Μετάξι

της Νεκταρίας Ζαγοριανάκου-Μακρυδήμα

Ο Αρσένιος Ασλάνογλου γεννήθηκε στην Κίο της Μικράς Ασίας το 1880 σε οικογένεια μικρής έκτασης σηροτρόφων. Από παιδί έμαθε τους μεταξοσκώληκες και όλες τις μεθόδους της παραγωγής φίνου και ανθεκτικού μεταξιού. Στο μυθιστόρημα ξεδιπλώνεται η πολυκύμαντη ζωή του από την Οθωμανική Αυτοκρατορία ως τη Λυών και το Παρίσι κι από κει μέχρι την Αλεξάνδρεια. Είναι μια ζωή γεμάτη, μεστή, ανατρεπτική, ταμένη και αφοσιωμένη στο μετάξι και στον τρόπο που αυτό μεταμορφώνει τα γυναικεία σώματα. Ένα υπέροχο μυθιστόρημα, γεμάτο ανθρώπινους χαρακτήρες, λεπτομερή αναπαράσταση τόπων και εποχών και μια διαρκή αναζήτηση της ευτυχίας.

Η κυρία Νεκταρία Ζαγοριανάκου αυτήν τη φορά ασχολείται με την παραγωγή και την κατασκευή του μεταξιού και ταυτόχρονα, μέσα από τα μάτια ενός άντρα που γίνεται πανίσχυρος εμποροράφτης, ξεδιπλώνει τα τραγικά γεγονότα των αρχών του ελληνικού 20ού αιώνα μέσα από διηγήσεις, ντοκουμέντα και μαρτυρίες. Η λυρικότητα της αφήγησής της συναντά την εμπεριστατωμένη και εμβριθή μελέτη και την ομορφιά ενός αρμονικού συνόλου από έρωτες, προδοσίες, πλούτο και ευμάρεια. Από τη ζωή του Αρσέν, όπως συστήνεται στον κύκλο του, περνάνε γυναίκες που τον στοιχειώνουν, τον προδίδουν, τον ερωτεύονται, τον ζητάνε. Μεγαλώνει, ωριμάζει, αμφισβητεί, δειλιάζει, τύπτεται, δημιουργεί, πλουτίζει, σκέφτεται, μοιράζεται. Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση του δίνει το περιθώριο να καταγράψει τα πάντα με καθαρή ματιά και να μην αφήσει τίποτε απ’ έξω. Παραδέχεται τα λάθη του, καταγράφει τις φοβίες του, αποδέχεται τις αλλαγές που ατσαλώνουν τον χαρακτήρα του, αμφισβητεί, παρασύρεται, πάντα όμως ακολουθεί τα χνάρια της ηθικής που του μεταλαμπάδευσε ο παππούς του, Πετρής, ένας άντρας που έζησε χωρίς στερεότυπα και καθωσπρεπισμούς.

Η συγγραφέας με ταξίδεψε και με ξενάγησε στη Λυών και το Παρίσι, την Κωνσταντινούπολη και την Προύσα μα κυρίως στην Αλεξάνδρεια. Φωτίζει και παραθέτει με εύληπτο τρόπο γεγονότα ήσσονος και μείζονος σημασίας, που συμπληρώνουν την αφήγηση και της δίνουν παλμό και αληθοφάνεια. Η επανάσταση των εργατών του μεταξιού το 1831 στη Γαλλία, η διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ, η εκστρατεία στην Καλλίπολη, ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος, οι σφαγές του 1922 είναι γεγονότα ιστορικά που επηρεάζουν τις δουλειές και τις γνωριμίες του Αρσέν. Παραμένοντας πιστός στις αξίες του, συνεταιρίζεται πλούσιους πελάτες, συναναστρέφεται τις μούσες που τον εμπνέουν για να τις ντύσει στα μετάξια και όλα αυτά σχηματίζουν ένα όμορφο παζλ, γεμάτο με μυρωδιές και χρώματα.

Φυσικά η Αλεξάνδρεια, ως μαγική και ταυτόχρονα ιστορική πόλη, έχει κυρίαρχο ρόλο στο μυθιστόρημα: οι Παναιγύπτιοι-Πανελλήνιοι αγώνες του 1910, η εμπειρία μιας κρουαζιέρας στον Νείλο, η Βιβλιοθήκη, ο ποιητής Καβάφης που τον κέρδισε η δεξιοτεχνία του Αρσέν και τόσα άλλα γεγονότα παρελαύνουν και εξοικειώνουν τον αναγνώστη με την εποχή και τους τόπους. Ντοκουμέντα όπως το Βασιλικό Διάταγμα που απαγόρευε την υποδοχή ομαδικών αφίξεων από την αλλοδαπή άνευ διαβατηρίου, τα άρθρα των εφημερίδων που ζωντάνευαν τα γεγονότα του Εθνικού Διχασμού κ. ά. εναλλάσσονταν με τα λόγια ψυχής που περιείχαν οι επιστολές από την πατρίδα Κίο, τις αισθήσεις που ξυπνούσαν κατά τον διάπλου του Νείλου και τόσα όμορφα, ζωντανά στιγμιότυπα και περιστατικά.

Το «Μετάξι» είναι η ζωή ενός ανθρώπου που ξεκίνησε από τα χαμηλά και κατάφερε με προσωπικό μόχθο και δουλειά να ανέβει κοινωνικά, να κυριαρχήσει στον χώρο του πολύτιμου υφάσματος, να γνωρίσει σημαντικές προσωπικότητες μα πάνω απ’ όλα να ζήσει γεγονότα που τον ατσάλωσαν, τον γαλούχησαν και στο τέλος του επεφύλασσαν απανωτές εκπλήξεις. Ο Αρσένιος Ασλάνογλου ακολούθησε ακριβώς την πορεία της κάμπιας που γίνεται μεταξοσκώληκας και τυλίχτηκε με τις ατσάλινες κλωστές της μοναξιάς και της απομόνωσης ώσπου να βρεθεί η κατάλληλη ραγισματιά που θα τον ξαναφέρει στο φως: η γυναίκα.

Πάνος Τουρλής