Στη μακρά (ευτυχώς) διαδρομή της ζωής της, η Αικατερίνη Κουμαριανού γνώρισε πολλούς ανθρώπους και έζησε σε πολλές πόλεις, στην Ευρώπη και στην Αμερική. Υπηρέτησε την κοινωνία και τους εκπαιδευτικούς θεσμούς, ενίοτε και την πολιτεία, χωρίς προσωπικές εκπτώσεις, με την ίδια εργατικότητα και αφοσίωση που υπηρέτησε την ιστορία του ελληνικού διαφωτισμού. Είχε υψηλό αίσθημα ευθύνης και πίστευε βαθιά στη δύναμη του παραδείγματος.
Δεν εντρυφούσε απλά στην ιστορία των ιδεών, ζούσε ενεργά στον κόσμο των ιδεών. Με τρόπο φυσικό, αυθόρμητα και καθημερινά. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν όχι μόνον ένας μελετητής του διαφωτισμού, αλλά και ένας άνθρωπος του διαφωτισμού και αυτό χωρίς αναχρονιστικά επακόλουθα και, κυρίως, χωρίς τάσεις φυγής από την πραγματικότητα της δικής της ζωής και των συγκρούσεων του καιρού της. Γιατί η Αικατερίνη Κουμαριανού ήταν ένα πρόσωπο εν εγρηγόρσει. Με τις ευαίσθητες κεραίες της είχε μια καθαρή εικόνα του πολιτικού και κοινωνικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζούσε, της νεοελληνικής αστοχίας, θα έλεγα, για να χρησιμοποιήσω μια ήπια έκφραση, που είμαι βέβαιος ότι θα άρεσε και σ` εκείνη. Η καρτερικότητα της, την έκανε να λυπάται περισσότερο παρά να αναστατώνεται και να αγανακτεί. Δεν ήταν άνθρωπος της οργής αλλά της κριτικής αυτογνωσίας. Αυτή η καρτερικότητα άλλωστε ήταν το σημάδι ενός καλλιεργημένου εσωτερικού κόσμου που εύκολα γινόταν αντιληπτός σε οποιονδήποτε ερχόταν σε επαφή μαζί της.

[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]