Κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα ο Κλήρος σύσσωμος -ανώτερος και κατώτερος, επώνυμος και ανώνυμος- αντιστάθηκε σθεναρά στη βουλγαρική απειλή, πρωτοστατώντας στην ενδυνάμωση και οργάνωση του Ελληνισμού της Μακεδονίας. Ο επιστήμονας ιστορικός, αλλά και κάθε ιστορικά σκεπτόμενος άνθρωπος, αντικρύζει με θαυμασμό και σεβασμό τη συμβολή του κλήρου στο εθνικό επίτευγμα αυτού του αγώνα. Στην παρούσα μελέτη -αν και η διαπραγμάτευση κάθε ιστορικού θέματος παρουσιάζει δυσκολίες εκλαΐκευσης- επιχειρείται μια εκλαϊκευμένη προσέγγιση μέσα στα πλαίσια, όμως, της επιστημονικής - ιστορικής αντιμετωπίσεως του θέματος· κι αυτό σημαίνει ότι η συμβολή του κλήρου στον Μακεδονικό Αγώνα εντάσσεται στα ιστορικά της συμφραζόμενα με τρόπο σαφή και συστηματικό. Δεν λείπει, όμως, η ζωντανή και άμεση αφήγηση καταστάσεων και δράσης που φέρνει τα γεγονότα πιο κοντά στον αναγνώστη και τα καθιστά περισσότερο οικεία.