Στο Βορειοανατολικό Αιγαίο, απέναντι από τις Θρακικές ακτές και τις εκβολές του ποταμού Έβρου, στο δρόμο ακριβώς προς τα στενά του Ελλησπόντου και τη μαύρη θάλασσα, πάνω σε ένα κατάφυτο ύψωμα του «Ιερού Νησιού» της Σαμοθράκης, του πανελλήνιου αυτού θρησκευτικού κέντρου, στη «Δήλο του Βόρειου Αιγαίου», όπως ονομάστηκε, ήκμασαν στην αρχαιότητα, αλλά και κατά την Ρωμαϊκή εποχή και μέχρι ακόμα το τέλος του 4ου μ.Χ. τα διάσημα σε όλον το τότε γνωστό κόσμο, εφάμιλλα των Ελευσινίων, Καβείρια Μυστήρια των Μεγάλων σεπτών Θεών, τα μυστικά και άρρητα ονόματα των οποίων παρέμεναν άγνωστα στο ευρύ κοινό, το οποίο τους γνώριζε μόνο με το συλλογικό τους όνομα Κάβειροι.

Ορεινό και ηφαιστειογενές νησί η Σαμοθράκη, αρχικά πολύ μεγαλύτερη της σημερινής, έχασε, σύμφωνα με τις παραδόσεις (Διόδωρος Σικελιώτης), ένα σημαντικό μέρος της από τις γεωλογικές αναστατώσεις και κατακλυσμούς που συνέβησαν στο Αιγαίο την προϊστορική εποχή, καταλήγοντας σε ένα πολύ μικρότερο μέγεθος με δυσανάλογα ψηλά βουνά - τα ψηλότερα της περιοχής, εκτός του Άθω, και τα ψηλότερα του αρχιπελάγους μετά την Κρήτη και την Εύβοια.

Σε αυτά τα ψηλά βουνά της οφείλει κατά μια εκδοχή το όνομά της, από την προελληνική λέξη «σάμος» = ύψος και τη Θράκη, δηλαδή η «Υψηλή Θράκη». Από το ψηλότερό της όρος Σάος, με κορυφή το «Φεγγάρι».(1700 μ) λέγεται από τον Όμηρο ότι παρακολούθησε ο Ποσειδώνας τον Τρωικό πόλεμο… Πάνω σε αυτά τα ψηλά βουνά της, σύμφωνα με την αρχαία παράδοση, σώθηκαν οι Κάβειροι, μετά τον τοπικό κατακλυσμό, μια παραλλαγή του μυθικού κατακλυσμού του Δευκαλίωνα... Μια άλλη εκδοχή παρουσιάζει τη Σαμοθράκη σαν μια παλιά αποικία της Ιωνικής Σάμου και την εξηγεί έτσι σαν «Θρακιώτικη Σάμο». Σαν προϊστορικά ονόματα της νήσου αναφέρονται τα Σαόνησος, Σάος, Ηλεκτρίς, Δαρδανία, Αιθονία, Λευκωσία, Λευκωνία και Μελίτη. Προϊστορικής, προελληνικής ή Πελασγικής αρχής, θεωρείται και η σε αυτήν λατρεία των «Μεγάλων Θεών».