ΠΡΟΣΟΧΗ περιέχει SPOILERS
Ένα δυνατό γυναικείο μυθιστόρημα. Τρεις γυναίκες, τρεις σημαντικές περίοδοι της σύγχρονης ελληνικής και παγκόσμιας ιστορίας. Τόπος: ένα χωριό στη νοτιοδυτική Πελοπόννησο. Ξεκινάμε το 1880, με την Αννέζω, που παντρεύεται έναν άντρα παρά τη θέλησή της. Μέθυσο, βίαιο, ανέραστο. Και φυσικά ανίκανο να της χαρίσει ένα παιδί. Κι έρχεται ο γύφτος για το αλώνισμα. Κι η Αννέζω, που κοιμάται κάτω από τη συκιά, τον γνωρίζει, τον αγαπά και του δίνεται. Του κάνει και παιδί. Ω πόσο γλυκιά είναι η χαρά της, ω πόσο τον περιμένει να γυρίσει ξανά να την πάρει στην αγκαλιά του αλλά φευ...Κι ο άντρας της, που κάποια στιγμή μαθαίνει την αλήθεια, παθαίνει νευρικό κλονισμό. Και ξεκινάει η εκδίκηση της ταλαίπωρης γυναίκας. Ξεδιπλώνονται τα ήθη και τα έθιμα της εποχής, η ντοπιολαλιά, τα κουτσομπολιά και τα νυχτέρια, η κοσμιότης και η ηθική που πρέπει να διακατέχει μια νύφη πριν παντρευτεί (και για να παντρευτεί). Κάπου ένιωσα ασφυκτικά ακόμη κι εγώ για τις δυνατότητες διαφυγής μιας γυναίκας τότε από αυτόν τον περίγυρο (ουσιαστικά, καμία). Προχωράμε στην ιστορία του γιου της Αννέζως, που παντρεύεται τη Σοφούλα. Και ξαναζούμε τα ίδια πράματα. Είναι τέτοιες οι ανατροπές της ζωής και τα απανωτά γεγονότα, που ο έρωτάς τους στερεύει. Ο Γιώργης για να αποστασιοποιηθεί φεύγει στην Αμερική. Μπροστά στα μάτια μας ξεδιπλώνονται οι αγωνίες και η ταλαιπωρία των μεταναστών των αρχών του 20ού αιώνα. Πώς πηγαίνανε στην Αμερική (με σαφή διάκριση πρώτης και τρίτης θέσης), τι συζητάγανε, τι ελπίζανε, τι περιμένανε και ποια τα συναισθήματά τους όταν αντίκριζαν το Άγαλμα της Ελευθερίας. Ο Γιώργης ζει το αμερικανικό όνειρο κι η Σοφούλα καταφεύγει κοντά του. Και πάλι η ζωή δεν τους αφήνει σε ησυχία. Νέοι έρωτες, η αληθινή ταυτότητα κάποιων έμπιστων ανθρώπων και η Σοφούλα γυρνά στο χωριό με την κόρη της, Αννέζω (Τζούλη). Και φτάνουμε στο τρίτο μέρος, όπου ξαναγυρνάμε στο χωριό, τη μικρόνοια και την κακία των συγχωριανών, τα κουτσομπολιά, τις μονότονες, καθημερινές μικροχαρές. Και ο κύκλος κλείνει σιγά σιγά, με νέα ηρωίδα πολύπαθη την Τζούλη και τον κρυφό της έρωτα, όπου ανακατεύεται η μάνα της με σκοπό να τους ενώσει και καταφέρνει να βάλει μόνιμη ταφόπλακα στη σχέση τους. Κι η ιστορία κλείνει με την εγγονή της Αννέζως-Τζούλης, Αννέζω-Τζίνη, που μεγάλωσε με το θείο της πίσω στην Αμερική, κι έρχεται το 2002 στην Ελλάδα να ανακαλύψει την αλήθεια για τον περίεργο θάνατο της μάνας της με τη βοήθεια του "Φως στο σκοτάδι".
Συγκριτικά η πλοκή που περιέγραψα παραπάνω δεν δίνει με τίποτα το πραγματικό περιεχόμενο του κειμένου, όπου χορεύουν και κινούνται πρωταγωνιστές και δευτεραγωνιστές, συναισθήματα και αδικίες. Όλα δικαιολογημένα, όλα εξηγημένα κατά το ορθόν, επιθυμίες και τρόποι έκφρασης που ναι, αντιστοιχούν στην εκάστοτε πραγματικότητα. Σε γενικές γραμμές ένα καλοδουλεμένο κείμενο, με σφιχτή πλοκή, που καταφέρνει να μην κουράσει και να μην επαναλαμβάνεται. Φαίνεται ξεκάθαρα ότι οι γυναίκες θα είναι οι πρωταγωνίστριες από την αρχή του μυθιστορήματος. Και πραγματικά δεν ξέρεις με ποιαν να ταυτιστείς, ποια να πρωτοπαρηγορήσεις. Κινήσεις και πράξεις, μυστικά και πάθη, που φαίνονται αρκετά αληθοφανή. Θα μπορούσε κάλλιστα να γίνει γυναικουλίστικο ή ακόμη και μίσανδρο. Όμως όχι. Η αγάπη της συγγραφέως για τους άντρες που τριγυρίζουν τις ηρωίδες της την οδηγεί να τους μαλακώνει, να τους αλλάζει τη νοοτροπία, και πάλι με τα γυρίσματα της ίδιας της ειμαρμένης και όχι με κούφιες δασκαλίστικες κατηχήσεις. Ναι η Αννέζω-Τζίνη καλά έκανε και γύρισε στην Αμερική, για να καλυφθεί το μεγάλο χάσμα των σχεδόν 50 χρόνων, γιατί ειλικρινά κάποια στιγμή θα κούραζε να μαθαίναμε και για τις δικές της περιπέτειες (ήδη διαβάσαμε απνευστί 3 γενιές). Το σταφιδικό και ο πόλεμος του 1880, οι Βαλκανικοί και οι παγκόσμιοι πόλεμοι, το κραχ του 1929 στην Αμερική, ο Τιτανικός. Είναι ελάχιστα από τα ιστορικά και πραγματιστικά στοιχεία που δίνουν αληθοφάνεια και επηρεάζουν τις τύχες των ηρώων και των ηρωίδων. Λίγο χαζούλικο ήταν το τελευταίο κεφάλαιο με την κοινωνική εκπομπή στυλ Φως στο Τούνελ ("Φως στο σκοτάδι")και την άτεγκτη παρουσιάστρια, που ήθελε να το εκμεταλλευθεί για να βγάλει θέαμα. Ναι οκ ίσως γίνεται αυτό αλλά θα μπορούσε να μην αναφέρει τον τίτλο της εκπομπής που μόνο χαμόγελα θα μπορούσε να φέρει. Ένα πολύ καλό μυθιστόρημα, με γλώσσα και στυλ ρέοντα, με αληθινά πρόσωπα, πραγματικές καταστάσεις, καθόλου ακραίες ανατροπές και με ένα ωραίο φινάλε, που κλείνει τον "κύκλο του πόνου και του αίματος", ησυχάζει τις ψυχές των ταλαίπωρων γυναικών κι ατενίζουμε με αισιοδοξία το μέλλον.
Πάνος Τουρλής