Γλυκά χαράζουν οι άγριες νύχτες

της Φωτεινής Ναούμ

glika_xarazounΓλυκά χαράζουν οι άγριες νύχτες της ψυχής. Μένεις όλη τη ζωή σου ξάγρυπνος για να προστατέψεις τον εαυτό σου από τις τύψεις, τους φόβους, τις ενοχές, καταναλώνεις αβέρτα τα χάπια της ρουτίνας κι όμως, την ώρα που γλυκοχαράζει άλλη μια νύχτα, στο σημείο ακριβώς που αποσύρεται το σκότος και το αντικαθιστά η μέρα, τότε μια γλύκα ντύνει την ψυχή και την αφήνει να χαμογελάσει. Έτσι και η Νόρα, από τις λίγες «χάρτινες» τυπικά αλλά «αληθινές» ουσιαστικά γυναίκες της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας που μου σύστησαν ως τώρα. Μια γυναίκα που τρέχει να ξεφύγει από το παρελθόν αλλά ψηφίδες του συναντά σε κάθε άντρα που γνωρίζει. Κωστάντζα, Αλεξανδρούπολη, Κομοτηνή, Αθήνα και Νέα Υόρκη κι όλα πάλι από την αρχή. Ποια είναι; Τι ψάχνει; Τι φοβάται; Γιατι δε ριζώνει σε έναν τόπο; Γιατί μεταπηδά από ρουτίνα σε ρουτίνα σαν ανάσα σε λόξιγκα; Τι τη στοιχειώνει; Ποιος θα τη βοηθήσει ουσιαστικά να βρει τον εαυτό της; Έχει εαυτό; Ποιος άντρας, που σα φύλο είναι από τα πιο πλέον γνωστά είδη ελλειπτικής προσοχής, θα σπάσει αυτό το καλούπι, θα ψάξει βαθιά μέσα της χωρίς να τρελαθεί στο μεταξύ;

Ένα εξαιρετικό ψυχογράφημα για απαιτητικούς αναγνώστες που με δυσκόλεψε και το απόλαυσα ταυτόχρονα. Δεν πρόκειται για άλλο ένα μυθιστόρημα τραγικής, αναληθούς, έντονης γυναίκας που γνωρίζει έναν άντρα και της συμβαίνουν τα μύρια όσα, επιφανειακά και πρόχειρα γραμμένα για να γεμίζουν οι σελίδες και να ροκανίζουν τον χρόνο του αναγνώστη. Όχι. Η Φωτεινή Ναούμ, σαν άλλος φάρος, φωτίζει διακριτικά από την ακρινή πόλη της Ελλάδας όπου ζει τον χώρο της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας, έχοντας βρει έναν πολύ φιλόξενο και ανοιχτό σε διαφορετικές προτάσεις εκδοτικό οίκο. Το μυθιστόρημα αυτό θέλει το χρόνο του. Δεν είναι περίπλοκο, δεν είναι δύσκολο. Ίσως θεωρηθεί μονοδιάστατο, χωρίς έντονες εκπλήξεις ως προς την πλοκή, όμως είναι τόσο καίρια δομημένο γύρω από την πρωταγωνίστρια Νόρα, είναι τόσο άριστα εξυφασμένο γύρω από τη ζωή της που πραγματικά αν του δώσετε την ευκαιρία και το φτάσετε ως το τέλος θα αποζημιωθείτε.

Παραδέχομαι ότι έχω αγαπήσει τη γραφή της συγγραφέως (το «Χωρίς παρελθόν» θα με στοιχειώνει για καιρό) και ειλικρινά θα το άφηνα κι εγώ στην ησυχία του από τις πρώτες σελίδες. Επέμεινα όμως γιατί η Φωτεινή Ναούμ δεν είναι τυχαία στον χώρο του μυθιστορήματος, άρα κάτι θέλει να πει, κάτι διαφορετικό να γράψει. Και πράγματι ανταμείφθηκα. Στην αρχή μου φάνηκε ανεδαφικό και έφτασα να ρωτάω τον εαυτό μου «πόσους άντρες θα γνωρίσεις έτσι τυχαία, για να τους εκμεταλλευτείς και να τους απομυζήσεις και μετά να επαναλάβεις το ίδιο με τον επόμενο και τον επόμενο κλπ.;». Μετά την εξαιρετική, ολοζώντανη αρχή, που η Νόρα το έχει σκάσει απο το πλουσιόσπιτό της στην Κωστάντζα και ζει περιπέτειες στη Θράκη με έναν περιπλανώμενο θίασο τσίρκου (ατμόσφαιρα, αληθινοί χαρακτήρες, εξαιρετικές σκηνές), η Νόρα αρχίζει σαν άλλος Οδυσσέας να πηγαίνει από άντρα σε άντρα κι αυτό το σημείο είναι το δύσκολο. Δεν τη νοιάζει τη συγγραφέα αυτό που φαίνεται σε πρώτη φάση. Τοποθετεί ακριβοδίκαια τις ψηφίδες της ιστορίας της, βάζει τα κομμάτια που θέλει όπου τα θέλει εκείνη, μόνο και μόνο για να τα ανατρέψει όλα από τη μέση της ιστορίας περίπου. Επιτέλους, ξεδιπλώνεται ο πραγματικός λογος που μας αφηγείται την ιστορία και απλώνει την πλοκή της να στεγνώσει στα μάτια του αναγνώστη.

Η Νόρα είναι ένα τραγικό πρόσωπο, που κουράζεται και βαριέται εύκολα, θέλει την ελευθερία της, αρνείται πεισματικά να κλειστεί σε οποιασδήποτε μορφής ρουτίνα για πολύ διάστημα, παίζει με την ψυχολογία, τα συναισθήματα και τον χαρακτήρα των αντρών, κρύβοντας επιδέξια τα δικά της μυστικά. Θα βρει τη λύτρωση και την αγάπη; Θα θελήσει ποτέ να επιστρέψει και να γνωρίσει την κόρη και τον σύζυγο που άφησε πίσω της; Θα την αλλάξουν τα χρόνια και οι εμπειρίες; Πού θα κατασταλάξει και πώς θα πορευτεί από ένα σημείο και μετά; Γιατί φεύγει όλο και πιο μακριά από την πατρίδα της; Τι της συνέβη σε εκείνη την ξένη χώρα;

Όπως λέει και η συγγραφέας: «Δεν έχει σημασία αν αυτή τη μία ζωή σου την πορεύεσαι με τόλμη ή αρετή. Δεν έχει σημασία αν πρυτανεύει η λογική, η παρορμητικότητα ή κάτι άλλο ακαθόριστο, δύσκολο ακόμη και σ’ εσένα να το καταλάβεις. Σημασία έχει, έστω και αργά, ν’ ανακαλύψεις πώς θέλεις να ζεις και να το υπσοτηρίζεις με πάθος» (σελ. 416).

Η Νόρα, η μάνα της Έλενας, που γνώρισα στο «Χωρίς παρελθόν», είναι εδώ να μας αφηγηθεί τη δική της ιστορία. Μη φοβάστε, τα βιβλία μπορούν να διαβαστούν και χωριστά. Δεν υπάρχει σειρά, μόνο ένας υπέροχος και συγκινητικός συνεκτικός δεσμός. Η Φωτεινή Ναούμ στα καλύτερά της. Απλά, προσέξτε αυτό που λέω: είναι για απαιτητικούς αναγνώστες.

Πάνος Τουρλής