Ένα πρωτότυπο μυθιστόρημα που ασχολείται μεν με βεντέτα και άγραφο δίκαιο αλλά στην Αλβανία, σε μια τόσο κοντινή κι όμως άγνωστη για μας (για μένα;) χώρα. Πολύ καλογραμμένο, αρκετά ενδιαφέρον και με μια πλοκή που δείχνει το αναπόφευκτο της ανθρώπινης μοίρας. Ο συγγραφέας επικεντρώνεται στην ιστορία των πρωταγωνιστών του και κάπου κάπου εντάσσει ιστορικά και εγκυκλοπαιδικά στοιχεία για την Αλβανία με τρόπο συνοπτικό και κατανοητό, μακριά από διδακτισμούς και μισαλλοδοξίες. Η ιστορία ξεκινάει στην κεντρική Ελλάδα, όπου ο 80χρονος Βασίλης έχει προσφέρει στέγη και δουλειά σε πέντε αδέλφια από την Αλβανία. Η συμπεριφορά τους είναι περίεργη, καχύποπτη, δείχνουν σα να κρύβονται από κάποιον, όμως η εργατικότητα και η τιμιότητάτ υος είναι αναμφισβήτητες. Η κόρη του Βασίλη, η Στέλλα, επισκέπτεται τον πατέρα της και φεύγοντας παίρνει για επισκευές του σπιτιού της στη Σαλαμίνα τον μικρότερο από τα αδέλφια, τον Ζεφ. Έτσι ξεκινάει μια από τις πιο ωραίες ιστορίες αγάπης που έχω διαβάσει. Η Στέλλα κι ο Ζεφ συμπαθούν ο ένας τον άλλον αλλά προσπαθούν να κρατηθούν στην τυπική επαγγελματική σχέση που τους ενώνει. Ο έρωτας έχει άλλα πλάνα κι έτσι οι δυο άνθρωποι ζουν την αγάπη τους. Οι ερωτικές τους σκηνές είναι λιτές, δωρικές, δεν καταντούν σαπουνέ, αρλεκινοειδείς. Η Στέλλα και ο Ζεφ δεν είναι χάρτινοι ήρωες, είναι άνθρωποι και μένουν δίπλα μας, ζουν ανάμεσά μας.
Όλα καλά κι όλα ωραία, αν δεν υπήρχαν ανοιχτοί λογαριασμοί στην Αλβανία! Ο Ζεφ είχε πέσει θύμα ληστείας όταν πήγε να δει για λίγο τους δικούς του, οπότε αναγκάστηκε στην επίθεση να σκοτώσει τον ληστή!. Έτσι, μιας κι εκεί γύρω ξέρουν όλοι για το ποιον του καθενός, ξεκινάει μια αιματηρή βεντέτα. Οι οικογένειες του θύτη και του θύματος έρχονται αντιμέτωπες και οι άντρες της οικογένειας του θύματος αναζητούν με λύσσα στην Ελλάδα τον Ζεφ για να ξεπληρώσουν το χυμένο αίμα. Θα τον βρουν τον Ζεφ; Θα τον σκοτώσουν; Πόσο θα κρατήσει ο παράδεισος της Στέλλας και του Ζεφ; Ο έρωτας θα νικήσει και θα κρυφτεί από την τιμή; Όλα ξεκαθαρίζουν στο αναμενόμενο τέλος, το οποίο δίνεται νέτο σκέτο, χωρίς φιοριτούρες και συναισθηματισμούς. Δεν το αποδέχεσαι εύκολα ότι όντως έτσι τελειώνει το βιβλίο, όμως τα αισθήματα που έχεις διαβάζοντάς το δε σαφήνουν να το αποδεχτείς.
Το βιβλίο το συνιστώ λόγω της πρωτοτυπίας του και της ειλικρίνειας του συγγραφέα απέναντι στον αναγνώστη. Επιπλέον μαθαίνουμε πολλά πράγματα για τους άγραφους κανόνες της Αλβανίας και διαβάζουμε για έναν τρόπο σκέψης που δε διαφέρει από της Κρήτης. Οι άγραφοι κανόνες χρονολογούνται από τον 15ο αιώνα και εξής. Ο δεύτερος σε δύναμη πρίγκηπας της Αλβανίας μετά τον Γεώργιο Καστριώτη, Λεκ Ντουκαγκίνι, μέλος του συνδέσμου του Λέζια (αρχαίο Αλέσιο), όπου οι τοπικοί ηγέτες είχαν δώσει τον όρκο (την μπέσα) ότι θα πολεμούσαν ενωμένοι υπό την ηγεσία του Καστριώτη κατά των Τούρκων, θεσμοθέτησε αυτούς τους κανόνες ως προφορικό νόμο ώστε να ρυθμίζουν τη ζωή όλων των κατοίκων, έτσι που να μη χρειάζεται η παρέμβαση των Τούρκων κατακτητών στις μεταξύ τους διαφορές! Αυτόν τον βυζαντινό, όπως έδειχνε το όνομά του, Κανόνα ή Κανούν στα αλβανικά, οι επόμενες γενιές τον απέδωσαν στον Ντουκαγκίνι, ως τον πιο γνήσιο εκφραστή του (σελ. 188). Το ξέρατε ότι η σημαία της Αλβανίας έχει τον δικέφαλο αετό σε κόκκινο φόντο γιατί ο βυζαντινός πρίγκηπας Καστριώτης πολεμούσε με τη σημαία του Βυζαντίου αλλά σε κόκκινο πανί (=πόλεμος) κιο όχι κίτρινο (=ειρήνη), οπότε αργότερα την υιοθέτησε για το κράτος του; Τα σύντομα ιστορικά στοιχεία της γείτονος χώρας δίνουν μια συνολική εικόνα ενός λαού και ενός κράοτυς που κι αυτό δεν έχει περάσει και λίγα στο διάβα της Ιστορίας!
Χαρακτηριστικό απόσπασμα:
\"Οι άνθρωποι, λεπτοί κι ευκίνητοι, ανυπότακτοι και συνάμα πειθαρχημένοι στον αρχηγό τους, δυο στόχους είχαν στη ζωή τους, δυο υλικά περίμεναν να εκτοξεύσουν οι άντρες: το σπέρμα για τη γέννηση της ζωής και το βόλι για τη διακοπή της. Τα υπόλοιπα, τα ενδιάμεσα της ζωής, ήταν θέματα των γυναικών\" (σελ. 215).
Πάνος Τουρλής