Η «άλλη εκδοχή» μιας προσωπικότητας που στιγμάτισε με τον πιο βάναυσο τρόπο τον αιώνα που πέρασε. Το όνομα του ταυτίστηκε με το Απόλυτο Κακό, ο πολιτικός του βίος έγινε συνώνυμος με την πιο αυστηρή εκδοχή του ολοκληρωτισμού. Πως θα είχε διαμορφωθεί ο ιστορικός χάρτης, αν ο Αδόλφος Χίτλερ δεν είχε απορριφθεί από την Σχολή Καλών Τεχνών της Βιέννης, όπως πραγματικά συνέβη; Θα μπορούσε η τέχνη να εμφυσήσει στην άτεγκτη και γεμάτη μίσος ψυχή του τις αρετές ενός ευαίσθητου, ανθρώπινου και ηθικά καλλιεργημένου άτομου; Ο Σμιτ παρακολουθεί παράλληλα τις δύο ζωές του Δικτάτορα. Από τη μία, η πραγματική, η ιστορική, η μη αναστρέψιμη. Από την άλλη, η μυθιστορηματική, η μη ιστορική, η απραγματοποίητη. Μέσα από τον μυθιστορηματικό καμβά του γάλλου συγγραφέα απορρέει ένα ιστορικό δίδαγμα, αυτό της τυχαιότητας, το πώς δηλαδή οι φαινομενικά μικρές, ασήμαντες λεπτομέρειες μπορούν να θέσουν το τρένο της ιστορίας σε εκτροχιασμό.
Νίκος Ταγκούλης
(αναδημοσίευση από το περιοδικό Καλειδοσκόπιο)