ακόμη και απολύσουν αν τον ανακαλύψουν σε κάποια εργασία π. χ. Πώς θα καταφέρει λοιπόν να βγάλει άκρη σε μια ιστορία μυστηρίου και αγωνίας το αφήνω στον αναγνώστη να το ανακαλύψει, αρκεί να μην το ξεκινήσει βράδυ, γιατί θα ξενυχτήσει.

«Ο αναλφάβητος» είναι ένα δυνατό, ανατρεπτικό θρίλερ γεμάτο αγωνία και ένταση, πρωτότυπες εξελίξεις, σημαντικές και διαχρονικές σκέψεις πάνω στην ανθρώπινη φύση και μ’ ένα μεγάλο μυστικό που θα δώσει τις πραγματικές διαστάσεις της ιστορίας με τέτοιο τρόπο που δεν μπορούσα να πιστέψω τον βαθμό ευφυούς χειρισμού της πλοκής. Πώς γίνεται να ξεκινάει κανείς να γράφει εμπνευσμένος από ανθρώπους που είναι σχετικά αποκλεισμένοι κοινωνικά λόγω του αναλφαβητισμού τους και να γεμίσει αυτήν την ιδέα με διαρκείς ανατροπές και αναπάντεχα γεγονότα, με τα οποία μπλέκει το παρελθόν και το παρόν σ’ ένα μπερδεμένο κουβάρι; Ο Sebastian Fitzek με κέρδισε και πάλι!

Πάνος Τουρλής