Στο καινούργιο του βιβλίο, την εμπεριστατωμένη όσο και γλαφυρή πραγματεία «Συναισθησία ή το ημερολόγιο γράφει μπλε Ιουλίου», ο καθηγητής Θανάσης Ντινόπουλος μάς εισάγει στον γριφώδη κόσμο της συναισθησίας αλλά και των συναισθητικών συνανθρώπων μας.
«Ο κόσμος ενός συναισθητικού σίγουρα δεν είναι πληκτικός. Πώς θα μπορούσε να πλήττει ένας άνθρωπος που βλέπει τον τραπεζικό του λογαριασμό πολύχρωμο; Ή που ο ήχος του ονόματος Ελίζαμπεθ τού φέρνει τη γεύση μιας παχιάς κρεμώδους τούρτας; Όταν οι σταγόνες της βροχής σχηματίζουν γι’ αυτόν μια μελωδία; Για εμένα η Τρίτη είναι κίτρινη και η Τετάρτη πράσινη. Το δώδεκα έχει το χρώμα της ώχρας, όμως λίγο πιο λαμπερό…»
Ως συναισθησία, σύμφωνα με το λεξικό Μπαμπινιώτη, ορίζεται η «κατάσταση κατά την οποία ένα ερέθισμα», αισθητηριακό ή εννοιολογικό, «προκαλεί εκτός από την αντίστοιχη αίσθηση και κάποια άλλη έτσι, ώστε να βιώνει κανείς δύο ή περισσότερα αισθήματα από μία και μόνη αιτία (π.χ. το να έχει κανείς την αίσθηση του κόκκινου χρώματος, ακούγοντας τη νότα “ντο”)».
Οι μαρτυρίες συναισθητικών, η πλούσια εικονογράφηση, οι αναφορές από τη διεθνή βιβλιογραφία και φυσικά η εντυπωσιακή εποπτεία του Θανάση Ντινόπουλου –που καλύπτει ένα ευρύτατο φάσμα από τον χώρο της ιατρικής, της φυσιολογίας και των νευροεπιστημών μέχρι τον κόσμο της λογοτεχνίας και των καλών τεχνών– καθώς και το διαυγές του ύφος συνθέτουν ένα θεωρητικά στιβαρό και παράλληλα γοητευτικό βιβλίο για τη συναισθησία, την κατά τον συγγραφέα «ποιητικότερη ασθένεια του ανθρώπινου είδους».
Πρόλογος του Ηλία Κουτσούκου
Φεύγοντας… με τη γοητευτική Συναισθησία xi
Ευχαριστίες xiii
Εισαγωγή 1
Πραγματική Συναισθησία 7
Γενικά χαρακτηριστικά της συναισθησίας 7
Δείγματα τύπων συναισθησίας 12
Έγχρωμη συναισθησία (color synaesthesia) 12
Γραφημο>χρωματική (grapheme>color) συναισθησία 12
Ακουστικο>χρωματική (sound>color) συναισθησία
(χρωμαισθησία, chromesthesia) 13
Ακουστικο>απτική (auditory>tactile) συναισθησία 17
Προσωποποίηση (personification) 17
Ηχο>συναισθηματική (sound>emotion) συναισθησία
(αποστροφή ή φοβία προς τους ήχους - misophonia) 18
Κατοπτρο>απτική (mirror>touch) συναισθησία 18
Λεξη>γευστική (lexical>gustatory) συναισθησία 20
Συναισθησία χωρικής ακολουθίας (sequence space synesthesia),
συναισθησία αριθμητικών σχηματισμών (number forms) 21
Ακουστικο>κινητική συναισθησία 25
Πολυαισθητηριακή συναισθησία 25
Πονο>χρωματική (pain>color) συναισθησία 26
Οργασμο>χρωματική (orgasm>color) συναισθησία 26
Οσφρητική συναισθησία και μνήμη 26
Συναισθησία του κολυμβητικού στυλ 27
Μαθησιακή συναισθησία 27
Νευρωτική συναισθησία 27
Η φύση της συναισθησίας – Ερμηνευτικές θεωρίες 29
Εισαγωγή 29
Θεωρία της συσχέτισης (association theory) 35
Η γλώσσα ως συναισθητικός μεσάζων 35
Αδιαφοροποίητη νευρωνική δραστηριότητα
(undifferentiated neuronal activity) 36
Θεωρίες συνδεσμολογίας (linkage theories) 37
Ο φλοιός των εγκεφαλικών ημισφαιρίων έχει εξαιρετικά ομοιόμορφη κατασκευή 37
Η «συναισθησία» ως φυσιολογική παράμετρος του αντιληπτικού μηχανισμού και η ολοκλήρωση της εικόνας 40
Η λειτουργική εξειδίκευση του οπτικού εγκεφάλου – Η λύση της παράλληλης επεξεργασίας 40
Το πρόβλημα της ολοκλήρωσης ή σύνδεσης 43
Υπερσύνδεση (hyperbinding) 44
Δύο θεωρίες για την ερμηνεία της αντιληπτικής συναισθησίας 44
Θεωρία της διασταυρούμενης ενεργοποίησης (the cross-activation theory) 45
Μακράς εμβέλειας αναστολή της ανασταλτικής ανατροφοδότησης (long-range disinhibited feedback) και θεωρία της επεξεργασίας επανεισόδου (re-entrant processing) 57
Επιρροές από «επάνω προς τα κάτω» (top – down influences in synaesthesia) 59
Συναισθητικοί «ανώτερου» και «κατώτερου» επιπέδου – Συναισθησία και μάθηση 61
Ιδαισθησία ή σημασιολογική συναισθησία (ideasthesia) 66
Επίκτητη συναισθησία 73
Συναισθησία που προκαλείται από φάρμακα και εξαρτησιογόνες ουσίες 74
Η σεροτονινεργική υπόθεση για τη συναισθησία 75
Η ανοσιακή υπόθεση για τη συναισθησία 77
Συναισθησία, συναισθήματα και ενσυναίσθηση 78
Η συναισθησία είναι δυνατόν να μεταβληθεί ή και να εξαφανιστεί με την πάροδο της ηλικίας ή εξαιτίας άλλων παραγόντων 80
Κληρονομική βάση της συναισθησίας 81
Διαγνωστικά κριτήρια 85
Όταν η συναισθησία γίνεται πρόβλημα 89
Συναισθησία και υπερμνήμονες 94
Η συναισθησία κατά τη διάρκεια του ύπνου 98
Συναισθησία, εικονική πραγματικότητα και αντιμετώπιση του πόνου 99
Ιστορική αναδρομή – Η Αναγέννηση της συναισθησίας 100
Η συναισθησία με τα λόγια των ίδιων των συναισθητικών (Επιλεγμένα περιστατικά) 104
Φαινόμενα παρόμοια με τη συναισθησία 110
Ειδοτική μνήμη και άλλες μορφές υπερμνησίας 110
Ψευδαισθήσεις οφειλόμενες σε αισθητηριακή αποστέρηση 112
Συναισθησία κατά τη διάρκεια του διαλογισμού 114
Ψευδαισθήσεις οφειλόμενες σε κροταφική επιληψία
και κάκωση του μέσου εγκεφάλου - μαντεία 117
Ηλεκτρικός ερεθισμός του εγκεφάλου 118
Συναισθησία και άλλες παράξενες εμπειρίες 119
Προβολή έμβιων χαρακτηριστικών 119
Η αίσθηση μίας παρουσίας 119
Συναισθησία και Τέχνη 121
Η συναισθησία ως πηγή έμπνευσης στην τέχνη και τη λογοτεχνία 121
Συναισθησία και δημιουργικότητα 129
Μεταφορική συναισθησία και τέχνη 130
Η σύζευξη μουσικής και εικαστικών τεχνών (έγχρωμη μουσική) 130
Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ – Μίλησε, Μνήμη 137
Βασίλι Καντίνσκυ 140
Διονύσης Σαββόπουλος 143
Ο Σκριάμπιν και ο Προμηθέας 144
Ολιβιέ Μεσιάν 146
Η συναισθησία στο Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο 148
Συμπεράσματα 149
Βιβλιογραφία 153
Ευρετήριο 163
Θανάσης Ντινόπουλος (Συγγραφέας)
Ο Θανάσης Ντινόπουλος είναι καθηγητής Ανατομικής, Ιστολογίας και Εμβρυολογίας του Τμήματος Κτηνιατρικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του Α.Π.Θ. Διετέλεσε Πρόεδρος της Κτηνιατρικής Σχολής και της Ελληνικής Εταιρείας για τις Νευροεπιστήμες, μέλος της Επιτροπής Ερευνών του Α.Π.Θ., Αναπληρωτής Πρόεδρος της Κτηνιατρικής Σχολής και επί μια δωδεκαετία Διευθυντής του Εργαστηρίου Ανατομικής και Ιστολογίας. Εκτός από Ανατομική και Ιστολογία, με έμφαση στο νευρικό σύστημα, διδάσκει τα μαθήματα επιλογής Εγκέφαλος και τέχνη και Σφάλματα της Εξέλιξης και Δαρβινικές Πλάνες, καθώς και θέματα της ειδικότητάς του σε τμηματικά και διατμηματικά μεταπτυχιακά προγράμματα του Α.Π.Θ. και του ΠΑ.ΜΑΚ. Είναι συγγραφέας 40 επιστημονικών άρθρων δημοσιευμένων σε έγκυρα διεθνή νευροεπιστημονικά περιοδικά και 60 ανακοινώσεων και ομιλιών σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια. Στο έργο του υπάρχουν περίπου 900 θετικές ετεροαναφορές. Βιβλία: "Συγκριτική Ανατομική των Κατοικίδιων Θηλαστικών: Περιφερικό Νευρικό Σύστημα, Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα, Αισθητήρια όργανα" (University Studio Press) "Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο. Μια νευροβιολογική ανάγνωση" (Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου) "Εγκέφαλος και τέχνη" (Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου) "Νευροηθική" (Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου) "Νευροαισθητική ή γιατί οι άνδρες προτιμούν τις ξανθές" (Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου) "Ο αδέξιος σχεδιαστής. Σφάλματα της εξέλιξης και δαρβινικές πλάνες" (Εκδόσεις ΙΩΝ) "Μικρή πραγματεία για το χιούμορ. Η βιολογία του κωμικού και του γέλιου" (Εκδόσεις Αδελφών Κυριακίδη) "Ύπνος και όνειρα" (University Studio Press) "Μανιτάρια: Ο θαυμαστός αυτός κόσμος, ο μικρός ο μέγας" (Εκδόσεις Αδελφών Κυριακίδη) Κεφάλαια σε βιβλία: "The central visual pathways" (Parnavelas, Dinopoulos, Davies) στο "Handbook of Chemical Neuroanatomy" "Development of neurotransmitters in the mammalian visual system" (Cavanagh, Dinopoulos, Parnavelas) στο "Vision and Visual Disfunction" "Υπόμνηση της δομής και λειτουργίας του παγκρέατος". Στο "Νοσήματα του παγκρέατος στον σκύλο και στη γάτα". Μεταφράσεις: "Εσωτερική όραση: Μια εξερεύνηση της τέχνης και του εγκεφάλου" του S. Zeki, (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) "Φαντάσματα στον εγκέφαλο" των V. S. Ramachandran και S. Blakeslee (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) "Όραση και τέχνη. Η βιολογία της όρασης" της Μ. Livingstone (Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου) "Το Μεγαλείο και η δυστυχία του εγκεφάλου. Αγάπη, δημιουργικότητα και αναζήτηση της ανθρώπινης ευτυχίας" του S. Zeki (Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου) Στις μεταφράσεις και τα βιβλία του δίνει βαρύτητα στη διεπιστημονικότητα και στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των θετικών και των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών.
Δείτε όλα τα βιβλία του συγγραφέα
