Παρά τη σημασία του στη διαμόρφωση της σύγχρονης κοινωνίας, ο εθνικισμός εκλαμβάνεται συνήθως ως φαινόμενο αυτονόητο και καθόλου προβλημτικό. Τις περισσότερες φορές εκείνο που ενδιαφέρει είναι η συνάρτησή του με συγκεκριμένες μορφές πολιτικής οργάνωσης ή η επίδρασή του στην πορεία των διεθνών σχέσεων. Ακόμη κι όταν όμως ο εθνικισμός αντιμετωπίζεται ως πρόβλημα αυτός καθ` εαυτόν, οι δυσκολίες δεν λείπουν -είτε προέρχονται από την ανεπαρκή μεθοδολογία στην ανάλυση των διαφόρων πτυχών του φαινομένου είτε πηγάζουν από θεωρητικές μονομέρειες και εμμονές.

Πολλά λοιπόν λέγονται αποσπασματικά για τον εθνικισμό ή δεν λέγονται καθόλου -και σε αυτές ακριβώς τις (απόλυτες ή σχετικές) σιωπές απευθύνεται η παρούσα μελέτη. Αντικείμενό της είναι ο ίδιος ο εθνικισμός -ο εθνικισμός ως "ιδεολογία". Αυτό που πρωτίστως απασχολεί είναι η διαδικασία δια της οποίας η εθνικιστική ιδεολογία "παράγεται" -δηλαδή οι συνθήκες υπό τις οποίες διαμορφώνονται τα εθνικιστικά ιδεολογήματα, οι λειτουργίες τις οποίες αυτά επιτελούν, οι μορφές τις οποίες προσλαμβάνουν και οι τρόποι με τους οποίους υποβάλλονται σε διαρκή επεξεργασία και αναπροσαρμογή.