Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους πολεμιστές της Δ΄ σταυροφορίας και τους Βενετούς, το 1204, και την εγκατάσταση δυτικού αυτοκράτορα και πατριάρχη, δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι εξέλιπε η ελληνική αυτοκρατορία του Βυζαντίου. Όμως ο Θεόδωρος Κομνηνός Λάσκαρις μετέφερε τους θεσμούς του κράτους στη Νίκαια και εξασφάλισε τη συνέχειά του. Επιδεικνύοντας σημαντικές ικανότητες δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την ανάκτηση της Βασιλεύουσας μετά από σχεδόν έξι δεκαετίες.
Ο κ. Ηλίας Γιαρένης αφιερώνει την παρούσα μελέτη στον Θεόδωρο Α` και συγχρόνως συγγράφει την Ιστορία της εποχής με κέντρο το κράτος της Νίκαιας. Προβάλλει την προσωπικότητα και το έργο του ηγεμόνα, ο οποίος κατόρθωσε να ανασυστήσει μία αυτοκρατορία. Αξιοποιώντας κατά τον καλύτερο τρόπο τις πηγές, ο συγγραφέας αναδεικνύει τις στρατιωτικές, διπλωματικές και διοικητικές ικανότητες του Θεοδώρου σε αντίστοιχα κεφάλαια, που αφιερώνονται στην εξωτερική και εσωτερική πολιτική, στην πολιτική ιδεολογία και στα πνευματικά ενδιαφέροντα της εποχής. Μέσω της λεπτομερούς εξέτασης των γεγονότων επιτυγχάνει τη συνθετική παρουσίαση των ευρύτερων εξελίξεων αλλά και των δομών του κράτους της Νίκαιας. Πρόκειται για αξιόλογη συμβολή στην έρευνα του ΙΓ` αιώνα, μιας εποχής που κατά πολλούς αποτέλεσε την αφετηρία προς τη διαμόρφωση του Νέου Ελληνισμού.

Ταξιάρχης Γ. Κόλιας
Διευθυντής ΙΒΕ/ΕΙΕ