Τι κοινό έχουν ο Φραγκούλης ο ληστής, ο γέροντας Ιωάννης και ο Αυγουστής; Τι συνδέει τον βιαστή και κατά τύχη δολοφόνο της κοπέλας, τον γέροντα που προσπαθεί να βρει τη γαλήνη μέσα του και τον νεαρό που αγωνίζεται να μεγαλώσει με αξιοπρέπεια την ορφανή ξαδέρφη του στα δύσκολα χρόνια μετά το 1950; Τι τους συνδέει και τι χωρίζει τις ζωές τους; Θα καταφέρουν να βρουν αυτό που θέλουν, θα καταφέρουν να επιζήσουν, θα μπορέσουν να συγχωρεθούν; Η Μαριγώ και η Μεταξία θα πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους για έναν καλό γάμο, αφήνοντας πίσω τις σκληρές συνθήκες διαβίωσης ως εργάτρια σε εργοστάσιο τσιγάρων η μία και ως υπηρέτρια σε πλουσιόσπιτο η άλλη;Ένα συγκινητικό, ανθρώπινο μυθιστόρημα, γεμάτο τραγική ειρωνεία από την αρχή ως το τέλος. Ένα κείμενο για τα τερτίπια της μοίρας αλλά και για τη δύναμη και την απαντοχή της ανθρώπινης ψυχής όταν συναντιέται με το μοιραίο. Η αφήγηση ρέει σε ενεστώτα διαρκείας, δημιουργώντας έτσι έναν ασφυκτικό κλοιό, από τον οποίο δεν μπόρεσα να ξεφύγω. Κάθε ανάσα που έπαιρνα ήταν και μια παράγραφος που έχωνε το μαχαίρι ακόμη πιο βαθιά. Περιγράφοντας είτε τις εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες στο καπνεργοστάσιο είτε τις απάνθρωπες συμπεριφορές των πλουσίων στο αρχοντικό, η γυναίκα-σύμβολο, η γυναίκα-ηρωίδα πηγάζει και αναδύεται σα διαχρονική φιγούρα, ατσαλώνοντας τον εαυτό της απέναντι στα δύσκολα για να ανταπεξέλθει ώστε να κάνει περήφανους τους γονιούς της και να κάνει έναν καλό, ήρεμο γάμο.
Οι συνθήκες λοιπόν ήταν απάνθρωπες καιι η συγγραφέας δε διστάζει να τις παρουσιάσει ωμές, αληθινές, βίαιες, με ρεαλιστική γραφή που με σόκαρε. Πάνω από όλα όμως ο τρόπος που διάλεξε να κλιμακώσει την αφήγηση και να συνδέσει φαινομενικά άσχετους μεταξύ τους ανθρώπους ήταν εξαιρετικός. Ειδικά στο σημείο-καμπή του μυθιστορήματος όπου ξαφνικά, από μια ασήμαντη λεπτομέρεια, γίνεται η μεγάλη έκρηξη και αποκαλύπτεται ο λόγος που πρέπει να...., εκεί διάβαζα και δάκρυζα.
Αυτή ακριβώς η ποικιλία και το μέγεθος των συναισθημάτων ατόνησε σχεδόν αμέσως μετά την αποκάλυψη, κάτι που με στενοχώρησε. Από εκείνο το σημείο και μετά, που έγινε η επιλογή, έχουμε μια σωρεία περιγραφών για δευτεραγωνιστές που συμπορεύονται με τους πρωταγωνιστές, χωρίς να είναι αυτό απαραίτητο ενώ μας απασχολούν οι συνέπειες των πράξεων του ενός απέναντι στους άλλους για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Μου φάνηκε υπερβολικά χαλαρή και άτονη η συνέχεια της ιστορίας, με αποτέλεσμα να αρχίσω να προσπερνώ σελίδες ως την ανακουφιστική για τους χαρακτήρες λύτρωση του τέλους.
Σκοπός της συγγραφέως, όπως αναγράφει στη Σημείωση στις τελευταίες σελίδες, είναι μεταξύ άλλων να δείξει τη δύναμη και τη σημασία της μεταμέλειας στη ζωή μας. Να κάνεις δηλαδή κάτι κακό και να μετανοήσεις βαθιά, επίπονα και ουσιαστικά γι’ αυτό. Αυτό είναι ένα σημείο που εμένα με βρίσκει αντίθετο. Παρ’ όλο που το κείμενο είναι καλογραμμένο, γεμάτο συναισθήματα και εικόνες, ανατριχιαστικά αληθινές αποτυπώσεις των στιγμών στην επαρχία από τον Εμφύλιο και εντεύθεν, η λύση της καταφυγής στον μοναχισμό δε μου αρέσει, προτιμώ κάτι διαφορετικό, ειδικά στα μυθιστορήματα (και δυστυχώς τελευταία έχω διαβάσει τουλάχιστον 4 βιβλία με μοναχούς και μοναστήρια).
«Το μυστικό της πεταλούδας» με συγκίνησε βαθιά, με σόκαρε και με λύτρωσε, είναι γραμμένο με ανθρωπιά και αγάπη απέναντι στον «χοϊκό» άνθρωπο και τον Πανόπτη Θεό, φωτογραφίζει χωρίς σκιές και φωτίζει αμερόληπτα κάθε πήχυ της ανθρώπινης ψυχής και σκέψης.
Πάνος Τουρλής