Τσέρνομπιλ

της Svetlana Alexievich

b206246Στις 26 Απριλίου γύρω στις 1.30 το μεσημέρι εξερράγην ο αντιδραστήρας ο 4οςπυρηνικός σταθμού παραγωγής ενέργειας του Τσερνόμπιλ. Ήταν μια τραγωδία τεραστίων διαστάσεων με καταστροφικές επιπτώσεις τόσο στην κοινωνική και οικονομική ζωή των κατοίκων της γύρω περιοχής αλλά και της υπόλοιπης Λευκορωσίας μα και ακόμα πιο σημαντικό· στο περιβάλλον.


Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς κέρδισε το Νόμπελ λογοτεχνίας το 2015, κατάγεται από την Ουκρανία και το βιβλίο της με τίτλο «Τσερνόμπιλ: Ένα χρονικό του μέλλοντος» βρέθηκε τυχαία στα χέρια μου πριν λίγες μέρες. Το διάβασα απνευστί. Δεν είναι διήγημα. Δεν είναι μυθιστόρημα. Η συγγραφέας δεν παρεμβαίνει καθόλου στο κείμενο το οποίο αποτελείτε από τις μαρτυρίες αυτών που ζούσαν στις γύρω περιοχές την εποχή του ατυχήματος.


Η πρώτη μαρτυρία ανήκει στην γυναίκα ενός από τους πρώτους πυροσβέστες που κατέφτασαν στο τόπο του ατυχήματος. Κανείς δεν τους είχε προειδοποιήσει για το τι θα αντιμετώπιζαν. Πάλεψαν με τις φωτιές φορώντας μόνο ένα μακό πουκάμισο αφήνοντας την ραδιενέργεια να τους φάει τις σάρκες. Οι γιατροί δίνουν έως 14 μέρες ζωής όταν κάποιος έρχεται σε επαφή με τόση μεγάλη ποσότητα ραδιενέργειας και ο δρόμος προς τον θάνατο δεν είναι ανώδυνος. Έκλαψα. Και συνέχισα να κλαίω μέχρι το τέλος.


Διαβάζοντας τις μαρτυρίες δεν μπορούσα να σταματήσω να σκέφτομαι πως όλο αυτό διαδραματίστηκε το ’50 και όχι μόλις 30 χρόνια πριν. Οι άνθρωποι, που οι περισσότεροι ήταν αγρότες ήταν αγράμματοι, τους οποίους δεν σκέφτηκε κανείς να τους ενημερώσει για το τι συμβαίνει. Του είπαν ψέματα ότι θα γυρίσουν σε τρείς μέρες πίσω για να τους πείσουν να φύγουν και φεύγοντας άφησαν τα πάντα πίσω. Το κράτος δεν έκανε τίποτα για αυτούς που έδωσαν την ζωή τους για να βοηθήσουν την κατάσταση. Όλοι τους πέθαναν αργά ή γρήγορα. Οι περισσότεροι σύγκριναν το Τσερνόμπιλ με τον πόλεμο, όσοι ακόμα τον θυμούνται.


Εκτός από τους απλούς πολίτες μαρτυρίες μας χαρίζουν και οι στρατιώτες αλλά και οι εθελοντές. Μας μιλούν για καταστάσεις που βίωσαν και για πιο λόγο τους έλεγαν «Καθαριστές». Δεν θέλω να πω άλλα. Δεν μπορώ να το κριτικάρω όπως θα ήθελα. Να το διαβάσετε, να μάθετε και εσείς όλα αυτά που αγνοούσα εγώ. Ο ανθρώπινος πόνος δεν είναι ποτέ αρκετός για αυτό τον κόσμο.Η αυτοθυσία των οδηγών των ελικοπτέρων, των ανθρώπων που έσκαψαν το τούνελ κάτω από τον αντιδραστήρα και τους εθελοντές που έριχναν το χώμα μέσα στην τρύπα που άφησε η έκρηξη δεν έκανε το αυτί κανενός υπευθύνου να ιδρώσει. Τα υπολείμματα της Σοβιετικής ένωσης βύθισαν το γεγονός στο «απόρρητο» και στην προπαγάνδα.


Τον Απρίλιο του 1986 ήμουν τριών μηνών. Η μητέρα μου ήταν μόλις 19 χρόνων και λίγο πιο μεγάλος ο πατέρας μου, στα 21. Ήταν άνεργοι και πολύ συχνά δεν είχαν να φάνε και τα στομάχια τους γέμιζαν με πολτό ντομάτας και ψωμί που τα τσιγάριζε η μητέρα στο τηγάνι. Εγώ από τότε δύσκολη στο φαΐ δεν θήλαζα όποτε αναγκαστικά έπρεπε να μου παίρνει η μητέρα το γάλα από το σούπερ μάρκετ. Εκείνη την μέρα είχαν αδειάσει σχεδόν όλα τα μαγαζιά από εβαπορέ γάλα και ότι άλλο χρειαζόταν το κάθε νοικοκυριό σε μια έκτακτη ανάγκη. Ο κόσμος ήταν πανικοβλημένος. Αυτά γνώριζα για το συμβάν. Για έμενα ήταν μια απρόσωπη καταστροφή, δεν ήξερα πόσο λάθος ήμουν. Το ατύχημα αυτό κατάστρεψε και συνεχίζει να καταστρέφει ζωές.


Μην ξεχνάς.

Γεωργία Ζαρκαδάκη