Το μυθιστόρημα που σόκαρε τους Τούρκους! Ο έρωτας ενός Τούρκου και μιας Ελληνίδας. Σαν περιεχόμενο και σαν στόρι αρκετά καλό. Η πόρνη Έστερ που προσπαθεί να ξεφύγει από τη γιαγιά της που την έβγαλε στο κλαρί, ο Μπεχτσέτ που προσπαθεί να ξεφύγει από τον κλοιό του πατέρα του και να μην παντρευτεί την κοπέλα που του προξενεύουν, γιατί ερωτεύτηκε την Έστερ. Και φόντο σε όλα αυτά, τα γνωστά και φρικιαστικά γεγονότα του Σεπτεμβρίου 1955 στην Κωνσταντινούπολη. Το κείμενο χάνει αρκετά στη μετάφραση, η τουρκική είναι μια δύσκολη αλλά και ποιητική γλώσσα, με διαφορετική σύνταξη από τη δική μας και πολλά διπλά (με την έννοια του μεταφορικού) νοούμενα. Λίγο μπερδεψούρικο στην αρχή, με πολλά πρόσωπα μαζεμένα και χωρίς μια σωστή δομή, που να σε πηγαίνει από το ένα στο άλλο, να σε αφήνει να καταλάβεις για ποιον μιλάει. Γνωρίζουμε το παρελθόν των δυο παιδιών αλλά και τους γείτονές τους σχεδόν ταυτόχρονα. Μετά αρχίζει κάπως να κυλάει το "παραμύθι". Μου έκανε μεγάλη εντύπωση (και δεν είμαι τέτοιος άνθρωπος, να αφήσω τα τυπογραφικά λάθη να με επηρεάσουν για ένα βιβλίο) που στο 1ο μέρος υπάρχουν τόσα τυπογραφικά λάθη που φτάνεις να αναρωτηθείς, μα καλά δεν υπήρχε επιμελητής-διορθωτής, κάτι; Αλλά στο 2ο μέρος, που περιγράφονται τα Σεπτεμβριανά, δεν υπάρχει ούτε ένα, ούτε για δείγμα που λένε. Τυχαίο; Δεν νομίζω. Δυστυχώς σκέφτομαι ότι το βιβλίο κυκλοφόρησε σχεδόν ταυτόχρονα με την ταινία, μεταφρασμένο στο πόδι και χωρίς φροντίδα, για να προλάβουμε να αρπάξουμε. Μέγα λάθος. Γιατί το κείμενο είναι ποιητικό, αν και από άντρα και μάλιστα ακαδημαϊκό, με πολλά νοήματα και χωρίς συναισθηματικές κορόνες. Δεν διαδηλώνει υπέρ των Ελλήνων, δεν υποστηρίζει τους Τούρκους. Απλώς μέσω των διαβουλεύσεων μεταξύ πρωθυπουργού και υπουργού, μέσω της ιστορίας της νέας Τουρκίας που είχε αρχίσει να γεννιέται μετά τον πόλεμο (σύντομα ιστορικά στοιχεία που δεν κουράζουν κι είναι τα πιο στρωτά χωρία του κειμένου) και με σαφή εδάφια περί προβοκάτσιας ως προς την πυρπόληση του σπιτιού του Κεμάλ στη Θεσσαλονίκη έχουμε μια ξεκάθαρη θέση Τούρκου απέναντι στην αδικημένη Ελλάδα. Τα ιστορικά στοιχεία δοσμένα σωστά και με ακρίβεια, ο έρωτας των δυο παιδιών δεν καταντά μελό ή φθηνιάρικο ρομάντσο, ανατριχιαστικά τα γεγονότα στη Λεωφόρο Ανεξαρτησίας (ή λεωφόρο του Πέραν) και σαφής η διαπίστωση ότι τα πράματα ξέφυγαν από τον έλεγχο κι έπρεπε να επιβληθεί στρατιωτικός νόμος. Και φυσικά Τούρκοι βοηθούσαν Έλληνες να γλυτώσουν τα μαγαζιά τους, Τούρκοι ξεσπάθωναν σε Έλληνες υποκινημένοι απροκάλυπτα από εθνικισμό κλπ. κλπ. Ένα καλογραμμένο κείμενο, που δεν είναι ιστορικό, αλλά δυστυχώς κατώτερο από την ταινία. Στην ταινία η εικόνα βοηθάει πολύ την καλύτερη κατανόηση της υπόθεσης και τεκμηριώνει τα ιστορικά στοιχεία που διαπραγματεύεται το κείμενο.
Πάνος Τουρλής