Επιστολή στον συγγραφέα
Παράτησα ότι άλλο διάβαζα και ξεκίνησα να τελειώσω τον ελέφαντα
Μια περίεργη αίσθηση-ανάγκη με ώθησε μετά το τελευταίο τηλεφώνημα μας να ολοκληρώσω την ανάγνωση του έργου σου
Ούτε μπορώ να περιγράψω πόσες και ποιες αντιδράσεις μέσα μου προκάλεσε αυτό
Ούτε ακόμη τις διαδρομές τους
Σαν μια έκρηξη σε ακόμη πιο γρήγορες ταχύτητες, όπου μπορείς ν αντιληφθείς την έκταση της μόνο από τα αποτελέσματα
Τα πάντα ξεκινούν από την ανάγκη ή το εναγώνιο ερώτημα
Είμαι εγώ;
Κι αν ο,τι βλέπω γύρω μου το παρατηρώ σαν κάποιος άλλος;
Αν οτιδήποτε υπάρχει μέσα μου είναι ένας κόσμος τόσο ξένος από εμένα κι εγώ τον αποτυπώνω ;
Μήπως ακόμη κι αυτό που «βλέπω» είναι μια ιδέα ενός διεστραμμένου νου, του δικού μου;
Κι αν τα μάτια μου έστελναν ένα τελείως διαφορετικό ερέθισμα στον εγκέφαλο μου για το «μπλε», για παράδειγμα, πως θα ήμουν σίγουρος πως είναι μπλε ή ότι έχει το σωστό όνομα;
Τι βλέπει ο «άλλος» όπου μπορεί να είμαστε και το ίδιο πρόσωπο;
Και σε τελική ανάλυση μήπως η τυφλότητα είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα με την όραση, στην δημιουργία, στην τέχνη;
Άλλωστε ότι κι αν δημιουργούμε είναι η αποτύπωση του Χάους στο οποίο ενυπάρχουμε και βρίσκεται κάπου πολύ βαθιά μέσα μας, άρα όπως και να το αποτυπώσεις με πλήρη την όραση και άριστα φώτα που αναπαριστούν το ηλιακό φάσμα, ή μέσα στο Πρωτόγονο Σκότος, είναι το ίδιο ακριβώς
Το Χάος δεν έχει εικόνα
Άρα οποιοσδήποτε από εμάς -σκέφτομαι πολύ σοβαρά να το δοκιμάσω- μπορεί να δημιουργήσει κάτω από οποιεσδήποτε φυσικές συνθήκες φτάνει μονάχα να το έχει ανάγκη
Ίσως ακόμη και ο όρος δημιουργία να είναι ενοχλητικός
Εδώ και καιρό σκέφτομαι πως το μόνο που δεν έχει σημασία είναι το έργο
Ουσιαστικά έχει μόνο για τους απ έξω
Σε καμία περίπτωση για τον καλλιτέχνη
Ο τελευταίος βρίσκεται κατά κάποιο τρόπο σε μια διαρκή κίνηση
Πιάνει στα χέρια του υλικά πράγματα, η κοιμάται, η ονειρεύεται με ανοιχτά μάτια
Περπατά, κάθεται, σηκώνει μια πέτρα, την αφήνει να πέσει ή την πετά στη θάλασσα
Αφουγκράζεται τον ήχο της, αναπαριστά τον άνεμο με τα χείλη
Ορίστε κάναμε ένα «έργο» και γιατί αυτό πρέπει να έχει απήχηση προς τα έξω;
Μόνο για το χρηματιστήριο -κάθε χρηματιστήριο- έχει αξία η ύλη και η περιγραφή αυτής, αλλά σε μια διαισθητική κοινωνία, όπως μια πρωτόγονη αυτό θα μπορούσε να είναι η έκκληση του σαμάνου για καλό κυνήγι και σαν μια τελετουργία αφηρημένη, ανεικονική μα και ταυτόχρονα παγανιστική θα αποκτούσε ένα εσώτερο νόημα στην μικρή αυτή κοινωνία πολύ ουσιαστικότερο από τα συγχαρητήρια του κοινού στον καλλιτέχνη ή την αγορά του έργου, την ανταλλαγή του δηλαδή με χρήματα
Σκέφτομαι να κάνω ένα πείραμα, με μαλακά υλικά για να μην έχω ατυχήματα να δουλέψω, αλλά με κλειστά μάτια, κάποιο έργο
Και να αποφασίσω από τα πριν να δεχτώ το αποτέλεσμα, όταν τα ανοίξω. Μάλιστα να εκπαιδεύσω τον εαυτό μου να το δει σαν δυο διαφορετικά πρόσωπα
Μπορεί να είναι και μια καλή κίνηση να με δω σαν να βγαίνω έξω από το σώμα μου
Δεν έχω ταξιδέψει σχεδόν καθόλου, πολύ περισσότερο να πάω στην Αμερική, δεν γνώρισα κανένα Σχίνο αν και διατηρώ βάσιμες υποψίες πως είναι ένα δημιούργημα σου για να κρατήσει ζωντανό το διάλογο μέσα σου σε σκοτεινές εποχές
Ούτε παντρεύτηκα και χώρισα
Μα κατά κάποιο τρόπο οι διαδικασίες που περιγράφεις, τα άτομα οι αντιδράσεις σου μου μοιάζουν οικείες
Παράλληλοι βίοι μα ενωμένοι με ενδιάμεσες ενώσεις σαν τους στρωτήρες
Ίσως η αμαξοστοιχία που ονομάζουμε, πολιτισμένα, τέχνη -μα κατά βάθος είναι ένα φυτό σαρκοφάγο- να είναι το κοινό σημείο μεταξύ των ανθρώπων που ασχολούνται με αυτή
Μια τελετουργία
Πριν χρόνια όταν το εργαστήριο ήταν ακόμη σε εμβρυακή μορφή όχι με την έννοια της κατασκευής αλλά της λειτουργικότητας και του εξοπλισμού, ολόγυμνο από κάθε ίχνος έργου, πήγα μια βροχερή ημέρα και έβαλα ένα μπεράτι να παίζει στο στέρεο
Φόρεσα μια νιτσεράδα κι άρχισα να σκάβω
Οι βροχές στο άνυδρο ετούτο νησί είναι μια ευλογία της φύσης
Δεν ξέρω αν οι σύγχρονοι γεωργοί αισθάνονται ότι νιώθω εγώ για το φαινόμενο αυτό αλλά και μόνο το γεγονός της γονιμοποίησης της γης από το νερό το βρίσκω εξίσου συναρπαστικό για να μην πω περισσότερο από την αποίκηση του Άρη
Έτσι λοιπόν θέλησα να σκάψω στο μαλακό χώμα και να βάλω σκόρδα
Κάτι που αποδείχθηκε πρόφαση μιας και ποτέ δεν το έκανα
Ξεκίνησα απαλά και προχωρούσα σε μια ευθεία γραμμή στρίβοντας στο τέλος της και προχωρώντας στην αμέσως επόμενη
Δεν σήκωνα το βλέμμα πάρα άκουγα την ιερατική μουσική -σχεδόν μινιμαλιστική- και έσκαβα
Αφού έκανα τρεις μακριές γραμμές αντικρίζοντας μόνο το χώμα κι ακούγοντας τον ήχο της βροχής στη νιτσεράδα συνειδητοποίησα πως στην ουσία και χωρίς κανένα σημείο αναφοράς, ευρισκόμουν στον ομφαλό της γης
Και η αίσθηση ήταν ακριβώς η ίδια με μια αέναη κυκλική κίνηση
Ήταν μία περφόρμανς
Έκανα χρόνια να το συνειδητοποιήσω ψάχνοντας ολοένα το νόημα της κίνησης αυτής μέχρι που σαν μια επιφοίτηση αντιλήφθηκα πως το έργο είναι ο,τι παράγεται από εμάς για εμάς
Μια συνεχής παραγωγή και αυτό που τελικά εκτίθεται δεν είναι πάρα μια επιδερμική κατάσταση, φαντασιακή για τον θεατή και αδιάφορη για εμάς
Το σκάψιμο στο ψιλόβροχο, η επίγνωση πλέον της πράξης αυτής ήταν περφόρμανς που αφορούσε εμένα και κάποια από τα στοιχεία της φύσης
Και μάλιστα καθόλου δικτατορικό, κάτι δηλαδή που υποχρεώνει το θεατή να το δει κι ας μη του λέει κάτι, πάρα μόνο από αίσθηση υποχρέωσης γιατί έκανε το λάθος να παραβρεθεί σε μια αυτιστική τελετουργία
Το έργο για το έργο ή ο καλλιτέχνης για τον καλλιτέχνη;
Γυρνώ ξανά στα σπήλαια
Στο υγρό μισοσκόταδο και με τις χλωμές αναλαμπές της φωτιάς
Chauvet λοιπόν κι είμαι ένα εντεκάχρονο παιδί που πιάνει τα κάρβουνα και αποτυπώνει τις παλάμες του στον τοίχο
Και τι μου συμβαίνει; Μια αποκάλυψη τεράστια
Είμαι Εγώ
Υπάρχω!
Έμμεσα όμως μέσα από μια ύλη
Ίσως και πάλι να είμαι κάποιος άλλος, δεν έχω μέτρο σύγκρισης ακόμη δεν συνδυάζω την εικόνα με εμένα
Αλλά και πάλι σαν ένας μικρός θεός μπορώ να δω «κάποια» χέρια σαν τα δικά μου(;) να εμφανίζονται στο τοίχωμα
Άρα αυτό που υπάρχει εκεί μπορεί να προεκταθεί και να γίνει βίσονας, άλογο, κατσίκι και ο,τι υπάρχει από αυτά που τρώω
Κι αν αυτά υπάρχουν κάπου βρίσκομαι μέσα σε τούτο τον κόσμο
Δεν είμαι «καλλιτέχνης» αλλά δημιουργός ο οποίος εκείνη τη στιγμή εφευρίσκει την Τέχνη
Το ερώτημα παραμένει
Έχουμε ανάγκη το κοινό ή αυτό εμάς
είμαστε ανεξάρτητοι;
Ριχάρδος Φώσκολος, γλύπτης.
Τήνος, 6 Δεκεμβρίου 2016.