Προλογικό Σημείωμα
(Ὑπὸ τοῦ πατρὸς Γεωργίου Μεταλλινοῦ)

Ἡ ἐρευνητικὴ ἐνασχόληση μὲ τὴν Τοπικὴ Ἱστορία σ’ ὅλο της τὸ φάσμα (Πολιτικὴ καὶ Ἐκκλησιαστική) εἶναι ἀπόλυτα ἀναγκαία γιὰ τὴν προώθηση τῆς Γενικῆς Ἱστορίας. Ἡ Τοπικὴ Ἱστορία ἀνοίγει προοπτικές, προσφέ­ρει πολύτιμα στοιχεῖα στὴν ἱστορία τοῦ πολιτισμοῦ καὶ μεγαλύτερη βεβαιότητα στὸν ἱστορικό, ποὺ ἐπιχειρεῖ τὴν σύνθεση τῶν ἐπὶ μέρους ἐρευνῶν. Στὴν Τοπικὴ Ἱστορία ἀνήκει καὶ ἡ ἐπαινετὴ προσπάθεια τοῦ συγγραφέα αὐτοῦ τοῦ βιβλίου. Ὁ κ. Εὐθύμιος Ταλάντης εἶναι ἀξιέπαινος κυρίως κατὰ τοῦτο: δὲν εἶναι ἐξ ἐπαγγέλματος φιλόλογος ἢ θεολόγος, ἀλλὰ Ἠλεκτρολόγος Μηχανικός. Μὲ τοὺς δυὸ αὐτοὺς χώρους, ὅπως φαίνεται στὸ πλούσιο βιο­γραφικό του, ἀσχολεῖται ἐρασιτεχνικά, ἀλλὰ καὶ πολὺ ἀποδοτικά. Χάρηκα, λοιπόν, ὅταν ἔλαβα δακτυλογραφιμένη τὴν ἐργασία του μὲ τὴν παράκληση νὰ τὴν προλογίσω. Ἡ συγκίνησή μου δὲ ἦταν μεγάλη, διότι ἡ ἀποστολὴ αὐτῆς συνοδευόταν ἀπὸ ἕνα θερμό–φιλικὸ γράμμα τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Φωκίδος κ. Ἀθηναγόρα, γνωστοῦ γιὰ τὴν ἐπιστημοσύνη καὶ τὴν προσφορά του στὴν ἔρευνα, τὸν ὁποῖο ἰδιαίτερα σέβομαι καὶ ἀγαπῶ.

Ἐξ ἄλλου, ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς ἀκαδημαϊκῆς μου σταδιοδρομίας ἔθεσα ὡς κύριο σκοπό μου τὴν στήριξη καὶ ἐνίσχυση τῶν νέων ἐρευνητῶν, ἰδιαίτερα στὸν χῶρο τῆς Τοπικῆς Ἱστορίας, στὸν ὁποῖο, λόγω τῆς ἀχανοῦς ἐκτάσεώς του, παρὰ τὶς συνεχῶς ἀνανεούμενες συμβολές, πολλὰ μποροῦν καὶ πρέπει νὰ γίνουν ἀκόμη.

Μὲ ἐκπλήσσει ἡ εὐσέβεια καὶ τὸ ἐκκλησιαστικὸ φρόνημα τοῦ κ. Ταλάντη, δυὸ ἀπαραίτητες προϋποθέσεις, γιὰ νὰ προσεγγίσει μὲ «συμπάθεια» τὸ θέμα του, μὲ συμπληρωματικὸ στοιχεῖο τὴν ἀγάπη καὶ τὸν σεβασμό του στὴν ἔρευνα (αὐτὸ τὸ ὀφείλει καὶ στὸν θετικὸ χαρακτήρα τῆς ἐπιστημονικῆς εἰδικότητάς του), ποὺ τοῦ ἐξασφαλίζει τὴν προϋπόθεση τῆς ἀντικειμενικότητας καὶ τοῦ κριτικοῦ πνεύματος, ἀπαραιτήτων στοιχείων στὴν ἐπιστήμη. Ἡ ἀγάπη του ἐξ ἄλλου γιὰ τὴν ἔρευνα αὐτὴ εἶναι δεδομένη, ἀφοῦ εἶναι γέννημα θρέμμα τῆς περιοχῆς καὶ ἔτσι ἐξηγεῖται ὁ τεκμηριούμενος ζῆλος του στὴν ἀνεύρεση τῶν πηγῶν, στὴν κριτικὴ ἀξιοποίησή τους, ὅπως καὶ τῆς βασικῆς βιβλιογραφίας. Τὰ ἐπὶ μέρους πορίσματά του θὰ τὰ ἀξιολογίσουν οἱ εἰδικοὶ στὴν ἔρευνα τῆς περιοχῆς.

Κατὰ τὴν δική μου ἐκτίμηση, πρόκειται γιὰ μία μελέτη, σύντομη μέν, ἀλλὰ πολὺ χρήσιμη, γιὰ τὴν γνώση τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας τῆς Φωκίδος (ὀρθὸς ὁ τίτλος: «Χρονικόν της Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας τοῦ Ν. Φωκίδος» καὶ ἐνδεικτικός της σοβαρότητας τοῦ συγγραφέα). Τὴν ἀποδεικτικὴ δὲ δύναμη τῆς ἔρευνας ἐνισχύει καὶ ἡ χρήση ἀρχειακῶν πηγῶν, δεδομένου ὅτι ἱστορία γιὰ τοὺς τελευταίους κυρίως αἰῶνες δὲν γράφεται χωρὶς τὴν ἀξιοποίηση τοῦ ἀρχειακοῦ ὑλικοῦ, κάτι ποὺ συνήθιζε νὰ λέει ὁ μεγάλος φιλόλογος καὶ ἱστορικὸς Νικόλαος Τωμαδάκης, ἀείμνηστος διδάσκαλός μου.

Εὔχομαι ἡ φιλότιμη προσπάθεια τοῦ κ. Ταλάντη νὰ βρεῖ τὴν ἀνταπόκριση ποὺ τῆς ἀξίζει.

Χαλάνδρι 1.7.2008

Πρωτοπρ. Γεώργιος Δ. Μεταλληνὸς

Ὁμότιμος Καθηγητὴς Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Προλογικὸ Σημείωμα (Ὑπὸ τοῦ Πατρὸς Γεωργίου Μεταλληνοῦ) 9

Προλεγόμενα 11

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Πρώιμη Χριστιανική περίοδος 13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Βυζαντινὴ περίοδος 19

Φραγκοκρατίας –Καταλανοκρατία 22

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Τουρκοκρατία 27

Ἐκκλησιαστικὴ Διοίκηση κατὰ τὴν περίοδο τῆς τουρκοκρατίας 38

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

Ἱστορικὴ συνέχεια Ἐπισκόπων Λιδωρικίου καὶ Σαλώνων. Ἐξέχουσες Μορφὲς Ἱερωμένων 41

Δέκατος Πέμπτος (15ος ) Αἰώνας 42

Δέκατος Ἕκτος (16ος ) Αἰώνας 43

Δέκατος Ἕβδομος (17ος ) Αἰώνας 47

Ἐπίσκοπος Σαλώνων Φιλόθεος 53

Δέκατος Ὄγδοος (18ος ) Αἰώνας 54

Ἐπίσκοπος Λιδωρικίου Νεόφυτος (1706 - 1732) 55

Παραίτηση τοῦ Λιδωρικίου Νεόφυτου 56

Έπίσκοπος Λιδωρικίου Ἀθανάσιος (1732 - ;) 57

Ποιμενάρχες τῆς Ἐπισκοπῆς Σαλώνων τὸν 18ο Αἰώνα. 62

Δέκατος Ἔνατος (19ος ) Αἰώνας 67

Ἐθνομάρτυρας Ἐπίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας 69

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

Ἐπανάσταση καὶ παλιγγενεσία τοῦ ἔθνους 77

Ἱερωμένοι τοῦ Ἀγώνα 81

ΑΡΧΕΙΟ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ 83

ΑΡΙΣΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΟΣ 85

ΙΕΡΩΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΣ 87

ΣΩΜΑΤΑ ΟΠΛΑΡΧΗΓΩΝ 1822-1832 93

ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ ΠΡΟΙΚΟΔΟΤΗΣΕΙΣ 94

ΓΝΩΣΤΟΙ ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΦΩΚΙΔΑΣ 95

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ

Νέο Ἑλληνικὸ Κράτος 97

Αὐτοκέφαλο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος 99

Ἐπίσκοπος Φωκίδος Νεόφυτος 103

Ἐπίσκοπός Φθιώτιδος – Φωκίδος Ἰάκωβος 105

Ἡ Ἐπισκοπὴ Φωκίδος κατὰ τὸ διάστημα 1851 -1852 106

Ἐπίσκοπος Φωκίδος Ἰωσήφ 108

Ἐπίσκοπος Φωκίδος Δαυΐδ 111

Ἡ Ἐπισκοπὴ Φωκίδος κατὰ τὸ διάστημα 1887 -1901 112

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ

Εἰκοστός ( 20ος ) Αἰώνας 117

Ἐπίσκοπος Φωκίδος Ἀμβρόσιος 117

Ἡ Ἐπισκοπὴ Φωκίδος κατὰ τὸ διάστημα 1917 – 1920 119

Μητροπολίτης Φωκίδος Αμβρόσιος 120

Τοποτηρητής τῆς Μητρόπολης Φωκίδος Ἀρχ/της Ἀνανίας Μάνος 122

Μητροπολίτης Φωκίδος Ἰωακείμ 124

Μητροπολίτης Φωκίδος Ἀθανάσιος 131

Τοποτηρητής Μητροπολίτης Φωκίδος, ὁ Μητροπολίτης Ναυπακτίας καὶ Εὐρυτανίας κ. Δαμασκηνὸς 135

Μητροπολίτης Φωκίδος Χρυσόστομος 136

Τοποτηρητής Μητροπολίτης Φωκίδος, ὁ Μητροπολίτης Θηβῶν καὶ Λεβαδείας κ. Ἱερώνυμος 139

Μητροπολίτης Φωκίδος Ἀθηναγόρας 140

Τοποτηρητής Μητροπολίτης Φωκίδος, ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου κ. Ἰερόθεος 144

Μητροπολίτης Φωκίδος Θεόκτιστος 147

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ

Αρχιερείς με καταγωγή από Φωκίδα 151

ΙΕΡΟΘΕΟΣ ΜΠΟΚΟΛΑΣ Μητροπολίτης Ἀργολίδος 151
ΙΑΚΩΒΟΣ ΒΑΒΑΝΑΤΣΟΣ Μητροπολίτης Ἀττικῆς καὶ Μεγαρίδος 152
ΑΝΑΝΙΑΣ ΜΑΝΟΣ Μητροπολίτης Καρυστίας καὶ Σκύρου 154
ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ ΛΕΝΗΣ Μητροπολίτης Καλαβρύτων καὶ Αἰγιαλείας 156
ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ Τιτουλάριος Ἐπίσκοπος Σαλώνων (2001-2003), Μητροπολίτης Σερρῶν –Νιηρίτης καὶ Ζιχνῶν –Νευροκοπίου 159
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ

Εἰκοστός Πρώτος (21ος ) Αἰώνας

Ἡ Ἰερὰ Μητρόπολη Φωκίδος ἐν ἔτει 2010 μ.Χ. ἐπὶ Μητροπο-λίτου κ.κ. Ἀθηναγόρα. 161

Διοικητικὴ Διαίρεση τῆς Μητρόπολης 162

I. Ἀρχιερατικὴ Περιφέρεια Ἄμφισσας 163

II. Ἀρχιερατικὴ Περιφέρεια Ἀντίκυρας - Δεσφίνας 164

III. Ἀρχιερατικὴ Περιφέρεια Καστελλίων 164

IV. Άρχιερατικὴ Περιφέρεια Εὐπαλίου – Ποτιδάνειας 165

V. Ἀρχιερατικὴ Περιφέρεια Ἐρατεινῆς 166

VI. Ἀρχιερατικὴ Περιφέρεια Λιδωρικίου 167

Διοικητικὴ Διαίρεση τῆς Μητρόπολης Φωκίδος ἐν ἔτει 2018 μ.Χ. ἐπὶ Μητροπολίτου κ.κ. Θεοκτίστου 169

Ἀρχιερατικὴ Περιφέρεια Ἀμφίσσης –Δεσφίνας –Αντίκυρας 170

Ἀρχιερατικὴ Περιφέρεια Εὐπαλίου – Ποτιδάνειας καὶ Λιδωρικίου 171

Ἀρχιερατική Περιφέρεια Καστελλίων καὶ Γραβιᾶς – Παρνασσίδος 173

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ

Μοναστικές Κοινότητες 175

I. Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Προφήτη Ἠλιοῦ (στὸ Χρισσό) 177

II. Ἡ Ἰερὰ Μονὴ Τιμίου Προδρόμου (στὴν Δεσφίνα) 179

III. Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Κοιμήσεως ταῆς Θεοτόκου “Βαρνάκοβα” 180

IV. Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Ἀπόδοσης Κοιμήσεως Θεοτόκου “Κουτσουρoῦς” 182

V. Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Μεταμόρφωση τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ (στὸ Γαλαξείδι) 183

VI. Ἡ Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Τιμίου Προδρόμου (στὴν Ἀρτοτίνα) 183

VII. Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίου Γεωργίου (στὴν Καλλιθέα) 184

VIII. Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Παντάνασσας (στὴν Γραβιᾶ) 185

IX. Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Προσηλίου “Παναγία ἡ Τριβολοῦ” 186

ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΑ

Ἡ Ἱερὰ Μονὴ τῶν Ἁγίων Αὐγουστίνου Ἱππῶνος καὶ Σεραφεὶμ τοῦ Σάρωφ (Τρίκορφο Φωκίδος) 187
Ἱερὸ Γυναικεῖο Ἡσυχαστήριο Ἁγίου Νεκταρίου καὶ Ἁγίου Φανουρίου (Τρίκορφο Φωκίδος) 188
Ἱερὸ Γυναικεῖο Ἡσυχαστήριο Ταὸ Γενέθλιον (ἥ Γενέσιον) τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου (Σεργούλας) 189
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΕΚΑΤΟ

Κατάλογος Ἐπισκόπων Σαλώνων 191

Κατάλογος Ἐπισκόπων Λιδωρικίου καὶ Κραβάρων 193

Κατάλογος Επισκόπων και Μητροπολιτών Φωκίδος 193

Ἐπίσκοποι 193

Μητροπολίτες 194

Πηγές – Βιβλιογραφία 197

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 203

Ἐργογραφία – Ἐκδόσεις τοῦ Συγγραφέα 207