Ποια είναι η θέση της λογοτεχνίας στη συγκρότηση της εθνικής ταυτότητας; Ποιο ρόλο διαδραμάτισε η λογοτεχνία στη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης του νεότερου Ελληνισμού; Σε ποιο βαθμό η σημερινή νεοελληνική συνείδηση βασίζεται σε παλαιότερες εξελίξεις που ανάγονται στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία ή και στα πρώτα μεταβυζαντινά χρόνια; Πώς αντιμετώπιζαν τα ζητήματα αυτά οι Έλληνες λογοτέχνες μετά τη συγκρότηση του νεότερου ελληνικού κράτους, κατά τη διάρκεια του 19ου και του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα; Οι μελέτες του βιβλίου πραγματεύονται το επίμαχο ζήτημα των απαρχών της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας και τις νεωτερικές τάσεις που χαρακτηρίζουν τη λογοτεχνική παραγωγή από τον 12ο ώς τις αρχές του 17ου αιώνα• εξετάζουν τη διαμόρφωση και την εμπέδωση της εθνικής συνείδησης από τη συγκρότηση του έθνους-κράτους ώς τα τέλη του 19ου αιώνα, και αναλύουν λογοτεχνικά κείμενα του 20ού αιώνα σε σχέση με τον γενικότερο προβληματισμό που διατρέχει όλο το βιβλίο, ο οποίος συνοψίζεται στη φράση ενός ήρωα του μυθιστορήματος Αργώ του Γιώργου Θεοτοκά: «Εγώ, κύριοι, πιστεύω στην ιδέα του έθνους».