Η αγαπημένη Ελένη Τσαμαδού επιστρέφει μ’ ένα διαφορετικό και τρυφερό βιβλίο, μια συλλογή διηγημάτων που ζωντανεύουν γνωστές και άγνωστες προσωπικότητες αλλά μέσα από τα μάτια μιας… γάτας! Συνδετικός κρίκος είναι η Ματμαζέλ που συστήνεται στον αναγνώστη ενδιάμεσα στα κεφάλαια και διατυπώνει ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις με σαρκαστικό χιούμορ, σχολιάζει με τον δικό της τρόπο τη σχέση με τη συγκάτοικό της, την Ινώ (ναι, άνθρωπος είναι, δεν έχει «κυρία» η γάτα, αν είναι ποτέ δυνατόν) και ξεκαθαρίζει πως το επίσημο όνομά της δεν πρέπει να το μάθει κανείς. Γιατί, άραγε; Χμ….
Το βιβλίο το αγάπησα για πολλούς λόγους, όχι μόνο επειδή πρωταγωνιστούν γάτες. Είναι έξυπνο, καλογραμμένο, ενδιαφέρον, με ποικίλες ιστορικές στιγμές, διαφορετικά στυλ αφήγησης ανάλογα την εποχή και τον τόπο και καταφέρνει μέσα σε ελάχιστες σελίδες να ζωντανέψει παραστατικά την εκάστοτε περίοδο όπου μας μεταφέρει. Δεν υπάρχει στερεοτυπική αφήγηση αφού η συγγραφέας παραθέτει τα κείμενά της με τέτοιο τρόπο που συμπεραίνουμε μόνο μέσα από τα γεγονότα και τις λέξεις-κλειδιά πού βρισκόμαστε και ποιος είναι ο πρωταγωνιστής του κάθε διηγήματος. Εξ ου και ποικιλία εκφραστικών μέσων, ιδιολέκτων, εγκυκλοπαιδικών πληροφοριών, κάποιες φορές λίγο χιούμορ, κάποιες άλλες ένα δάκρυ παραπάνω συγκροτούν ένα όμορφο, συντροφικό βιβλίο που με κράτησε για πολλές ώρες βυθισμένο σ’ έναν κόσμο γατών, οι οποίες, λόγω ιδιότητας, ξέρουν πολλά παραπάνω από τους ανθρώπους και τα μοιράζονται απλόχερα με τους κουτούς, όπως διατείνεται η Ματμαζέλ, αναγνώστες.
Η Λούλου στη Σμύρνη και τον Μπουρνόβα το 1922, η Νουνεφέρ στο πλάι του νεογέννητου Μωυσή πριν τον αφήσει η μητέρα του να τον πάρει το ποτάμι για να γλυτώσει από τον θάνατο, η Χιών και η ωραία Ελένη του Μενελάου («όμορφη αλλά και τρυφερή και κρυφοπαιχνιδιάρα»), το ανώνυμο γατί που προσπάθησε να σώσει τη ζωή της δούλας που το φρόντιζε την εποχή του λοιμού που είχε πλήξει την Αθήνα κατά το δεύτερο έτος του Πελοποννησιακού πολέμου, η Φιρουζέ στην οποία αφηγείται τις περιπέτειές της η Ρωξάνη, κόρη του Δαρείου και σύζυγος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η Χάττι της Κλεοπάτρας, η Αρετή που αντιμετωπίζει μαζί με τη Θεοδώρα και τον Ιουστινιανό την αιματηρή στάση του Νίκα, η ανώνυμη γάτα που συντροφεύει την Κασσιανή όσο γράφει ύμνους και ψέλνει κλεισμένη στο μοναστήρι, η Νέμεσις πλάι στην Άννα Κομνηνή που διαβιεί κι αυτή σε μοναστήρι γράφοντας με την αδελφή Πελαγία τα απομνημονεύματά της, την «Αλεξιάδα», η Βέρα της Ζωής Παλαιολογίνας στα πόδια του Πετράρχη που ετοιμάζεται να παντρευτεί τον Αυτοκράτορα της Ρωσίας Ιβάν Γ΄, η απρόσκλητη Λάουρα, ο Τάμπι με τον Ντικ Γουίτινγκτον στο βικτοριανό Λονδίνο, η Αϊμέ που βρίσκει η Νακσιντίλ, η μητέρα του Σουλτάνου Μαχμούτ Β΄, η Aurore του Φρεντερίκ Σοπέν, η Μους της Αμαλίας μας αφηγούνται τις ιστορίες τους στο πρώτο μέρος. Ταξιδεύουμε από την αρχαία Ελλάδα και τη Μεσοποταμία στον Μυστρά και την Κωνσταντινούπολη, σε μοναστήρια και παλάτια, σε μεγάλες πόλεις της Ευρώπης, γνωρίζουμε σημαντικές προσωπικότητες της Ιστορίας και των Γραμμάτων, άντρες και γυναίκες, μαθαίνουμε εκ των έσω λεπτομέρειες της ζωής και της ψυχολογίας τους, κάποιοι με παρακίνησαν να ψάξω και περισσότερο για τη ζωή και τα επιτεύγματά τους. Μια πανσπερμία χαρακτήρων και προσωπικοτήτων που τους συντροφεύουν γάτες, με τις οποίες μοιράζονται τις ευτυχισμένες και τις δύσκολες στιγμές τους.
Στο δεύτερο μέρος όμως, όπως μας αποκαλύπτει κι η ίδια η Ματμαζέλ, έχουμε να κάνουμε με ιστορίες απλώς ανθρώπων που δε συνδέονται άμεσα με μεγάλα ιστορικά γεγονότα όμως η θεματολογία είναι και πάλι ενδιαφέρουσα και η γραφή άψογη ενώ μ’ έναν μαγικό τρόπο οι ιστορίες συνδέονται με τη συγκάτοικο της αφηγήτριας γάτας και τη μητέρα της! Η Λευτέρω του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη αδιαφορεί για τα όσα λέει το αφεντικό της στον Γεώργιο Τερτσέτη, η Ζαμπία έμαθε με συγκινητικό τρόπο από την αφεντικίνα της τον σκληρό γδικιωμό της Μάνης και τις συνέπειές του, το Κουτσουνάκι κυνηγιέται από τις ορδές του Ιμπραήμ, η Τζιντζινάτα είναι η μόνη που επιτρέπει ο Ερρίκος Σλήμαν να μπαίνει στο γραφείο του στο Ιλίου Μέλαθρον, η Κοντέσα συντροφεύει τον Γεώργιο Σταύρου όσο αναπολεί τα ευτυχισμένα χρόνια πλάι στον Ιωάννη Καποδίστρια κατά την ανασυγκρότηση του νέου ελληνικού κράτους και άλλοι άνθρωποι που πέρασαν και χάθηκαν αλλά τους ξαναφέρνει στο φως το βιβλίο της κυρίας Ελένης Τσαμαδού συνεχίζουν να παρελαύνουν από τις σελίδες διατηρώντας αμείωτο το ενδιαφέρον.
Κάθε φορά η συγγραφέας εμπλουτίζει το κείμενό της με υπέροχες παρομοιώσεις, με έναν γλυκό λυρισμό και ζωντανεύει την αντίστοιχη εποχή και περιοχή με προσεγμένες λεπτομέρειες και ταιριαστό λεξιλόγιο και γεγονότα. Η Ιστορία και η μυθολογία δίνονται ανακατεμένες όμορφα και δοσμένες μέσα από την οπτική γωνία μιας γάτας που έχει το ελεύθερο να κινείται προς όπου και όπως θέλει, οπότε παρατηρεί και σχολιάζει τα πάντα. Σε κάθε ιστορία η συγγραφέας βρίσκει κι έναν διαφορετικό τρόπο όχι μόνο να μας εισαγάγει στην ιστορία αλλά και να την ξεδιπλώσει. Όλες με κέρδισαν και δύσκολα μπορώ να ξεχωρίσω κάποιες. Η αφήγηση για την Ωραία Ελένη ήταν άκρως ξεκαρδιστική, με μεγάλες παρενθέσεις αλλά πλήρης και τεκμηριωμένη. Με συγκίνησε η ιστορία της Ρωξάνης, της συζύγου του Μεγάλου Αλεξάνδρου και μέσω αυτής αναβίωσε η ατμόσφαιρα των δολοπλοκιών που ακολούθησαν τον θανάτου του μεγάλου στρατηλάτη. Δάκρυσα με τα απομνημονεύματα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Ανησύχησα με το κυνηγητό των Ελλήνων από τον Ιμπραήμ. Αξέχαστη θα μου μείνει η σκιαγράφηση της Κλεοπάτρας και η επεξήγηση της στάσης της απέναντι σε Οκταβιανό και Μάρκο Αντώνιο ενώ δεν έπαψα να γελάω από την αλλεργική αντίδραση του Οκταβιανού στη Χάττι.
Οι «Μυστικές ιστορίες» της κυρίας Ελένης Τσαμαδού είναι αυτοτελείς και διαφορετικές, συνδέονται όμως αναπόσπαστα και με πρωτότυπο τρόπο με την αφηγήτρια του βιβλίου, τη Ματμαζέλ, η οποία κάποια στιγμή αρχίζει να παίρνει πρωταγωνιστικό ρόλο και να τσακώνεται με την Τιτίνα, επομένως δεν έχουμε μόνο μια ανθολογία γοητευτικών, τρυφερών και ιστορικά τεκμηριωμένων διηγημάτων με πρωταγωνίστριες γάτες αλλά (και) ένα πρωτότυπο σπονδυλωτό μυθιστόρημα, με μια γάτα-αφηγήτρια που παρατηρεί και σχολιάζει, χαρίζει άφθονες γνώσεις και ποικίλες εικόνες από τόσες διαφορετικές εποχές ενώ όσο πλησίαζα στο τέλος άρχιζα να προσεγγίζω το μυστικό της και να την αγαπώ πιο πολύ κι ας μαλώνει αυστηρά τον αναγνώστη για την αλόγιστη χρήση του ίντερνετ: «βιβλία να διαβάζετε»! Ποικίλο, ενδιαφέρον, διαφορετικό, τρυφερό και χαδιάρικο!
Πάνος Τουρλής