Η Άννα κατάφερε να επιβιώσει από τον όλεθρο της Κατοχής και της γενοκτονίας των Εβραίων μόνο και μόνο για να φτάσει στο σημείο να δει το ίδιο της το εγγόνι, τον Ιάκωβο, να έχει υποστεί πλύση εγκεφάλου και να συμμερίζεται τις απόψεις των νεοναζί στο σχολείο που πηγαίνει. Απογοητευμένη και σοκαρισμένη, σπάει έναν όρκο σιωπής και αποκαλύπτει στο εγγόνι της ποιοι πραγματικά είναι οι Ναζί, του αφηγείται τις θηριωδίες που έζησε στο πετσί της, τον τρόμο και τους αφανισμούς αλλά πάνω απ’ όλα ποιοι πραγματικά είναι! Στη συνέχεια, περιμένει με αγωνία: θα ανατρέψει άραγε εγκαίρως τη λανθασμένη κοσμοθεωρία του Ιάκωβου; Πώς θα είναι από δω και πέρα οι σχέσεις μεταξύ τους; Τι συνέβη στα δύσκολα εκείνα χρόνια των γερμανικών θηριωδιών;Η Άννα Τιάνο είναι Εβραία, κόρη φτωχής οικογένειας, που με σύσταση του αρχιραβίνου τους ξεκινάει να εργάζεται στην οικογένεια του εμπόρου Γιάννη Φιλιππίδη ως υπηρέτρια το 1940. Σε μια κοινωνική επίσκεψη που δέχονται γνωρίζει την επίσης Εβραία Ντάλια Ζακάρ και γίνονται αχώριστες φίλες. Στο μυθιστόρημα, με αφορμή κυρίως την οικογένεια των Φιλιππίδων και των Τιάνο, ξεδιπλώνονται όλα τα γεγονότα που σημάδεψαν τη δεκαετία του 1940, τα γνωστά ιστορικά αλλά και τα καθημερινά, οι δυσκολίες δηλαδή που συναντούσε ο κόσμος για να επιβιώσει, να βρει φαγητό και να ξεφύγει από τα νύχια της γερμανικής θηριωδίας, ειδικά αν ήταν Εβραίος ή εντεταγμένος στην Εθνική Αντίσταση.
Το διαφορετικό του μυθιστόρηματος από άλλα αντίστοιχα είναι το γεγονός πως δεν αφηγείται τη ζωή και τις απάνθρωπες συνθήκες στα κρεματόρια αλλά τον τρόπο που γλύτωσαν αρκετοί Εβραίοι χάρη στις πλαστές ταυτότητες που προμηθεύτηκαν και τους έδειχναν χριστιανούς, χωρίς αυτό να αλλάξει την πίστη τους και τις θρησκευτικές συνήθειες. Έτσι, ο συγγραφέας έχει το περιθώριο να περιγράψει πάμπολλα περιστατικά μεγαλείου ψυχής, προδοσίας, αηνθικότητας, ομοψυχίας, αντίστασης κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Από την εξαφάνιση του αρχιραβίνου Αθηνών πριν παραδώσει τη λίστα των Εβραίων της Αθήνας, αναγκασμένος από τη γερμανική διοίκηση, μέχρι την άνοδο του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, από το άδειασμα της Θεσσαλονίκης από το εβραϊκό στοιχείο και τον αντίκτυπό του στην Αθήνα, που οργανώθηκε καλύτερα στο ζήτημα αυτό και σώθηκαν αρκετοί, ως την πίστη και την ελπίδα κάποιων πως η γερμανική θηριωδία δεν ήταν παρά μια φήμη κι ως τα ματοβαμμένα μπλοκά του 1944 και τα Δεκεμβριανά. Καθημερινές στιγμές, δυσκολίες, η ελπίδα της απελευθέρωσης και πολλά άλλα περιστατικά περνούν μέσα από τις σελίδες του βιβλίου και μου χάρισαν ποικίλα συναισθήματα.
Το τέλος του βιβλίου ήταν σωστό, ούτε βιαστικά δοσμένο ούτε αψυχολόγητο. Φυσικά επήλθε ρήξη στη σχέση εγγονιού και γιαγιάς, κάτι που με σαδισμό σχεδόν αποδέχτηκε ο πατέρας του παιδιού, συνέβησαν όμως κάποιες ανατροπές που οδήγησαν στο συγκινητικό τέλος. Θα προτιμούσα πάντως να αναπτυχθεί λίγο περισσότερο ο ομοϊδεάτης πατέρας του Ιάκωβου, μιας και σκιαγραφήθηκε ελάχιστα και σχεδόν βιαστικά ως επιλογή της κόρης της Άννας, χωρίς να εξηγηθεί γιατί να έχει την ίδια ρατσιστική αντίληψη με τον Ιάκωβο. «Ο εγγονός της Άννας» είναι άλλη μια ιστορία για την Κατοχή και το κυνηγητό των Εβραίων, που αποδίδει σωστά και τεκμηριωμένα τις δύσκολες συνθήκες που επικρατούσαν τότε ενώ το δένει αρμονικά με τις συνέπειες του νεοναζισμού στη σημερινή εποχή και τον τρόπο που τόσο εύκολα υφίστανται πλύση εγκεφάλου οι σημερινοί νέοι.
Πάνος Τουρλής