Την κυρία Άρτεμι Σκουμπουρδή, τη συγγραφέα του υπέροχου, πλούσιου αυτού βιβλίου, τη γνωρίζω καιρό ως ξεναγό, ακολουθώντας τη με κάθε ευκαιρία, γιατί μέσα από τα μάτια της και τα λόγια της ζωντανεύει η αρχαιότητα, η ρωμαϊκή κυριαρχία, η Φραγκοκρατία, η Ενετοκρατία, η τουρκική υποδούλωση, η Επανάσταση του 1821, η απελευθέρωση, ο ρομαντισμός, ο νεοκλασικισμός, γενικώς η ιστορία της πόλης μου, ενός υπέροχου και κλεινού άστεως που με πολλή χαρά και αγάπη περπατώ τα σοκάκια της. Έτσι λοιπόν δε γινόταν να μην αποκτήσω το νέο της πόνημα, ένα βιβλίο που ασχολείται και μου αποκαλύπτει με ρέουσα γραφή και εκατομμύρια ιστορικά στοιχεία την αγαπημένη μου περιοχή, την Πλάκα και το Μοναστηράκι.Όποιος έχει παρακολουθήσει ξεναγήσεις της κυρίας Σκουμπουρδή, καταλαβαίνει πόση αγάπη έχει η ίδια για τον τόπο της και για τον κόσμο που την παρακολουθεί, πόσο έχει κουραστεί για να συλλέξει, διασταυρώσει και τεκμηριώσει τις πληροφορίες που δίνει. Με την ίδια φλόγα και το ίδιο πάθος καταθέτει τις γνώσεις και την εμπειρία της σε αυτό το βιβλίο. Δομημένο σε μικρά μικρά κεφάλαια, δρόμο τον δρόμο, κτήριο το κτήριο, ξετυλίγει με άνεση, μαεστρία και τον δικό της γλαφυρό τρόπο το παρελθόν και το παρόν της ιστορικής αυτής γειτονιάς.
Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο μέρη, «Ταξίδι στον χρόνο και την Ιστορία» και «Τα μνημεία, οι άνθρωποι και η ιστορία τους στη ροή του χρόνου» Στο πρώτο μέρος εκτυλίσσεται με ωραίο, παραστατικό και τεκμηριωμένο τρόπο η απαρχή, η γέννηση, η ανάπτυξη, η εξέλιξη, η εγκατάλειψη, η παρακμή, οι εστίες ελπίδας και πνευματισμού της περιοχής ειδικότερα και της Αθήνας γενικότερα από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας. Στο δεύτερο μέρος, χαρτογραφείται η περιοχή της Πλάκας και του Μοναστηρακίου και ο αναγνώστης περπατάει μαζί με τη συγγρφέα στις παρυφές των Αναφιώτικων, εκκλησιάζεται στις σωζόμενες βυζαντινές εκκλησίες, ψάχνει τα χαμένα ίχνη των κατεδαφισμένων μνημείων και σπιτιών και βομβαρδίζεται με εύληπτο τρόπο με πάμπολλες πληροφορίες.
Γιατί συντελέστηκε το αθηναϊκό θαύμα του 5ου αιώνα π. Χ., την εποχή του Περικλή; Πώς ήταν η ζωή μιας ευκλεούς πόλης την εποχή της ρωμαιοκρατίας; Σε τι καταστροφικό συνετέλεσε ο Ιουστινιανός; Σε ποια εποχή έζησε η Αγία Φιλοθέη και σε τι συνεισέφερε στην πόλη των Αθηνών, ώστε να μνημονεύεται ακόμη και σήμερα το όνομά της; Τι κατέγραψαν οι περιηγητές του 16ου και του 17ου αιώνα; Πώς κατάφερε να διασωθεί μέσα από τα δύσκολα χρόνια η Ακρόπολη και τα μνημεία της και ποιος κατέστρεψε τελικά τον Παρθενώνα; Πότε ειπώθηκε η φράση «Κάλλιο μακελειό στον Τούρκο παρά κρηάς στον Βενετσιάνο» και γιατί; Ποιος ήταν ο άγιος Μιχαήλ ο Μπακνανάς; Γιατί τις δεκαετίες 1960 και 1970 η Πλάκα και οι γειτονιές της παρήκμασαν και σχεδόν εγκαταλείφθηκαν; Ποιες είναι οι περιοχές Ροδακιό, Βρυσάκι, Ριζόκαστρο και Αλίκοκκο; Τι θυσιάστηκε για την ανασκαφή των αρχαίων αγορών; Τι ήταν η «μπαλωμένη κολόνα» που αποτελούσε απόδειξη για τη γνησιότητα της εντοπιότητας ενός Αθηναίου; Γιατί τα Αναφιώτικα ήταν αυθαίρετα; Αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα βρίσκουν απάντηση στις πυκνογραμμένες και ταυτόχρονα καθόλου δυσκολοδιάβαστες σελίδες του βιβλίου.
Η νέα δουλειά της κυρίας Σκουμπουρδή με έκανε να αγαπήσω την Πλάκα ακόμη περισσότερο, να σεργιανίσω από την αρχή στα σοκάκια της με το βιβλίο ανά χείρας για να ταυτοποιήσω, αναζητήσω και τοποθετήσω στον χάρτη της μνήμης μου αξιοσημείωτα σπίτια, κτήρια, μνημεία, εκκλησίες. Πήρα τα στενά και τα παράστενα ένα προς ένα, ανέβηκα, κατέβηκα, μαγεύτηκα! Οι επιμέρους παράγραφοι και τα ευκρινή υποκεφάλαια βοηθάνε τον αναγνώστη να πάρει μια ανάσα από τον πλούτο των πληροφοριών, να τιθασεύσει στο μνημονικό του με τον δικό του τρόπο όλα τα νέα στοιχεία που δείχνουν τη μαγεία μιας πειροχής στην οποία περπατούσαν οι θεοί κι ακόμη μέχρι σήμερα παραμένει αιδάλειπτη παρουσία, έστω και λαβωμένη σε κάποια σημεία, είτε με εγκατάλειψη των νεοκλασικών είτε με παράχωση βυζαντινών και αρχαίων μνημείων.
Η κυρία Σκουμπουρδή ξέρει να ξεναγεί είτε προφορικά είτε γραπτά και με βοήθησε να ενώσω τα κομμάτια του παζλ από μια πόλη που γεννήθηκα και κατοικώ εδώ αδιαλλείπτως κι όμως δεν τη γνωρίζω τόσο καλά ούτε τόσο πολύ. Ένα μεγάλο μπράβο στη συγγραφέα κι ένα ευχαριστώ στις εκδόσεις Πατάκη που προχώρησαν στη δεύτερη έκδοση του πολύτιμου αυτού έργου.
Πάνος Τουρλής