Ένα βιβλίο που κινείται ανάμεσα στα αρχαία χρόνια και στο σήμερα. Στο ένα σκέλος του έχουμε την ιστορία της Καλλινίκης, μιας γυναίκας που έζησε κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία, που επέζησε από τη σφαγή της Ολύνθου, πουλήθηκε ως σκλάβα στον Μακεδόνα άρχοντα Τυρίμμα και μέσα από μια σειρά περιστατικών και περιπετειών, καταλήγει κατάσκοπος στην Αθήνα. Ποιος είναι ο πραγματικός ρόλος της και γιατί δέχτηκε αυτήν την επικίνδυνη αποστολή; Τι ρόλο παίζει στην ιστορία μια χρυσή, πολύτιμη κύλικα και γιατί θεωρείται απόδειξη της εξαγοράς του Δημοσθένη; Πόσο βαθιά πάνε τα δίχτυα της Ολυμπιάδας που θέλει να προστατέψει τον γιο της από όσους επιβουλεύονται την ηγεσία και να εξασφαλίσει τη νόμιμη διαδοχή στον θρόνο του; Πόσο ευεπηρέαστος ήταν ο Μακεδόνας αρχιστράτηγος και πώς χειρίστηκε το ζήτημα των εκστρατειών του και των στρατηγών που τοποθετούσε σε καίριες θέσεις; Ποια ήταν η θέση της γυναίκας στην κλασική εποχή; Τι απέγιναν τα περίφημα Αρπάλεια χρήματα;
Η συγγραφέας καταπιάνεται με μια ιστορική περιόδο που ελάχιστοι τολμάνε έστω να αγγίξουν: τους κλασικούς χρόνους (499-323 π. Χ.). Χωρίς να καταγράφει τη ζωή του Μεγάλου Αλεξάνδρου λεπτομερώς, ένα θέμα που έχει εξαντληθεί σε πολλά μυθιστορήματα ή / και μελέτες, προτιμά να περιγράψει τον απόηχο των επιτευγμάτων του σε Μακεδονία και Αθήνα. Η συγγραφέας έχει πραγματοποιήσει μια πολύ καλή έρευνα ως προς την αναπαράσταση της εποχής, την τοποθέτηση των πραγματικών προσώπων στον χώρο και τον χρόνο ενώ η ιστορία της Καλλινίκης έχει δουλευτεί σωστά, χωρίς ασάφειες. Πρόκειται για μία γυναίκα που έρχεται συνέχεια αντιμέτωπη με την ατυχία και αλλάζει διαρκώς ρόλους και θέσεις. Η κυρία Κυρκίνη-Κούτουλα τονίζει σωστά και χωρίς μίσανδρες αναφορές τη θέση της γυναίκας στην αρχαία ελληνική κοινωνία και τις ευκαιρίες που ίσως έχασε η Ιστορία παραμερίζοντας σημαντικές γυναικείες προσωπικότητες.
Το μυθιστόρημα, παρ’ όλο που έχει συνεχείς εναλλαγές και ανατροπές όταν πλησιάζει προς το τέλος του αρχίζει να βάζει τα πράγματα στη σωστή τους θέση και σειρά με λίγο πολύπλοκο τρόπο, εμπλέκοντας πολλούς χαρακτήρες, με αποτέλεσμα κάποιος που δεν έχει διαβάσει προσεκτικά το κείμενο ίσως χαθεί ή δυσκολευτεί να το παρακολουθήσει ως το τέλος, παρ’ όλο που η αναπαράσταση της εποχής όπως προείπα είναι τεκμηριωμένη.
Δυστυχώς όμως το κείμενο έχει ένα σημαντικό μειονέκτημα: η συγγραφέας προτίμησε να αφηγηθεί την ιστορία της Καλλινίκης σε πρώτο πρόσωπο, κάτι που δίνει ζωντάνια και δύναμη στην εξέλιξη της ιστορίας όμως σε πάρα πολλά σημεία ίσως η ανάγκη της κυρίας Κυρκίνη-Κουτούλα να κάνει πιο προσιτό το κείμενο στον αναγνώστη αφηγηματικά και λεξιλογικά την οδηγεί σε λάθη. Δεν είναι ορθόν δηλαδή η Καλλινίκη να αναφέρει τη λέξη «κασκόλ» που φορούσε ο Δημοσθένης όταν κρύωσε αντί για εσθήτα, ιμάτιο ή κάτι άλλο ή να περιγράφει πώς περπάτησε μέσα σε ένα τούνελ αντί στοά. Χρησιμοποιούνται συχνά λέξεις και εκφράσεις που καθιερώθηκαν πολύ αργότερα, όπως «το κερασάκι στην τούρτα» ή «μπαγάσας». Ήταν τόσο στιβαρό το σύνολο του κειμένου και καλοδουλεμένη η κεντρική ιδέα της υπόθεσης, που αυτές οι λέξεις (μεταξύ άλλων ) με ξένισαν αρκετά.
Στο άλλο σκέλος του μυθιστορήματος, βρισκόμαστε στο έτος 2017 όπου γίνεται η δολοφονία μιας φιλολόγου με αφορμή την ίδια χρυσή κύλικα. Το πώς και γιατί συνδέονται όλα αυτά με το παρελθόν θ’ αφήσω τον αναγνώστη να το ανακαλύψει μόνος του, θα ήθελα όμως να επισημάνω πως αυτή η ιστορία, εκτός του ότι καταλαμβάνει ελάχιστες σελίδες συγκριτικά με την ιστορία της Καλλινίκης, είναι εξαιρετικά αδύναμη. Δηλαδή, ούτε ισομέρεια μεταξύ των δύο ιστοριών έχουμε ούτε και ρεαλισμό. Ήταν ξεκάθαρο πως η συγγραφέας επιδόθηκε με την αγάπη και τις γνώσεις της για την Ιστορία και την Αρχαιολογία στη συγγραφή της περιπέτειας της Καλλινίκης και δεν κατάφερε να φέρει σε ισάξιο πέρας τη σύγχρονη ιστορία. Το κομμάτι τού σήμερα μου φάνηκε βιαστικό, γρήγορο και σχεδόν επιφανειακό, παρ’ όλο που η ανατροπή του τέλους και η αλήθεια που ήρθε στο φως, από τη μια μου έδειξαν το ταλέντο και τη διεισδυτικότητα της Ρίκας, φίλης της φιλολόγου, που μπλέχτηκε άθελά της στην εξιχνίαση της δολοφονίας, η δε αλήθεια ήταν μια πολύ καλή ιδέα που πραγματικά εύχομαι να είχε παρουσιαστεί και περιγραφεί αλλιώς.
«Η χρυσή κύλικα» είναι ένα καλοδουλεμένο και τεκμηριωμένο ιστορικό μυθιστόρημα, με πρωτότυπη και ξεχωριστή κεντρική ιδέα, με μια καλοστημένη μηχανή κατασκοπίας και ένα λυτρωτικό τέλος, που με ταξίδεψε νοερά στην εποχή της δημαγωγίας του Δημοσθένη, της λαμπρής δόξας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των αρχών του χάους που θα ακολουθούσε με τον πόλεμο των επιγόνων.
Πάνος Τουρλής