Η αρχή της νέας ελληνικής λογοτεχνίας δεν υπάρχει αμφιβολία πως πρέπει να τεθή σε χρόνια πολύ μακρινά, όταν αρχίζη για πρώτη φορά να χρησιμοποιήται σαν όργανο φιλολογικό η νέα ελληνική γλώσσα, ενώ παράλληλα, στους θρύλους, στα τραγούδια, αλλού, αρχίζουν να φανερώνονται τα πρώτα αναδέματα της νεοελληνικής συνείδησης. Το πρώτο γραπτό μνημείο της νέας ελληνικής φιλολογίας -όπως και της αρχαίας και των νεώτερων φιλολογιών- είναι ένα έπος, το έπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίτα. Βασισμένο στα ακριτικά τραγούδια, αλλά και σε λόγιες πηγές, θα γράφτηκε (πιστεύουμε σήμερα) λίγο πριν από τα μέσα του 11ου αιώνα και πρόβαλε έναν επικό ήρωα, τον Διγενή, που με τη σειρά του πέρασε κι αυτός στη λαϊκή μυθολογία ως τα σήμερα. Το έπος αυτό το έχουμε ίσως αλλοιωμένο από μεταγενέστερες διασκευές, στις καλύτερες όμως στιγμές, εκεί όπου διαφαίνεται ο πρώτος πυρήνας, το περνά μια γνήσια πνοή επική. Ο συνθέτης του αρχικού έπους μπορεί να μην ήταν μεγάλος, ήταν όμως οπωσδήποτε ποιητής· και δεν πρέπει να ξεχνούμε πως είναι και ο άνθρωπος που πρώτος χρησιμοποίησε τη λαϊκή γλώσσα σε σύνθεση λογοτεχνική.