Το Αηδόνι

της Kristin Hannah

downloadΗ Βιαν και η μικρότερη αδελφή της Ιζαμπέλ είναι εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους. Η πρώτη σεμνή, μαζεμένη, πιστή στις παραδόσεις και τον καθωσπρεπισμό, η δεύτερη ατίθαση, παρορμητική και ξεροκέφαλη. Αυτοί οι διαμετρικά αντίθετοι άνθρωποι θα βρεθούν κοντά και ξανά μακριά καθ’ όλη τη διαρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου πολέμου, θα αλλάξουν χαρακτήρα, θα αλλάξουν αντιλήψεις, θα αγαπήσουν και θα ζήσουν τη φρίκη του πολέμου από την αρχή ως το τέλος του.

Το μυθιστόρημα είναι καλογραμμένο, διεισδυτικό, μελετημένο, αληθινό, συγκροτημένο. Το ύφος και το στυλ, οι καταστάσεις που επέλεξε η συγγραφέας να φωτίσει και να καταγράψει, με παρέσυραν στη χειρότερη δίνη της σύγχρονης ιστορίας: ένιωσα κι εγώ μέλος της εθνικής αντίστασης, έκρυψα κι εγώ το ραδιόφωνό μου, ένιωσα στο σβέρκο μου την ανάσα του κατακτητή που επίταξε το ίδιο μου το σπίτι, σιχάθηκα κι εγώ την εθνική προδοσία της κυβέρνησης Βισύ, αναπτερώθηκε και το δικό μου ηθικό όταν αποβιβάστηκαν τα συμμαχικά στρατεύματα στη Νορμανδία, έκρυψα προμήθειες για μια ώρα δύσκολη στο κελάρι, έκρυψα κι εγώ Άγγλους πιλότους που έπεσαν στην κατεχόμενη χώρα, στάθηκα στην ουρά για να πάρω ό,τι περίσσεψε με το δελτίο μου, κοίταξα με μίσος όσους συμπατριώτες ζούσαν άνετα εις βάρος του φτωχού κόσμου, δάκρυσα κι εγώ όταν σκοτώνονταν μπροστά στα μάτια μου παιδιά και ηλικιωμένοι, ίδρωσα να φυγαδέυσω τους Εβραίους φίλους μου όταν οι Γερμανοί άρχισαν να τους περιμαζεύουν...

Η Βιαν είναι το ένα σκέλος της ιστορίας. Επιστρατεύσανε τον άντρα της, μένει μόνη με την εντεκάχρονη κόρη της και της επιτάσσουν το σπίτι. Ο Γερμανός λοχαγός Μπεκ, ευτυχώς, είναι υπόδειγμα άντρα και συγκάτοικου, περιμένει με νοσταλγία να γυρίσει στη γυναίκα του και το παιδί του, να τελειώσει ο πόλεμος, δε διστάζει όμως να εκτελέσει και τις διαταγές των ανωτέρων του. Δημιουργείται μια εκπληκτική χημεία ανάμεσα στη Βιαν και τον Μπεκ και η πρωτότυπη σχέση τους χρωματίζεται με όλο το φάσμα: αναγκαστική συμβίωση, ανθρωπιά, αμοιβαία συμπάθεια. Ο Μπεκ βοηθάει όσο και όπως μπορεί, κρατώντας πάντα όμως τις απαραίτητες αποστάσεις από τη Βιαν, χωρίς αυτόν όμως η επιβίωση των γυναικών θα ήταν αδύνατη. Έγινα έξαλλος με την τρομερή ανατροπή που επεφύλαττε το μυθιστόρημα σε αυτήν την ιστορία και κατάλαβα πως τελικά στη ζωή τίποτα δεν είναι δεδομένο.

Η Ιζαμπέλ είναι το άλλο σκέλος. Αγύριστο κεφάλι και παρορμητική, στοιχεία που αν είσαι και άτυχος θα σε οδηγήσουν από την πρώτη μέρα της Κατοχής στην εκτέλεση. Η Ιζαμπέλ γνωρίζει έναν άντρα που τον ερωτεύεται και τη μυεί στην Εθνική Αντίσταση. Τα κατορθώματά της αρχίζουν να γίνονται γνωστά, την αποκαλούν με το κωδικό όνομα Αηδόνι, βοηθάει όσο και όπως μπορεί στην Αντίσταση. Κατ’ εμέ, ο χαρακτήρας της δε σμιλεύεται τόσο πολύ όσο της Βιαν, απλώς καταλαβαίνει τα λάθη της, μαθαίνει από αυτά και αρχίζει μια εσωτερική μεταστροφή. Στη δύστυχη Βιαν έρχονται τα πάνω κάτω από την αρχή ως το τέλος.

Το μυθιστόρημα είναι γεμάτο μικρολεπτομέρειες της καθημερινότητας, ιστορικά στοιχεία γύρω από την κατεχόμενη Γαλλία και το ρεύμα της Εθνικής Αντίστασης, πληροφορίες για τις οδούς διαφυγής των ανταρτών μέσω των Πυρηναίων στην Ισπανία και όλο αυτόν τον πολυπρόσωπο πίνακα τον ολοκληρώνει η λεπτοδουλειά στην επιλογή των χαρακτήρων και των προσώπων (δε θα ξεχάσω την υπέροχη πρόταση της συγγραφέως για τα ζευγάρια που επανενώνονται μετά τον πόλεμο και ξεκινάνε να μαθαίνουν ο ένας τον άλλον από την αρχή: «Τα βράδια ξαπλώνει ανάμεσά τους ο πόλεμος»).

Παρ’ όλ’ αυτά, όσο ωραίο κι αν είναι το μυθιστόρημα και λυρικό, το βρήκα πάρα πολύ εκτεταμένο. Δε θα το χαρακτηρίσω φλύαρο, γιατί η γραφή, το λεξιλόγιο, οι περιγραφές των τοπίων, των καταστάσεων και των ανθρώπων είναι άρρηκτα δεμένα με την εξέλιξη της πλοκής, θα έπρεπε όμως αυτό το εξαίσιο σύνολο να είχε λιγότερες σελίδες. Ναι, έγινε αυτό, που άλλαξε την πορεία της ιστορίας, ναι, έγινε το άλλο, που επέφερε μεγάλη ανατροπή στην πορεία της ανάγνωσης κλπ. Γίνανε πάρα πολλά σε πολλές σελίδες. Δεν αμφισβητώ ότι θα μπορούσε σε περίοδο πολέμου να ζήσει κάποιος πολλά δεινά και κακουχίες, εδώ όμως δεν υπάρχει «τέλος», με την έννοια που το αποδίδει ο Αριστοτέλης στην τραγωδία: «σπουδαίας και τελείας...». Δηλαδή δεν υπάρχει ένας σκοπός για όλο αυτό το κείμενο, απλώς αφηγούμεθα, γεμίζουμε σελίδες επί σελίδων (επαναλαμβάνω, όχι με βαρετό ή περιττό τρόπο) και στο τέλος που υπάρχει η απαραίτητη κάθαρση δεν έκλαψα όσο ήθελα ή έπρεπε, γιατί είχα κουραστεί και περίπου αποστασιοποιηθεί από τα δρώμενα. Ειλκρινά, αν από όλα αυτά τα περιστατικά κρατούσε η συγγραφέας ή ο επιμελητής τα πιο δυνατά, έντονα και ριζικώς ανατρεπτικά, χωρίς όλη αυτήν την παράθεση των γεγονότων ή την αναλυτική περιγραφή τους, αυτήν τη στιγμή θα έγραφα κλαίγοντας και δε θα αποχωριζόμουν το βιβλίο ποτέ.

Το «Αηδόνι» είναι γεμάτο αλήθειες και ρίχνει άπλετο φως στις δύσκολες στιγμές του πολέμου, υμνεί πράγματι, όπως αναφέρει το οπισθόφυλλο, τον αγώνα της γυναίκας σε έναν πόλεμο και είναι εξαιρετικά καλογραμμένο και μελετημένο, οι χαρακτήρες είναι ολοζώντανοι, με συνόδεψαν ως το τέλος (αν και παραδέχομαι ότι κάποιες φορές προσπέρναγα σελίδες) και τους αποχαιρέτησα με δυσκολία. Και το ωραιότερο απ’ όλα: την ιστορία των δύο αδελφών τη μαθαίνουμε με αφορμή την πρόσκληση μιας ηλικιωμένης γυναίκας που ζει στην Αμερική σε μια τελετή στο Παρίσι, όπου τιμούν όσους βοήθησαν στην Εθνική Αντίσταση πενήντα χρόνια πριν, οπότε ξεκινάει κατ’ αυτόν τον τρόπο αυτό το σκληρό παραμύθι, μόνο και μόνο για να φέρει την οριστική ανατροπή στις τελευταίες σελίδες και να το αγαπήσεις βαθιά!

Πάνος Τουρλής