(...) «Η αναδρομή αυτή, η οποία ερευνά τις πολιτικο-κοινωνικές, καλλιτεχνικές και πνευματικές εκδηλώσεις του νέου ελληνισμού, τοποθετείται, όπως είναι επόμενο, μέσα στα πλαίσια της πολιτικής και στρατιωτικής ιστορίας των τελευταίων αιώνων του βυζαντινού κράτους. Μόνο τα τελευταία δραματικά γεγονότα της εξιστορούνται κάπως διεξοδικά, ιδίως όσα σχετίζονται με τον Κωνσταντίνο ΙΑ` Παλαιολόγο, γιατί η μορφή εκείνη συνδέεται στενά με τη μνήμη και γενικά με τον ιδεολογικό κόσμο του νέου ελληνικού έθνους· είναι ο κρίκος που ενώνει τον μεσαιωνικό με τον νέον ελληνισμό. Ο Κωνσταντίνος αποβλέπει συνειδητά προς την αναδημιουργία του κράτους, ενσαρκώνει την ιδέα του νέου ελληνισμού, όπως την είχαν συλλάβει ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος Γεώργιος Γεμιστός και προπάντων ο μαθητής του Βησσαρίων, καθώς και άλλοι ασφαλώς από τον κύκλο τους. Γι` αυτό εξαίρω και προβάλλω τις μορφές όλων αυτών των προδρόμων.
Η περίοδος των αρχών της νέας ελληνικής ιστορίας είναι πολύ ταραγμένη. Τον μεγάλο και δραματικό της πίνακα τον συνθέτουν από το ένα μέρος οι ιδέες ενός παλαιού κόσμου, οι οποίες δύουν συμπαρασύροντας στην πτώση τα υπολείμματα της βυζαντινής αυτοκρατορίας, και από το άλλο οι απελπισμένες κραυγές και τα πολιτικο-κοινωνικά κηρύγματα για τη σωτηρία της, που πνίγονται μέσα στη σύγχυση και στον πάταγο των ερειπίων, καθώς και οι νέες καλλιτεχνικές και πνευματικές τάσεις, που προμηνούν την αυγή ενός νέου ελπιδοφόρου κόσμου.

[Απόσπασμα από το κείμενο της εισαγωγής της έκδοσης]