Μυρωδιά από σανίδι

του Κώστα Κρομμύδα

Η δημοσιογράφος Μάρω Κούρτη καταφέρνει να συναντήσει τον γοητευτικό και πλέον αποτραβηγμένο από τα φώτα της δημοσιότητας ηθοποιό Νικόλα Δούκα και να του πάρει μια αποκλειστική συνέντευξη. Η έκπληξή της είναι μεγάλη όταν, μετά από μια σειρά επισκέψεων, ο ηθοποιός τής αναθέτει να γράψει τη βιογραφία του σε βιβλίο που θα δημοσιευτεί δέκα χρόνια μετά τον θάνατό του. Έτσι, η Μάρω ταξιδεύει χάρη σε αυτές τις αναμνήσεις στη σύγχρονη θεατρική ιστορία της Αθήνας και μαθαίνει εκ των ένδον τι πραγματικά συνέβη όταν διαλύθηκε ο έρωτας του Νικόλα Δούκα και της Λυδίας Ρανιέρη, του πιο λαοφιλούς και αγαπημένου καλλιτεχνικού ντουέτου της δεκαετίας του 1960. Γιατί την εμπιστεύτηκε ο γοητευτικός αυτός άντρας; Πόσο ευτυχισμένοι είναι στην πραγματική τους ζωή οι ηθοποιοί όταν σβήνουν τα φώτα της ράμπας; Πόσα εμπόδια έχουν να παλέψουν ως την καταξίωση και πόσο εύκολα μπορεί να κρατηθεί ένας δυνατός έρωτας που βλασταίνει σε θεατρικό σανίδι;

Η ιστορία ξεδιπλώνεται κυρίως σε δύο χρονικές περιόδους: τη δεκαετία του 1990, όπου η Μάρω παίρνει τη συνέντευξη, και στο παρελθόν, από την Κατοχή και την πρώτη γνωριμία Νικόλα και Λυδίας ως το σχετικά πρόσφατο στην εξιστόρηση παρελθόν ενώ δε λείπουν και περιστατικά που λαμβάνουν χώρα στην παρουσίαση του βιβλίου που κατάφερε να γράψει η νεαρή δημοσιογράφος. Η αφήγηση είναι απλή, στρωτή, με μεγάλη ένταση και συναίσθημα ανάμεσα στις γραμμές, με τις απαραίτητες ανατροπές που θα τραβήξουν και θα κρατήσουν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Είναι μια ρομαντική ιστορία αγάπης, δυνατή, με τις διαβαθμίσεις της, τα πάνω και τα κάτω της, τις ζήλιες και δυστυχώς τις παρεξηγήσεις που θα φέρουν τον οριστικό χωρισμό. Οι εντάσεις ανάμεσα στο ζευγάρι προέρχονται από περιστατικά που «δεν είναι αυτό που δείχνουν» και οι δυο τους ακολουθούν την πεπατημένη οδό του «οδόντα αντί οδόντος», κρύβοντας τα πραγματικά τους συναισθήματα ο ένας από τον άλλον και κυρίως από τους εαυτούς τους, καθαρά από εγωισμό και πείσμα.

Κι όμως, η ιστορία δεν είναι κοινότοπη, όσο κι αν η περίληψη που παρέθεσα τη δείχνει ως τέτοια. Με ένα μελετημένο ιστορικό φόντο, με τα απαραίτητα δείγματα αληθοφάνειας και ρεαλισμού, με την αρμονική εμπλοκή της πραγματικότητας και της μυθοπλασίας, το κείμενο φτιάχνει μια ιστορία αγάπης-σήμα κατατεθέν της γραφής του κυρίου Κρομμύδα. Τρυφερότητα, προσοχή στη λεπτομέρεια, σεβασμός στον αναγνώστη και ιδανικός χειρισμός πλοκής και συναισθημάτων είναι χαρακτηριστικά γνωρίσματα του κειμένου που με παρέσυραν από την πρώτη ως την τελευταία σελίδα. Πίστεψα στον έρωτα Νικόλα και Λυδίας, αγκάλιασα τη Βασιλική που έδειξε τέτοια ακεραιότητα χαρακτήρα, συγκινήθηκα με την πιστή αφοσίωση της οικονόμου Σμαράγδας, απόλαυσα το έξυπνο παιχνίδι του συγγραφέα με την ιστορία της Μάρως, της οποίας η προσωπική ζωή ξεδιπλώνεται παράλληλα με την ιστορία του μεγάλου θεατρικού έρωτα.

Το μυθιστόρημα δείχνει ξεκάθαρα πως ο συγγραφέας έχει μετουσιώσει τις εμπειρίες του από το θέατρο σε ένα όμορφο, καλογραμμένο κείμενο, διαποτισμένο από αυτήν τη μυρωδιά του σανιδιού που δε φεύγει από τα ρουθούνια σου όταν εμποτιστείς σε αυτήν. Παρασκήνια, φουαγιέ, πρωτοσέλιδα, αυτόγραφα, χειροκρότημα, όλα αυτά τα μαγικά χαρακτηριστικά είναι παρόντα και στολίζουν το κείμενο. Επιπλέον, κατά την εξέλιξη της αγάπης μεταξύ των δύο βασικών πρωταγωνιστών, υπάρχουν σαφέστατες αναφορές σε πραγματικές ιστορίες καλλιτεχνικού περιεχομένου, όπως π. χ. στη δολοφονία της Ελένης Παπαδάκη και στην Έλλη Λαμπέτη. Ειδικά η τελευταία επηρέασε πολύ την πλοκή, μιας και αποτυπώθηκε στις σελίδες  ο θρίαμβος από τον σπαρακτικό μονόλογο «Ανθρώπινη φωνή», που κατέκτησε κοινό και κριτικούς, καθώς και άλλα τραγικά γεγονότα της ζωής της. Πάντως, παρ’ όλο που παρατίθενται τέτοια περιστατικά μόνο σε αδρές γραμμές και χωρίς αναφορά στα πραγματικά ονόματα, μου έκανε εντύπωση η πλήρης σχεδόν καταγραφή της παράστασης «Όρνιθες» του Αριστοφάνη από τον Κάρολο Κουν το 1959, στην οποία καταγράφτηκε λεπτομερώς η αναστάτωση που προκάλεσε στο θεατρικό κοινό της εποχής η πρωτοπορία και η διαφορετικότητα του ανεβάσματος από ό,τι είχαν συνηθίσει ως τότε οι θεατές. Μάλιστα, τα λόγια του αξεπέραστου αυτού θεατράνθρωπου είναι συγκλονιστικά και επηρεάζουν τη νοοτροπία του Νικόλα Δούκα που ήταν παρών! Αλήθεια και ψέμα, πραγματικότητα και μυθοπλασία, όλα μπερδεύονται νωχελικά και αρμονικά και στη σκηνή και στις σελίδες!

Άλλο ένα θετικό χαρακτηριστικό του βιβλίου είναι η παράθεση αποσπασμάτων από γνωστά και κλασικά έργα της παγκόσμιας δραματουργίας, κάτι που δίνει αληθοφάνεια και αμεσότητα κατά την ανάγνωση, επιπλέον όμως παρακινεί τον αναγνώστη να ψάξει για το πλήρες κείμενο σε περίπτωση που κάτι του άρεσε. Σαίξπηρ, Κοκτώ, Τέννεση Ουίλλιαμς και πολλοί άλλοι καταξιωμένοι συγγραφείς περνάνε από και ζωντανεύουν τις σκηνές που περιγράφει με αμεσότητα ο κύριος Κρομμύδας. Επιπλέον, εν είδει υποσημειώσεων, στο τέλος του μυθιστορήματος δίνονται σύντομες εγκυκλοπαιδικές πληροφορίες για τα έργα που αναφέρθηκαν στις προηγούμενες σελίδες.

Η «Μυρωδιά από σανίδι» είναι ένα τρυφερό και συγκινητικό μυθιστόρημα, με ένα μη αναμενόμενο τέλος που μου έφερε δάκρυα στα μάτια και ταυτόχρονα με διαβεβαίωσε πως έτσι έπρεπε να ολοκληρωθεί αυτή η ιστορία. Ο κόσμος του θεάτρου έρχεται χωρίς φτιασιδώματα στο φως μέσα από το νέο βιβλίο του κυρίου Κρομμύδα και δείχνει στον αναγνώστη πως ο άνθρωπος που αυτός χειροκροτεί στο τέλος μιας παράστασης έχει σάρκα, οστά, ψυχή μα πάνω απ’ όλα καρδιά.  Αγαπάει, πονάει, προδίδεται, ζηλεύει μα πάνω απ’ όλα ελπίζει. Κι η αυλαία καιροφυλακτεί για να πέσει στην πιο απρόσμενη στιγμή!

Πάνος Τουρλής