Ένας ειδικός φρουρός χάνει ένα σημαντικό ποσόν στα χαρτιά και ο ιδιοκτήτης του παράνομου καζίνο του αναθέτει μια δουλειά για να ξεχρεώσει: πρέπει να του δώσει πρόσβαση στο ιδιαίτερο γραφείο του υφυπουργού που συνοδεύει για να αρπάξουν πολύτιμα έγγραφα. Ο φρουρός υποκύπτει και αυτό είναι η αρχή για μια σειρά από απρόσμενα μπερδέματα που θα αλλάξουν για πάντα τη ζωή του.
Το πρώτο μυθιστόρημα του Νίκου Καλπάκη είναι ένα δυνατό ψυχογράφημα και ταυτόχρονα ένα συναρπαστικό κείμενο γεμάτο σασπένς, ανατροπές και αγωνία, με πλοκή που ξεφεύγει αρκετά από την πεπατημένη. Είμαστε στη χιονισμένη Θεσσαλονίκη του 2011, στην οποία περπατάμε μαζί με τους ήρωες του βιβλίου από τα πιο γνωστά ως τα πιο κακόφημα στενά και σοκάκια της. Μπαρ, καζίνο και μαγαζιά με «βρώμικο» φαγητό, δρόμοι αδιέξοδοι και σκοτεινοί, θάλασσα ακύμαντη, ουρανός συννεφιασμένος και βαρύς είναι το ολοζώντανο σκηνικό όπου διαδραματίζονται κρυφές συμφωνίες, εξαπατήσεις, μίζες, παράνομες συναλλαγές, με την τράπουλα, τα ναρκωτικά και το αλκοόλ να έχουν τον πρώτο λόγο. Μια «συνηθισμένη» εξαπάτηση στον τζόγο οδηγεί σε λύση απελπισίας κι αυτή μετατρέπεται σε απαγωγή μικρού παιδιού και οι απανωτές εξελίξεις φέρνουν όλους ανεξαιρέτως τους χαρακτήρες του μυθιστορήματος αντιμέτωπους με παρακινδυνευμένες αποφάσεις, με πρωτοβουλίες που ίσως δεν οδηγήσουν στα επιθυμητά αποτελέσματα, με τον ίδιο τους τον εαυτό.
Ο Αχιλλέας Σκαραμαγκάς είναι ειδικός φρουρός της αστυνομίας, πρώην βατραχάνθρωπος και φυλάει πολιτικούς και επιχειρηματίες (η πιο εύκολη δουλειά που είχε αναλάβει ποτέ, όπως υποστηρίζει). Είναι διαζευγμένος, με ένα μωρό περίπου δύο ετών σχεδόν παρατημένο από τη μάνα του, μια γυναίκα που νιώθει κατεστραμμένη από τη γνωριμία της με τον Αχιλλέα, πιέζει, εκβιάζει, απαιτεί απ’ αυτόν οτιδήποτε αφορά το αβάφτιστο ακόμη πλάσμα. Ο Σκαραμαγκάς κάνει όνειρα και σχέδια για ένα καλύτερο μέλλον, όμως μπλέκει με τον τζόγο περισσότερο απ’ ό,τι φανταζόταν. Η τελευταία του δουλειά είναι να βρίσκεται στο πλάι του υφυπουργού επί των εσωτερικών υποθέσεων στο Μακεδονίας-Θράκης Στράτου Αγγελίδη, ιδιοκτήτη τράπεζας και πάμπλουτου επιχειρηματία, που ετοιμάζεται να κατέβει στις επερχόμενες εκλογές, στήνοντας μια σκληρή εκστρατεία και κάνοντας τα πάντα για να ενισχύσει την επιρροή του (μέχρι και ετοιμοθάνατη εφημερίδα εξαγοράζει). Πολλοί είναι αντίθετοι με αυτά που θέλει να κάνει και νιώθουν πως με τη δύναμη που αποκτά δεν μπορούν να τον ελέγξουν.
Στον κοινωνικό, επαγγελματικό και οικογενειακό κύκλο των δύο αντρών προστίθεται ο Χριστόφορος Ζαμπέτης, πρώην αθλητής της ελληνορωμαϊκής πάλης και ιδιοκτήτης παράνομου καζίνο: «…σε τέτοια μέρη δεν χρειάζεται να κλέψεις ούτε να εξαπατήσεις κανέναν. Οι άνθρωποι που έρχονταν κάθε μέρα εδώ ήταν άρρωστοι. Και οι άρρωστοι δεν έχουν άλλη επιλογή. Μόνοι τους, με το χαμόγελο στα χείλη θα σου δώσουν τα λεφτά τους. Ό,τι και να γίνει, βρέξει χιονίσει, θα χάσουν» (σελ. 51). Αδίστακτος τοκογλύφος και πανίσχυρος νονός της νύχτας θα ηγηθεί της απαγωγής του μικρού Αγγελίδη ενώ στο κατόπι του θα είναι ο επιθεωρητής Αλεξίου από το Εγκλημάτων Κατά Ζωής, ένας κοντόχοντρος και ανίκανος άντρας, παντρεμένος και πατέρας μιας έφηβης κόρης, που μπήκε στην αστυνομία με μέσο, όμως αγωνίζεται έκτοτε να αποδείξει πως έχει τις ικανότητες και τις δεξιότητες να επιλύει υποθέσεις, κάτι που φυσικά δεν υλοποιείται ποτέ. Ακόμη και ο Κωστάκης Αγγελίδης δίνεται σωστά και με τον αντίκτυπο της απαγωγής στην παιδική ψυχούλα του να αποδίδεται αριστοτεχνικά.
Το μυθιστόρημα, παρά την ελλιπή επιμέλεια, είναι καλοδουλεμένο και ευρηματικό, με έξυπνες ανατροπές και πολύ καλά σχεδιασμένους πολυεπίπεδους, ρεαλιστικούς και ολοκληρωμένους χαρακτήρες. Ο Ζαμπέτης, ο Σκαραμαγκάς, ο Αγγελίδης είναι ήρωες που κινούνται μπρος πίσω ανάμεσα στις αποχρώσεις του άσπρου και του μαύρου. Δεν είναι απόλυτα κακοί ή καλοί, έχουν και θετικά και αρνητικά χαρακτηριστικά, ο ένας μάλιστα πέφτει στην ίδια του την παγίδα, κάτι που τον φέρνει σε σχεδόν ίδια θέση με αυτήν του πατέρα του απαχθέντος παιδιού. Οι αναγνωστικές εκπλήξεις δεν αφορούν μόνο τις εξελίξεις της ιστορίας αλλά και τις αντιδράσεις των ηρώων σε αυτές, με αποτέλεσμα φτάνοντας στο τέλος να μην ξέρω ποιον να αγαπήσω και ποιον να μισήσω. Απανθρωπιά και αγάπη, μοναξιά και απελπισία, τύψεις και αποφασιστικότητα, τα πάντα μεταβάλλονται μέσα σε λίγα κεφάλαια ξανά και ξανά, χωρίς αυτό να με κουράζει, αντίθετα περίμενα να φτάσω στο τέλος για να δω πώς θα κλείσει η ευρηματική αυτή περιπέτεια. Ο αδίστακτος Ζαμπέτης κρύβει ένα καλά κρυμμένο μυστικό, ο αδιάφορος και τυπικός Σκαραμαγκάς διαπιστώνει πως κάπου βαθιά μέσα του υπάρχει ακόμη το αίσθημα της τιμής και της δικαιοσύνης, ο Αγγελίδης που δε διστάζει να πατήσει επί πτωμάτων για να ανέλθει ιεραρχικά αγνοώντας το ίδιο του το παιδί και τις ανάγκες του έρχεται η ώρα που πληρώνει αυτές τις επιλογές με τον πιο δύσκολο τρόπο.
Σκληρό, ωμό, γρήγορο, με κινηματογραφικές εναλλαγές και άκρως ρεαλιστικό. Μόνο; Όχι, παραδόξως είναι και τρυφερό, αφού δάκρυσα μπροστά σε κάποιες εξελίξεις, σε ορισμένες αποφάσεις και τις συνέπειές τους. Πιστολίδι και ανθρωποκυνηγητό απλά και μόνο για το ξεφύλλισμα και την ευχαρίστηση της ανάγνωσης; Όχι, ο συγγραφέας καταφέρνει επιδέξια και με σωστό τρόπο να τονίσει μέσα από το κείμενό του σημαντικές ηθικές αρχές και αξίες που είναι απαραίτητες για την επιβίωση στον δύσκολο υπόκοσμο αλλά και για βελτίωση και ωριμότητα. Ένα άλλο χαρακτηριστικό που διαφαίνεται είναι το χρέος και η τιμή. Ο Σκαραμαγκάς είναι μπλεγμένος αλλά δε διστάζει να πάρει την κατάσταση στα χέρια του κι ας καταστρέψει τη ζωή του γι’ αυτό, αρκεί να σωθεί ένα παιδί κι ας μην ξαναδεί το δικό του. Τιμή, μπέσα και αντρίκια στάση που σπάνια συναντάει κανείς, μαζί με τον ρόλο, την αξία και τη σημασία του να είναι κανείς γονιός και συγκεκριμένα πατέρας, είναι μερικά στοιχεία που φαίνεται πως καλό θα είναι να υπερτερούν των πολιτικών και οικονομικών σκοπιμοτήτων.
«Ο φρουρός» είναι ένα καλογραμμένο και άκρως αληθινό αστυνομικό μυθιστόρημα, γεμάτο αγάπη για τον άνθρωπο, ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις και έξυπνη πλοκή. Τονίζει την ηθική ακεραιότητα, την τιμή και την αξιοπρέπεια με ρεαλισμό και παραστατικότητα. Υπέροχες και συναρπαστικές βόλτες σε γνωστά και άγνωστα σημεία της χιονισμένης Θεσσαλονίκης, σε νυχτερινά στέκια, που οδηγούν σε γνωριμία με τον υπόκοσμο και τον άγραφο κώδικα τιμής του, ενδιαφέροντες και καλοδουλεμένοι χαρακτήρες, εκπλήξεις (ναι, θα το ξαναγράψω) είναι μερικά μόνο από τα θετικά χαρακτηριστικά ενός μυθιστορήματος που με κέρδισε σε πολλά σημεία.
Πάνος Τουρλής