Το μυστικό του Τσίμνεϊς

της Agatha Christie

Ο Άντονι Κέιντ συναντά έναν παλιό του φίλο και δέχεται να γυρίσει στην Αγγλία για να επιστρέψει τις επιστολές μιας κυρίας στην κάτοχό τους και για να παραδώσει κάτι έγγραφα σ’ έναν εκδοτικό οίκο, χωρίς να ξέρει πως έτσι θα μπλεχτεί σε μια διεθνή συνωμοσία που ετοιμάζεται να τινάξει στον αέρα την ειρήνη στα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή. Τι σχέση έχει ο κόμης Στίλπτιτς, ο βασιλιάς της ίντριγκας και πρώην πρωθυπουργός της Ερζοσλοβακίας με τον Βασιλιά Βίκτορα, τον πιο διαβόητο κλέφτη κοσμημάτων; Για ποιο λόγο έρχεται ο πρίγκηπας Μιχαήλ Ομπόλοβιτς της έκπτωτης δυναστείας της Ερζοσλοβακίας στο Τσίμνεϊς; Πώς εμπλέκεται η Αγγλία στα σχέδια για παλινόρθωση της μοναρχίας στο βαλκανικό αυτό κράτος; Τι περιέχεται στα πολύτιμα έγγραφα και γιατί δεν πρέπει να δημοσιευθούν ποτέ και πουθενά;

Πρόκειται για ένα συναρπαστικό πολιτικό θρίλερ της δεκαετίας του 1920, με πρωταγωνιστές τον Επιθεωρητή της Σκότλαντ Γιάρντ Μπατλ και τη λαίδη Αϊλίν ή Μπαντλ Μπρεντ, που μαζί θα συναντήσουμε και στο «Το μυστήριο των εφτά ρολογιών» (1929) ενώ ο Επιθεωρητής θα πρωταγωνιστήσει μόνος του σε άλλα τρία μυθιστορήματα. Το κείμενο περιγράφει συνεκδοχικά την κατάσταση στη μεσοπολεμική Ευρώπη, με αυτοκρατορίες που καταρρέουν, με εξεγέρσεις που διαδέχονται η μία την άλλη, με εξόριστους πρίγκιπες και διπλωμάτες-συνωμότες, με δολοφόνους της Ερυθράς Χειρός και άλλα περιστατικά, που δημιουργούν ένα ρεαλιστικό περιβάλλον και μια πραγματικά καλογραμμένη περιπέτεια.

Τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται και τα πράγματα γίνονται χειρότερα όταν οι βασικοί πρωταγωνιστές συγκεντρώνονται στο Τσίμνεϊς, που θεωρείται ένα από τα πιο αριστοκρατικά σπίτια της Αγγλίας, μιας και το επισκέπτονται βασιλιάδες και διπλωμάτες για ξεκούραση και διακοπές. Εκεί δολοφονείται μια πολύ σημαντική προσωπικότητα κι η υπόθεση ανατίθεται στον Επιθεωρητή της Σκότλαντ Γιαρντ Μπατλ. Αυτό που μου άρεσε πάνω απ’ όλα ήταν το γεγονός πως έχουμε άτυπα μια «ομάδα» ερασιτεχνών ντετέκτιβ, μιας και ο Μπατλ συνεργάζεται με τον Άντονι Κέιντ, τη χήρα Βιρτζίνια Ρέβελ και την κόρη του νεότερου ιδιοκτήτη του Τσίμνεϊς, λόρδου Κέιτερχαμ, Αϊλίν Μπρεντ. Η συγγραφέας παρ’ όλ’ αυτά καταφέρνει να σκορπίσει αμφιβολίες σχεδόν για όλους τους χαρακτήρες κι έτσι η αφήγηση δεν είναι μονοδιάστατη ούτε έχει αποκλειστεί από πριν κάποιος ότι είναι καλός ή αθώος. Ένα σωρό παρεξηγήσεις και απρόσμενα περιστατικά με διπλούς ρόλους, ανατροπές και εκπλήξεις δημιουργούν μια ιστορία όπου τα πάντα εξετάζονται συνέχεια και κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για τίποτα αν δε φτάσει ως το τέλος της περιπέτειας. Ναι, το φινάλε ήταν αρκετά εξόφθαλμο για τον πραγματικό ρόλο ενός τουλάχιστον από τους πρωταγωνιστές αλλά όλα τα ερωτήματα απαντήθηκαν σωστά και λογικά, τα κομμάτια του παζλ μπήκαν στις κατάλληλες θέσεις και όχι εκβεβιασμένα και το φινάλε ήταν αντίστοιχο των κατασκοπικών μυθιστορημάτων της εποχής.

Αξίζει να σημειωθεί πως η «Ερζοσλοβακία» είναι κράτος των Βαλκανίων, με πρωτεύουσα το Έκαρεστ: «Πληθυσμός, κυρίως ληστές. Χόμπι, οι δολοφονίες βασιλέων και οι επαναστάσεις» (σελ. 23) και αναφέρεται επίσης στις «Στυμφαλίδες όρνιθες», διήγημα με τον Ηρακλή Πουαρό που περιέχεται στους «Άθλους του Ηρακλή» (1947). Ο αναγνώστης μπορεί, εκτός από τις συναρπαστικές περιπέτειες που ζει, να εντοπίσει και κάποιες διαχρονικές παρατηρήσεις της Agatha Christie, όπως: «-Οι βασιλιάδες βασιλεύουν ισοβίως Οι πρόεδροι είναι πρόεδροι μόνο τέσσερα χρόνια πάνω κάτω. -Ο μέσος όρος για τους βασιλιάδες είναι ακόμη μικρότερος» (σελ. 32). Προσωπικά γέλασα με την απομυθοποίηση της αστυνομικής λογοτεχνίας: «Τα αστυνομικά μυθιστορήματα είναι ανοησίες συνήθως…Όμως διασκεδάζουν τον κόσμο» (σελ. 209).

 «Το μυστικό του Τσίμνεϊς» κυκλοφόρησε στην Αμερική και στην Αγγλία το 1925 και είναι το τελευταίο που κυκλοφόρησε στο Ηνωμένο Βασίλειο από τον οίκο The Bodley Head, μιας και τα επόμενα έργα θα κυκλοφορήσουν από τον William Collins and Sons (μετέπειτα Harper Collins). Στα ελληνικά υπήρξαν πολλές εκδόσεις του μυθιστορήματος ώσπου κυκλοφόρησε από το Λυχνάρι με τον τίτλο «Κρυφός αντίπαλος» και σήμερα (2019) επανακυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός σε μεγαλύτερο σχήμα, με προλογικό σημείωμα και με νέα μετάφραση (του Γιώργου Μπαρουξή). Ως προς το εξώφυλλο ακολουθούν την έκδοση Harper Collins (1993) ενώ έχουν ανακοινώσει πως στόχος τους είναι να κυκλοφορήσουν στα ελληνικά όλα τα αστυνομικά έργα της Agatha Christie.

Πάνος Τουρλής