Ριζιμιό

της Άννας Γαλανού

Μια κοπέλα επιστρέφει μετά από δεκαπέντε χρόνια στην Κρήτη όπου βίωσε μια προσωπική τραγωδία. Οι μνήμες κι εκείνος ξανάρχονται ορμητικά στη ζωή της. Τι συνέβη ανάμεσά τους και γιατί χώρισαν; Τι ρόλο παίζει το κρεμαστό χρυσό κόσμημα που το συνοδεύει μια προαιώνια κατάρα;

Η Άννα Γαλανού με το νέο της μυθιστόρημα από τη μια μας συστήνει μια ηρωίδα που δεν υπέκυψε στον καθωσπρεπισμό της εποχής και του τόπου της αλλά σημαδεύτηκε από έναν βίαιο χωρισμό και από την άλλη, μέσα από σύντομες παρένθετες αφηγήσεις, ξεδιπλώνει τη γενναιότητα και το άρωμα του νησιού της Κρήτης που πληγώθηκε από σημαντικά ιστορικά γεγονότα. Γρήγορη ροή, απλοί διάλογοι, διαρκή πρωθύστερα που φωτίζουν διάφορες και διαφορετικές πτυχές των ζωών των πρωταγωνιστών του βιβλίου και του οικογενειακού τους περιβάλλοντος, άφθονα και όμορφα καλολογικά στοιχεία, προσεγμένες λεπτομέρειες του Ηρακλείου και των χωριών της Μεσαράς συνθέτουν το ταξίδι της γυναίκας και της Κρήτης μέσα στον χρόνο.

Η ιστορία ξεκινάει με την επιστροφή της Αργυρώς στο Ηράκλειο μετά από δεκαπέντε χρόνια. Νιώθει σίγουρη ότι μπορεί να το κάνει χωρίς συναισθηματικό κόστος αλλά τελικά δακρύζει αμέσως μόλις αντικρύζει το λιμάνι. Προσπάθησε να αποκοπεί από το παρελθόν της, έκαψε και κατέστρεψε ό,τι το θύμιζε, αρκεί όμως ένα σπίθισμα για να ξαναβγούν όλα στην επιφάνεια. Ο χωρισμός της με τον έρωτα της ζωής της, τον Φώτη, της άφησε βαριά τραύματα και της κόστισε σε ψυχική υγεία. Τι συνέβη όμως ανάμεσά τους; Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση της Αργυρώς μας ταξιδεύει στα παιδικά και εφηβικά της χρόνια, στο μέρος όπου μεγάλωσε, στο πατρικό της, ένα χωριάτικο σπίτι με ελάχιστες ανέσεις, με τις νύχτες του χειμώνα να φαντάζουν αξημέρωτες. Ενδιαφέροντα και πλούσια σε πραγματολογικά στοιχεία περιστατικά ανασυστήνουν την καθημερινότητα της οικογένειάς της, με τους γονείς στα χωράφια κι εκείνη και την αδελφή της, Πελαγία, στις δουλειές του σπιτιού. Συν τω χρόνω, η Πελαγία αναπτύσσει μια παθολογική ζήλεια για την αδελφή της, αν και μεγάλωναν αξεχώριστα από τους γονείς τους. Είναι σοβαρή, λιγομίλητη, αφοσιωμένη στον αργαλειό και φτάνει να γίνει μια σημαντική τεχνίτρα με πρωτότυπα σχέδια υψηλού επιπέδου. Αντίθετα, η Αργυρώ γίνεται καπετάν φασαρίας, με ελεύθερο και ανυπότακτο πνεύμα. Θέλει να σπουδάσει για να φύγει μακριά σε μια εποχή που οι γυναίκες δεν προχωρούσαν στα γράμματα κι έτσι δεν υποκύπτει στα «πρέπει» της γιαγιάς και της κοινωνίας, ευτυχώς με τις ευλογίες των γονιών της που έτυχε να βλέπουν μακριά. Σταδιακά οι σχέσεις των δύο αδελφών χειροτερεύουν κι ένα μεγάλο «γιατί» πλανάται ως την τελική αποκάλυψη.

Ήθη και έθιμα του τόπου, αδρά σκιαγραφημένοι χαρακτήρες, γλυκόπικρες θύμησες χτίζουν το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν η Αργυρώ και ο Φώτης οι οποίοι σταδιακά ερωτεύτηκαν κι άρχισαν να κάνουν σχέδια για το κοινό μέλλον τους. Καταφέρνουν και να σπουδάσουν μαζί στην Αθήνα, μακριά από την αδιακρισία της κλειστής κοινωνίας και τα πικρόχολα σχόλια της Πελαγίας, η οποία έκανε τα πάντα για να τους καταστρέψει. Η συγγραφέας δε μας αποκαλύπτει από την αρχή πώς, πότε και γιατί χώρισαν οι δύο νέοι και στήνει μια ενδιαφέρουσα πλοκή, η οποία, κεφάλαιο προς κεφάλαιο, μας φέρνει όλο και πιο κοντά στη μοιραία νύχτα ενώ ταυτόχρονα ξαναβάζει τους ήρωές της στη σκακιέρα, αυτήν τη φορά σε νέες θέσεις, εντείνοντας την αγωνία για το τι μέλλει γενέσθαι. Υπάρχει δυνατότητα συγχώρεσης; Όταν υπάρχει αγάπη, όταν η μοίρα έχει φέρει στη ζωή σου τον άνθρωπό σου, μπορείς να συγχωρέσεις ή ό,τι συνέβη δεν ξεχνιέται;

Ο Φώτης μεγάλωσε μόνος με τη μάνα του, την κυρα-Λένη («μόσχος και θυμάρι» η μυρωδιά της), μια γυναίκα που τον ανάθρεψε στην απόλυτη φτώχεια μετά τον θάνατο του πατέρα του. Αγαπάει την Αργυρώ και της χαρίζει μια αλυσίδα με χρυσό αμύγδαλο που τελικά η κοπέλα της επέστρεψε «μαζί με τις ελπίδες μιας χαμένης ευτυχίας». Αυτό το κόσμημα έχει μεγάλη ιστορία πίσω του και σημαντική δύναμη, όπως φημολογείται, είναι αλήθεια όμως ότι δένεται με μια κατάρα; Πώς γίνεται να επιλέγει αυτό ποια θα είναι η επόμενη γυναίκα που θα το περάσει στον λαιμό της; Με αφορμή λοιπόν το μενταγιόν ταξιδεύουμε μέσα από σύντομα παρένθετα κεφάλαια στο ιστορικό παρελθόν της Κρήτης: από τη μινωική εποχή στην κατάκτηση των Δωριέων, από τη ρωμαιοκρατία στο Βυζάντιο και στην Ενετοκρατία, από την Τουρκοκρατία στην Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα κι από κει στην Κατοχή. Το κόσμημα εμφανίζεται πάντα σε σημαντικά περιστατικά και τα στιγμιότυπα αυτά μας φέρνουν σιγά σιγά στο σήμερα και κουμπώνουν υπέροχα και στρωτά στον κορμό της πλοκής με ευρηματικό τρόπο που αυξάνει κατακόρυφα το ενδιαφέρον για την τύχη του πρωταγωνιστικού ζευγαριού.

Το »Ριζιμιό» είναι ένα καλογραμμένο μυθιστόρημα με όμορφες λυρικές εικόνες από την κρητική φύση, με ωραίες περιγραφές της πόλης του Ηρακλείου και των χωριών της Μεσαράς, με άφθονα καλολογικά στοιχεία και με ιδιωματισμούς («συναπόβγαζαν») που δημιουργούν αξέχαστες εικόνες. Το Ηράκλειο είναι «μια πόλη που ανέκαθεν ακουμπούσε μ’ εμπιστοσύνη στην ανοιχτή αγκαλιά της θάλασσας». Κούλας, Άγιος Μηνάς, μέγαρο Φυτάκη, τα Λιοντάρια είναι μερικά από τα τοπόσημα στα οποία διαδραματίζονται τα γεγονότα του μυθιστορήματος και μαζί με τους ήρωες του βιβλίου περπατάμε κι εμείς στους δρόμους και στα στενά της πόλης, η οποία πλέον δε θυμίζει σε τίποτα αυτή των νεανικών χρόνων της Αργυρώς. Ταξιδεύουμε όμως και στα χωριά της Μεσαράς, στην απομονωμένη κατοικία του Φώτη, που προσπαθεί να ξεφύγει από το άδοξο τέλος της σχέσης τους και στο σημαντικό αρχαιολογικό υπόβαθρο της περιοχής, το οποίο έρχεται στο φως χάρη στις ανασκαφές όπου συμμετέχει ο Φώτης. Ταυτόχρονα, μέσα από τις αφηγήσεις των παππούδων ή άλλων χαρακτήρων ξεπηδάει σε δεύτερο επίπεδο η ιστορία της ταλαιπωρημένης Κρήτης που πέρασε από τόσα χέρια, που αγωνίστηκε, που μάτωσε για να απελευθερωθεί κι όλοι την ήθελαν δική τους. Θρύλοι, μύθοι και ιστορικά γεγονότα γαλουχούν τους προγόνους της Αργυρώς και του Φώτη και μας φέρνουν στο μπερδεμένο σήμερα, όπου οι δυο νέοι πρέπει να συναντηθούν ξανά παρά τους ενδοιασμούς, τις ανασφάλειες και τον εγωισμό τους ώστε να μάθουν την αλήθεια και να δουν πώς θα προχωρήσουν παρακάτω. Θα τα καταφέρουν; Τι ρόλο θα παίξει το κόσμημα στη ζωή τους; Μπορεί να ξεφύγει κανείς από το ριζιμιό; Αυτά και άλλα ερωτήματα απαντώνται στις σελίδες

Πάνος Τουρλής